Rəsmi Bakıdan Minsk Qrupuna ağır şərtlər: ABŞ və Fransa “Rusiya səddi”ni də aşmalı olacaq
"Ölkə.az" musavat.com-a istinadla bildirir ki, Cənubi Qafqazda yaranmış yeni situasiya beynəlxalq siyasi iradə mərkəzləri arasında ziddiyyətləri dərinləşdirib. Hazırda bu regionda Avropa qurumları ilə Rusiya arasında ciddi rəqabətin olduğu açıq-aşkar nəzərə çarpır. Kreml Cənubi Qafqazda gedən proseslərdə hər hansı regiondankənar güc mərkəzinin iştirakına tolerant yanaşmaq niyyətində deyil.
Ona görə də, Qərb siyasi dairələri üçün Cənubi Qafqazda baş verənlərə müdaxilə edə bilmək baxımından, ATƏT-in Minsk Qrupu ən sərfəli siyasi-diplomatik mexanizm olaraq, qalmaqdadır. Son dövrlərdə Minsk Qrupunun fəaliyyətini bərpa etmək üçün dəfələrlə müxtəlif cəhdlər göstərilib. Və artıq qətiyyən şübhə doğurmur ki, Qərb siyasi dairələri bu müzakirə platforması üçün yeni “fəaliyyət pəncərəsi” açmaqda maraqlıdırlar.
Ancaq bu, o qədər də asan məsələ deyil. Çünki Minsk Qrupunun 44 günlük savaşdan öncə göstərdiyi fəaliyyət uğursuz olub. Bu qurumun həmsədrləri 30 ilə yaxın bir müddətdə öz vasitəçilik missiyasının öhdəsindən gələ bilməyiblər. Hazırdasa, Minsk Qrupunun vasitəçilik gündəliyinə daxil olan mövzular öz əhəmiyyətini tamamilə itirib. Yeni müzakirə mövzularının müəyyən edilmədiyi bir şəraitdə isə bu qurumun fəaliyyətini bərpa etmək mümkün deyil.
Maraqlıdır ki, Prezident İlham Əliyev də Brüsseldə Avropa İttifaqının Şərq Tərəfdaşlığı Sammitində çıxışı zamanı mütəmadi gündəmə gətirilən ATƏT-in Minsk Qrupu ilə bağlı rəsmi Bakının mövqeyini bəyan etmişdi. Dövlət başçısı həmsədrlərin roluna toxunaraq, 28 il ərzində aparılan danışıqlarda hər hansı bir nəticənin hasil olmadığını diqqətə çatdırmışdı. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın ATƏT-in Minsk Qrupundan yeni geosiyasi reallığa uyğun cavab gözlədiyini bildirmişdi: “Bu xüsusda Azərbaycan tərəfi hesab edir ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin hazırlanması, sərhədlərin delimitasiyası, insanlar arasında təmasların yaradılması, etimad quruculuğu tədbirləri və digər məsələlərdə Minsk Qrupu tərəfindən kömək göstərilə bilər”.
Rəsmi Bakının bu mövqeyi də Minsk Qrupunun taleyinin məhz 44 günlük savaşın nəticələri ilə müəyyən olunduğunu göstərir. Brüssel görüşündən sonra isə əslində, Minsk Qrupunun tədricən ləğvi ilə bağlı prosesin əsası qoyulmuş oldu. Bu görüşdə Minsk Qrupunun vasitəçilik missiyasının bərpa olunmasının vacibliyinə yönəlik hər hansı bir eyham belə, vurulmadı.
Halbuki son Brüssel görüşünə qədər Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan hər imkanda “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” və “status” mövzularının Minsk Qrupu həmsədrlərinin vasitəçilik missiyası çərçivəsində müzakirə olunmasının vacibliyini vurğulayırdı. Ancaq bu dəfə erməni baş naziri də Minsk Qrupu ilə bağlı ənənəvi mövqeyinin üzərindən sükutla keçməli oldu. Yəni belə anlaşıldı ki, Minsk Qrupu artıq heç kimə lazım deyil və bu qurumun fəaliyyəti də hazırda sadəcə, formal xarakter daşıyır. Bu baxımdan, yaxın vaxtlarda Minsk Qrupunun ləğv oluna biləcəyi də qətiyyən istisna deyil.
Məsələ ondadır ki, Minsk Qrupu 30 ilə yaxın bir müddətdə öz vasitəçilik missiyasını iflasa uğradıb. Bu qurumun öhdəsindən gələ bilmədiyi missiyanı Azərbaycan ordusu cəmisi 44 gün ərzində sona çatdırıb. Üstəlik, yeni geopolitik reallıqlar və regionda yeni şərtlər ortaya çıxıb.
