Avropa Birliyinin \"qara günləri\" başlayır: \"Qoca qitə\" Ukraynanın taleyini təkrarlayır

Almaniyanı xilas etmək barədə düşünən kansler Olaf Şoltsun "yekdil qərar prinsipi"ndən imtina təklifi qəbul edilərsə, Avropa Birliyi xaosa sürüklənə, ardıncasa, parçalanıb dağıla bilər...

"Ölkə.az" musavat.com-a istinadla bildirir ki, "Qaynar qışa" məhkum olan Avropa məkanında əksər dövlətlər yaxınlaşan "fəlakət mərhələsi"nə qarşı yalnız təkbaşına yayınma planları qurmağa başlayıblar...
Avropa məkanında sosial-iqtisadi və siyasi situasiya gərginləşməkdə davam edir. Bu məkan artıq əvvəlki kimi davamlı sabitlik ilə xarakterizə olunmur. Halbuki, Avropa ölkələri onları gözləyən dərin böhranın hələ yalnız ilk mərhələsinə yaxınlaşmağa başlayıb.

Zaman keçdikcə, sosial-iqtisadi problemlər dərinləşib, siyasi məzmun aldıqca, Avropa Birliyi ölkələri üçün daxili qarşıdurma mühiti daha təhlükəli görüntülər ala bilər. Hətta yaxın aylarda Avropa Birliyinin mövcudluğunun belə kəskin mübahisələrə səbəb ola biləcəyi qətiyyən istisna deyil. Və bu baxımdan, Avropa Birliyinin "qara günləri"nin sürətlə yaxınlaşmaqda olduğunu ehtimal etmək üçün kifayət qədər ciddi əsaslar mövcuddur.

Əslində, Avropa Birliyinin gələcək taleyini müəyyən edə biləcək proses qətiyyən indi başlamayıb. Bu siyasi-iqtisadi qurumun dağıdılmasına cəhdlər onilliklər boyu dəfələrlə təkrarlanıb. Ancaq məhz Böyük Britaniyanın Avropa Birliyini tərk etməsindən sonra bu qurumun taleyi ilə bağlı yekun qərarın verildiyi dəqiqləşmiş oldu.

Birinci, əgər, Böyük Britaniya kimi, dünya siyasət məkanının qərarverici ölkələrindən biri Avropa Birliyini tərk edibsə, demək, bu qurumun perspektivi ya şübhəlidir, ya da ümumiyyətlə, yoxdur. Digər tərəfdən, Böyük Britaniyanın Avropa Birliyinin mövcudluğuna qarşı olduğu da artıq qətiyyən şübhə doğurmur. Və rəsmi London Avropanın kollektiv siyasi-iqtisadi idarəçilik sistemini ilk növbədə Böyük Britaniyanın qlobal hədəfləri qarşısında əsas əngəllərdən biri hesab edir.

Məsələnin ən maraqlı tərəfi odur ki, Böyük Britaniyanın Avropa Birliyinin sırasından çıxarılma planlarında etibarlı ortağı da olmamış deyil. Belə ki, ABŞ tərəfdaşlıq münasibətləri qursa da, əslində, yarandığı gündən Avropa Birliyinə siyasi-iqtisadi rəqib kimi yanaşıb. Hətta ABŞ-da bəzi maliyyə-iqtisadi mərkəzlər öz hesabatlarında Avropa Birliyini Ağ Evin dünya hegemonluğu planlarını puça çıxaran faktor olduğunu da vurğulayırdılar. Üstəlik, gələcəkdə Avropa Birliyinin ABŞ-ın maliyyə-iqtisadi çöküşünə səbəb olacağını da proqnozlaşdırırdılar. Yəni, rəsmən bəyan edilməsə də, əslində, dolayısı ilə Avropa Birliyi ABŞ üçün Rusiya və Çindən daha ciddi problem hesab olunurdu.

Ona görə də, Avropa Birliyinə qarşı ABŞ və Böyük Britaniyanın səhnəarxası müttəfiq olması tamamilə başadüşüləndir. Ağ Ev ABŞ-ın sıxışdırıldığı Avropa iqtisadi məkanına dönüşü, dünya maliyyə bazarında dolların şəriksiz hegemonluğunu təhdid edən avronun ləğv edilməsi baxımından, Böyük Britaniya ilə müttəfiqliyə böyük ümid bəsləyir. Və bu müttəfiqlik artıq öz hədəflərinə çatmaq şanslarını maksimum səviyyədə artırıb.

Məsələ ondadır ki, Ukrayna savaşı Avropa Birliyinin gələcək mövcudluq perspektivlərini ciddi şəkildə təhdid etməyə başlayıb. ABŞ və Böyük Britaniyanın qurduğu planlar üzrə Avropa Birliyi Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq edib. İndi bu sanksiyalar bumerang effekti verməyə, Rusiya ilə yanaşı, həm də Avropa Birliyinə sarsıdıcı zərbələr vurmağa başlayıb. Və hətta iqtisadi sanksiyaların Rusiyadan daha çox Avropa Birliyinə ziyan verdiyi də inkaredilməz reallığa çevrilib.

