Bakının diktəsi və Paşinyanın sülhə razılığı - ŞƏRH
Ermənistan artıq Cənubi Qafqazda Azərbaycanın yaratdığı yeni geosiyasi reallıqları qəbul etməkdən başqa yolu qalmadığını getdikcə dərk edir və siyasətini də bu istiqamətdə qurmağa başlayıb. İrəvan anlayır ki, Azərbaycanın yaratdığı yeni reallığı qəbul etməyib, vaxt uzatmaq Ermənistanı yeni-yeni fəlakətlərə sürükləyəcək. Bunu təkcə Paşinyan hakimiyyəti deyil, getdikcə digər revanşist, radikal qüvvələr də anlamağa başlayır. Dərk edirlər ki, Azərbaycanın yartadığı yeni reallıq bölgədə marağı olan dünya gücləri tərəfindən dəstəklənir və həmin güclər də bu reallığa uyğun siyasətlərini qururlar. Belə olan təqdirdə ermənilər başqa alternativin olmadığını görüb, bu reallığa uyğun addımlamağa çalışırlar. Onu da yaxşı bilirlər ki, Bakının şərtlərini qəbul etməyəcəkləri təqdirdə, Ermənistan gələcəkdə daha ağır şərtlərlə üzləşəcəklər. Bu da Ermənistanın dövlətçilyinin sonu ola bilər. Ona görə də Ermənistan hazırda pislə, ən pis arasında seçim etmək məcburiyyətində qalıb.
Əgər Paşinyan ehtiyatlı formada Azərbaycanın irəli sürdüyü şərtləri və təkliflərin erməni cəmiyyətində qəbul edilməsi barədə fikirlər səsləndirirdisə, Soçi və Brüssel görüşündən sonra bu fikirlər geniş publika qarşısında aydın formada deməkdən çəkinmir və dilə gətirir.
Paşinyanın dekabrın 24-də keçirdiyi mətbuta konfransında Ermənistan-Azərbaycan arasındakı sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası, kommunikasiyaların açılması, Qarabağ və indiyədək aparılan danışıqların bəzi detallarını açıqlaması bunu deməyə əsas verir. Onun açıqlamlaları bir daha onu deməyə əsas verir ki, Paşinyan münasibətlərin normallaşdırılmasında Qarabağı arxa plana keçirib, tədricən unutdurmaq niyyəti dayanır.
Paşinyan yaxşı anlayır ki, Qarabağ faktorunda əl çəkmədən Azərbaycan və Türkiyə ilə normal münasibətlər qurub, Ermənistanı üzləşdiyi təhlükədən və böhrandan xilas edə bilməyəcək. Onun BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarına istinad edərək Qarabağın Azərbaycan torpağı olması barədə fikri erməni cəmiyyətinə çatdırması, bunun göstəricisi hesab etmək olar. O, hətta Ermənistanı üzləşdiyi təhlükələrdən xilas etmək üçün sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası məsələsində də müəyyən güzəştə getmək zorunda qalacaq. Paşinyan anklavlarla bağlı səsləndirdiyi “anklavların mövcudluğunun hüquqi əsasını tapa bilmədik”, sərhədləri delimitasiyasında isə “ən müxtəlif ssenariləri nəzərdən keçiririk” sözləri bunu deməyə əsas verir.
Paşinyanın artıq sülh sazişinə hazırıq deməsi, daxildəki rəqiblərini, xüsusən də radikal müxalifəti küncə sıxıb, fakt qarşısında qoyduğunu göstərir. Radikal müxalifət dirəniş göstərməyə cəhd etsə də, amma revanşist qüvvələrin əvvəlki təsir gücü qalmayıb və onlar tədricən zəifləməkdədirlər. Son vaxtlarda Paşinyan hakimiyyətinə qarşı yaradılan Müqavimət Hərəkatının parçalanması, radikal müxalifətin revanş götürə bilməməsi və mövqelərinin zəifləməsi bunu deməyə əsas verir. Çünki həmin qüvvələr bölgədə marağı olan böyük güclərə və dövlətlərə arxalanaraq siyasət yürdürdülər. Lakin onlar da arxalandıqları və dəstək aldıqları dövlətlərin Azərbaycanın yaratdığı geosiyasi vəziyyətlə hesablaşdığını görürlər. Radikal müxalifət də istər Soçi, istərsə də Brüssel görüşlərinin heç də Ermənistanın maraqlarına uyğun olmadığının şahidi oldu. Ermənistanın təkcə müharibə meydanında deyil, diplomatiya meydanında da uduzduğunu, beynəlxalq aləmdə oynadığı rolun əhəmiyyətinin itdiyini görməyə başlayırlar. Proseslər getdikcə Ermənistanın ziyanına işləyir. Bəzi ölkələr və qüvvələr ölən Ermənistana “yeni nəfəs” vermək üçün cəhd etsələr də, buna gücləri çatmır.
Bununla paralel olaraq Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlər sistemində mövqeyinin möhkəmləndiyini, bölgədə gündəliyi müəyyənləşdirən ölkə olduğunu qəbul etmək məcburiyyətində qalırlar. Düzdür, bunu dilə gətirməsələr də, rəftarları bunu deməyə əsas verir. Yaranmış durum və reallıqlar Ermənistanı Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməyə diktə edir və bunun alternativi yoxdur. Şərtlər qəbul edilməyəcəksə, Ermənistanı daha ağır şərtlər və yeni ərazi itkiləri gözləyə bilər və bu, istisna deyil. Ermənistan gələcəkdə belə vəziyyət qarşısında qalmaması üçün təcili olaraq sülh sazişinə və kommunikasıyaların açılmasında maraqlı olduğunu bəyan edir.
Paşinyanın “Biz sülh sazişi istiqamətində danışıqlara başlayıb, sülh müqaviləsinin özünün imzalanmasında maraqlıyıq. Bu yaxınlarda ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri danışıqların gündəliyini təklif etdilər ki, onun da bəndlərindən biri hərtərəfli sülh nizamlanması məsələsi idi. Bəli, biz bunda maraqlıyıq”- deməsi qapılar araxasında sülh sazişi üzərində işin getdiyindən xəbər verir.
Azərbaycan da uzun müddətdir sülh sazişinin imzalanmasının zəruriliyini və şərtlərini də açıqlayıb. Bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınması, sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası, Zəngəzur dəhlizinin Bakının irəli sürdüyü şərtlər daxilində fəaliyyət göstərməsidir. Bakı şərtlərini irəli sürüb və İrəvandan bu şərtlərin icrasını gözləyir. Qalib və diktə edən tərəf isə Bakıdır. Vaxt itkisi isə İrəvanın daha ağır şərtlərlə üzləşməsi deməkdir.
Mürtəza
Ölkə.Az
