Kitab bazarında yazıçıların haqqı yeyilir?

"Azərbaycanda kitab sənayesi bərbad vəziyyətdədir. Azərbaycanda yazıçı özü yazır, özü tərtib edir, çap edir, sonra da aparır özü satır".

Bu sözləri Ölkə.Az-a açıqlamasında yazıçı Miri Rəsulzadə deyib. O bildirib ki, yazıçının işi yazıb nəşriyyata vermək, sonra isə kənara çəkilməkdir:

"Müəllif nəşriyyatdan müəyyən qonorar almalıdır. Amma təəssüf ki, Azərbaycanda bu belə deyil. Məsələn, mənim özüm birinci kitab nəşr olunanda satış üçün heç bir kitab mağazasına vermədim. Şükür Allaha, satıldı. Çünki 50% istəyir. Niyə istəməlidir?! Yalnız xeyirə şərik olurlar. Məsələyə kitab kimi yanaşmırlar, hər hansı bir məhsul kimi yanaşırlar. Yəni mağaza müəllifdən də, nəşriyyatdan da çox qazanır.

Yaxşı olar ki, nəşriyyat öhdəliyi götürsün, müəllif yazdığı əsərə görə qonorar versin. Sonra satışdan da məsələn 20-25% qonorar versin.

Yaxud da mən əgər kitabı öz maliyyəm hesabına nəşr etdirirəmsə, o məndən maksimum 15% istəməlidir. Qoy, olsun 20%. Amma bu dəqiqə 40-50% çoxdur. Kitabın qiyməti 10 manatdırsa, deyir 5-i mənim, 5 sənin. Axı bu kitabın çap, redaktə, logistik xərcləri, dizaynerin ödənişi var. Bəs sadaladığım xərcləri kim qarşılasın? Problem bundan ibarətdir".

Mövzu ilə bağlı Ölkə.A-a danışan “Altun Kitab” nəşrlər evinin direktoru Rafiq İsmayılov yazıçının sözlərinə haqq qazandırıb. Bununla belə o düşünür ki, M.Rəsulzadə bir sıra məqamları nəzərə almır:

"Bununla bağlı dünyada müəyyən prinsiplər var. Əslinə qalsa, yazıçının işi əsər ərsəyə gətirməkdir. Onun işi mətbəəyə qaçmaq, kitabının necə satıldığını bilmək üçün mağazaları gəzmək deyil. Bu işlə nəşriyyat məşğul olmalıdır. Amma o bir məsələdə haqsızdır ki, bu saat nəşriyyatlar yaxşı yazan yazıçıları göydə axtarırlar. Onlar özləri çağırırlar ki, əməkdaşlıq edək.

Pay bölgüsünə gəldikdə isə onu deyə bilərəm ki, Azərbaycanda oxuculuq səviyyəsi kifayət qədər yüksək deyil. Buna görə də kitablar da aşağı tirajla çap olunur və satılır. Məhz bu səbəbdən nəşriyyat yazıçıya layiq olduğu münasib qonorarı verə bilmir. Burada nəşriyyatı da qınamaq olmur. Çünki o nə edə bilər ki, hansısa kitabın satış həcmi tutaq ki, 500-1000 ədəddir. Kitabın qiymətinin bir hissəsi də onun istehsal, bir hissəsi isə satış xərcləridir. Bu, nəşriyyatdan da asılı deyil. Topdan satanlar, mağazalar satışdan azı 25-30%, bəzən isə 40-45% istəyir.

Hələ ki vəziyyət həm nəşriyyat, həm yazıçı, həm də kitab mağazaları üçün ürəkaçan deyil. Məncə, yazıçının haqlı olduğu tərəflərlə yanaşı, sistemi yaxşı araşdırmadığı üçün yanlış bildiyi məqamlar da var. Yəni nəşriyyatların çox qazanması və yazıçıya az pay verməsi yanlış fikirdir. Bu saat nəşriyyatlar maliyyə baxımından o qədər də yaxşı durumda deyillər.

Mən özünü bir hüquqi subyekt kimi, nəşiyyat kimi maliyyələşdirən çox az nəşriyyat tanıyıram. Baxırsan ki, onlar hansısa qurumlardan nəsə umurlar. Baxırsan ki, hansısa maliyyələşmə tələb olunur. Yaxud da naşirlər özləri haradasa işləyirlər və oradan aldıqları qazancı bu işə qoyurlar. Ona görə də vəziyyət bu şəkildədir".

R.İsmayılov oxuculuq səviyyəsindən də çox şey asılı olduğunu söyləyib:

"İlk növbədə oxuculuq səviyyəsi yüksəlməlidir ki, kitabların tirajları artsın. Bu baş verərsə, nəşriyyatların da maliyyə durumu yüksələr, nəticədə nəşriyyatlar da yazıçıya normal qonorar verə bilərlər ki, onlar da layiq olduqları qonorarı ala bilsinlər".

Billurə Yunus