Təbii ki, Avropa Birliyinin avanqard ölkələri bu reallığı artıq anlayırlar. Mövcud situasiyadan mümkün çıxış yolları da axtarırlar. Ancaq əsas çıxış yolu bu ölkələr üçün hələlik alçatmazdır. Çünki, Avropa Birliyini indiki situasiyadan çıxartmaq üçün ilk növbədə Rusiyaya qarşı sanksiyaların ləğv edilməsi həlledici faktordur. Ən azından, Avropa məkanında iqtisadi tarazlığı bərpa etmək, sənaye müəssisələrinin çöküşünü dayandırmaq, sosial-siyasi böhranın qarşısını almaq üçün Rusiya enerji resurslarının embarqolardan çıxartmaq vacib şərtdir.

Ancaq Avropa Birliyi ölkələri hazırda buna hazır deyillər, belə bir cəsarətdən uzaqdırlar. Bir tərəfdən, beynəlxalq sanksiyalardan xilas olacağı təqdirdə, Rusiyanın Avropa məkanında hegemonluğu bu dəfə mütləq xarakter daşıya bilər. Digər tərəfdən isə ABŞ və Böyük Britaniyanın təzyiqləri Avropa Birliyinə Rusiyaya qarşı sanksiyalardan geri çəkilmək imkanı vermir.

Maraqlıdır ki, bəzi Avropa Birliyi ölkələri artıq indi yalnız özlərini xilas etmək barədə düşünməyə başlamış kimi görünürlər. Almaniya kansleri Olaf Şolts Avropa Birliyinin genişləndirilməsi təklifi ilə çıxış edib. İndi Avropa Birliyinə üzv olmağa həvəsli ölkə tapmaq çətin olduğundan ilk baxışda bu təklif bir qədər təəccüblü görünür. Hətta onilliklər boyu Avropa Birliyinə üzvlük üçün intensiv cəhdlər göstərən Türkiyə belə, indi bu quruma qətiyyən ehtiyac duymur.

Ancaq Almaniya kanslerinin digər təkliflərinə diqqət etdikdə, onun genişlənmə çağırışının yalnız formal xarakter daşıdığı dərhal anlaşılır. Belə ki, Almaniya kansleri Avropa Birliyində yenidənqurma prosesini vacib hesab edir. Onun fikrincə, Avropa Birliyində xarici siyasət, vergi sistemi və digər sahələr üzrə yekdil mövqe prinsipinin ləğv edilməsi vacibdir. Bu, o deməkdir ki, Almaniya Avropa Birliyinin ortaq qərarlarının girovuna çevrilmək istəmir.

Almaniya kanslerinin təklifi reallaşarsa, Avropa Birliyinin ümumiyyətlə, mövcudluğu ciddi təhlükə qarşısında qala bilər. Belə ki, bu halda, üzv dövlətlər maliyyə-iqtisadi və xarici siyasət prioritetlərini qurumun maraqları ilə uzlaşdırmaq məcburiyyətində qalmayacaqlar. Yalnız öz milli maraqlarına istinadla strateji tərəfdaşlıq münasibətləri quracaqlar. Və həmin strateji tərəfdaşların sırasında Rusiya daxil olmaqla, hazırda Avropa Birliyi tərəfindən məsafədə saxlanılan istənilən dövlət ola bilər.

Təbii ki, belə olacağı təqdirdə, artıq Avropa Birliyinin dağılma prosesindən danışmaq lazım gələcək. Hər halda, bu qurumun mövcudluğu təmin edən əsas faktor məhz bütün sahələr üzrə yekdil mövqe prinsipidir. Əgər, bu prinsip ləğv olunacaqsa, üzv dövlətlər də ortaq maraqlardan yayınıb, özəl mənafelər üzrə hərəkət edəcəklərsə, deməli, Avropa Birliyi daxili xaosa sürüklənmiş olacaq. Və həlledici dağılma mərhələsi qaçılmaz xarakter daşıyır.

Onu da qeyd edək ki, Avropa Birliyinin gələcək taleyi qarşıdan gələn qış aylarında böyük ölçüdə müəyyən edilə bilər. Hər halda, bu quruma üzv dövlətlərin əksəriyyəti yaxınlaşan şaxtalı qışa pessimist hesablarla girdiklərini qətiyyən gizlətmirlər. Həmin ölkələrin bəzilərində hətta hökumətlər bu dəfəki şaxtalı qışdan çıxa biləcəklərinə də qətiyyən əmin deyillər.

Məsələ ondadır ki, Avropa Birliyinin bəzi üzvləri hazırda daha çox sosial-iqtisadi böhranının doğura biləcəyi siyasi nəticələrə hazırlaşırlar. Həmin ölkələrin əksəriyyəti tezliklə kütləvi etiraz dalğası, hətta dağıdıcı iğtişaşların qaçılmaz olduğuna tamamilə əmindirlər. Ona görə də, hökumətlər indi asayişin qorunmasına məsul qüvvələrin təlimlər ilə hazır vəziyyətə gətirilməsinə üstünlük verirlər. Belə anlaşılır ki, Rusiyaya qarşı sanksiyaların bumerang effekti ucbatından, Avropa Birliyi "savaş bataqlığı"na çevrilmiş Ukraynanın taleyini eynilə təkrarlamağa çox yaxındır. Və yəqin ki, bu il şaxtalı qış Avropa Birliyi məkanında çox "qaynar" keçəcək.