Belə vəziyyətdə Minsk Qrupu yeni geopolitik sistemin tələblərinə də uyğun gəlmir. Çünki Minsk Qrupu “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi”nin sülh danışıqları yolu ilə həll edilməsi məqsədilə yaradılmışdı. Bu problem isə həm hərbi yolla həll olunub, həm də “status” mövzusu gündəmdəm çıxarılıb. Yəni, hazırda Minsk Qrupu qarşıduran tərəflər arasında vasitəçilik etmək üçün müzakirə mövzusuna malik deyil.
Təbii ki, bu qurumun gələcək taleyində Azərbaycanın mövqeyi böyük rol oynayır. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Minsk Qrupuna yeni geopolitik reallıqları xatırlatması da bunu təsdiqləyir. Belə anlaşılır ki, rəsmi Bakı iflasa uğramış bu quruma keçmişə yönəlik və artıq əhəmiyyətini tamamilə itirmiş müzakirə mövzularını aktuallaşdırmaq imkanı vermək niyyətində deyil. Ona görə də, Azərbaycan Prezidenti Minsk Qrupu həmsədrləri üçün məhz yeni müzakirə gündəliyi də təklif edir.
Bununla da Prezident İlham Əliyev əslində, həm də diplomatik şəkildə Azərbaycan üçün əhəmiyyətini itirmiş mövzuların müzakirəsinə ehtiyac duyulmadığına üstüörtülü eyham vurur. Eyni zamanda, Minsk Qrupu həmsədrlərinə Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin hazırlanması, sərhədlərin delimitasiyası, insanlar arasında təmasların yaradılması, etimad quruculuğu tədbirləri kimi mövzulara yönəlməyin mümkünlüyünə də işarə edir. Nəticədə Minsk Qrupu üçün yeni mövzular və gündəlik artıq müəyyən edilmiş kimi görünür.
Ancaq Minsk Qrupunun həmin yeni gündəliyə uyğunlaşması və sadalanan mövzular üzərindən öz fəaliyyətini bərpa edə bilməsi də hələlik inandırıcı görünmür. Çünki Rusiya Cənubi Qafqaz regionuna ABŞ və Fransanın müdaxilə imkanları qazanmasını istəmir. Və böyük ehtimalla Kreml Minsk Qrupunun fəaliyyətinin bərpasına yönəlik cəhdlərin aktiv fazaya keçirilməsinə imkan verməyəcək.
Məsələ ondadır ki, Rusiya siyasi dairələri Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin imzalanması, sərhədlərin demarkasiyası və delimitasiyası prosesində regiondankənar siyasi iradə mərkəzlərinin iştirakına müqavimət göstərir. Hətta sərhədlərin delimitasiya və demorkasiyası üçün xəritələr təqdim etməklə yanaşı, texniki dəstək verməyə hazır olduğunu da vurğulayan Kreml Cənubi Qafqazda gedən proseslərdə başqalarına ehtiyac qalmadığını xüsusi olaraq, qabardır. Və Minsk Qrupuna növbəti “fəaliyyət pəncərəsi” açmağa can atanlar üçün bu önəmli əngəlləyici faktor sayıla bilər.
Bütün bunlar onu göstərir ki, Minsk Qrupu öz fəaliyyətini bərpa etmək üçün həm Azərbaycanla, həm də Rusiya ilə anlaşmaq məcburiyyətindədir. Rəsmi Bakı keçmişə dönüş qapılarını bərk-bərk qapatmaqla yanaşı, Minsk Qrupuna “yeni fəaliyyət tezisləri” və “qırmızı cizgilər” müəyyən edib. Yəni, Azərbaycan Minsk Qrupunun həmin “qırmızı cizgilər”dən kənara çıxmasına imkan verilməyəcəyini gizlətmir. Və böyük ehtimalla rəsmi Bakının gündəmə gətirdiyi həmin təkliflər siyasi-diplomatik manevr xarakteri daşıyır.
Hər halda, Minsk Qrupunun həmsədrilərindən olan Rusiyanın bu qurumun digər iki həmsədrini – ABŞ və Fransanı regiona buraxmaq istəməyəcəyi qətiyyən şübhə doğurmur. Yəni, Kreml Minsk Qrupunda həmsədr olan Rusiyanın regional vasitəçilik missiyasına hər hansı ortaq arzulamır. Bu baxımdan, “geopolitik labirintə” salınan, konkret şərtlərlə qarşı-qarşıya buraxılan Minsk Qrupunun hansısa formada öz fəaliyyətini bərpa etməyə nail ola biləcəyi qətiyyən inandırıcı deyil.
