Böyük toqquşma gerçəkləşir: İran açıq hədəfdir

ABŞ və Böyük Britaniyanın Yəməndə “Ənsar Allah” hərəkatının (husilərin) obyektlərinə hücumu Yaxın Şərqdə münaqişənin coğrafiyasının genişləndirilməsinə, bölgəni, ümumiyyətlə, beynəlxalq aləmi daha dərin böhrana, xaosa sürükləyir. Bölgədə münaqişə coğrafiyasının genişləndirilməsi və bu münaqişəyə digər ölkələrin cəlb edilməsi, hələ ötən ilin oktyabrın 7-də HƏMAS-İsrail müharibəsi zamanı proqnozlaşdırılırdı. Və artıq bu plan reallaşdırılmaqdadır.

Ötən 3 aydan artıq müddətdə Yaxın Şərqdə münaqişənin coğrafiyasının genişlənməsi və bütün bölgəni əhatə edilməsi isiqamətində zəmin hazırlandı.

- İsrail və onun qərbli müttəfiqləri İranı bölgədən təcrid etmək üçün çox ciddi əməliyyatlar həyata keçirdi.
- İran İnqilab Keşikçiləri Korpusunun Suriyadakı komandirlərindən olan Razi Musəvi Dəməşq yaxınlığında İsrailin hücumu nəticəsində öldürüldü.
Qeyd edək ki, Razi Musəvi 2020-ci ildə İraqda ABŞ-nin (ABŞ) hücumu zamanı ölən iranlı general Qasım Süleymaninin yaxın dostlarından idi.
- ABŞ qüvvələri tərəfindən Bağdadda iranyönlü şiə Hizbullah əl-Nucaba hərəkatının (Haşdi şabi) səhra komandiri Müştaq Cavad Qasim əl-Cəvari öldürüldü.
Müştaq Cavad Qasim əl-Cəvarinin öldürülməsi ilə nəticələnən hücuma görə məsuliyyəti Pentaqon öz üzərinə götürdü.
- "HƏMAS" liderlərindən olan Saleh Al-Aruri qətlə yetirildi.
- Süleyman Qasiminin ölümünün ildönümü günü İranın Kirman əyalətində keçirilən yürüşdə terror aktı törədildi və nəticədə yüzdən artıq insan həyatını itirdi. Bu terror aktına görə İran Prezidenti İbrahim Rəisinin Ankaraya nəzərdə tutulan səfəri növbəti dəfə təxirə salındı.
- Qırmızı dənizdə yükdaşıma gəmilərinin hərəkətinə maneçilik yaradıldı və Yəməndəki husilər tərəfindən İsrailə qarşı qisas cavabı çərçivəsində davamlı olaraq gəmilərə hücumlar təşkil edildi. Nəticədə yükdaşıma şirkətləri yüklərin Asiyadan Qərbə, Afrikaya və əks istiqamətə daşınmasını Qırmızı dənizdən deyil, Afrikanın cənubundan keçməklə həyata keçirmək məcburiyyətində qaldı. Bu həm yükdaşmalarda qiymətin artmasına, həm yükdaşıma gəmilərinin çatışmazlığına, həm də əlavə vaxt itikisənə gətirib çıxardı.

Bundan əlavə olaraq davamlı olaraq İran Yaxın Şərqdə gərginliyin daha da kəskinləşdirilməsində ittiham ünvanı oldu.

Qərb davamlı olaraq Tehranı Yaxın Şərqdə destruktiv qüvvə olduğunu bəyan edərək mövqeyindən geri çəkilməyə çağırış etdi. Tehran da öz növbəsində dirəniş göstərərək daha sərt formada cavab verəcəyini bəyan etdi.

Vəziyyət o həddə çatdı ki, ABŞ-nin yüksəkçinli rəsmiləri İrana qarşı ən sərt tədbrilərin görülməsini belə istisna etmədilər.

ABŞ prezidenti Co Bayden belə, İrana qarşı hərbi əməliyyatların başlanmasını açıq mətnlə bəyan etdi. ABŞ prezidenti Co Bayden Konqresə ünvanladığı məktubda İraq və Suriyadakı hərbi bazalara daha böyük təhdid, yaxud hücum olduğu təqdirdə genişmiqyaslı müdaxilə etməyə hazır olduqlarını qeyd edib.

“ABŞ ordusu İraq və Suriyada bazalarımıza hücum edən qruplaşmalara qarşı addımlar atıb. Məqsəd ABŞ-yə və müttəfiqlərimizə qarşı hücumların qarşısını almaq, İranı və İranın dəstəklədiyi milis qruplarını ABŞ personalına və bazalarına yeni hücumlar təşkil etməkdən çəkindirməkdir. Təhdid böyüyərsə və hücumlar davam edərsə, ABŞ lazım olan genişmiqyaslı addımlar atmağa hazırdır”, - məktubda qeyd edilib.

ABŞ-nin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Ceyk Sallivan isə keçirdiyi mətbuat konfransında bəyan edib ki, Ağ Ev İranın hansısa mərhələdə Fələstin və İsrail arasındakı münaqişəyə birbaşa müdaxilə edə biləcəyini istisna etmir. Bu isə Vaşiqnton tərəfindən cavabsız qalmayacaq.

NATO-nun Avropadakı silahlı qüvvələrinin keçmiş baş komandanı, admiral Ceyms Stavridis bu yaxınlarda “Bloomberg”ə yazdığı məqalədə qeyd edib ki, ABŞ İranın dəstəklədiyi Yəmən husilərinə qarşı sərt tədbirlərə əl atıb onların hücumlarının qarşısını almalıdır.

Stavridis nəinki husilərin hədəflərini, eyni zamanda İranın arasında Körfəzdəki və Ərəb dənizindəki dəniz platformalarına nəzarət obyektləri, daha sonra husilərə silah daşımaq üçün istifadə edilən gəmiləri birbaşa məhv etməyi təklif edib.

O əlavə edib ki, bu addım elə də asan deyil, lakin 1980-ci illərin sonlarında ABŞ belə bir praktikadan istifadə edib.

“ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin həyata keçirdiyi əməliyyat zamanı İran dəniz qüvvələrinin döyüş gücünün böyük hissəsini məhv etdi. İran mesajı aldı. Ola bilsin ki, onu yenidən təkrarlamağın vaxtı çatıb”, - Stavridis qeyd edib.
Bütün bu və digər amillər onu deməyə əsas verir ki, İranın açıq şəkildə Yaxın Şərqdəki hərbi müdaxiləyə cəlbetmə planı ortadadır.

ABŞ və Böyük Britaniyanın husilərin obyektini vurmasına Yəmən Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbərinin müavini Hüseyn əl-Əzi sərt reaksiya verərək bəyan deyib ki, bu hücumlar cavabsız qalmayacaq.

Belə bir məqamda Tehranın iki seçimi qalır: ya İsrail və Qərbin şərtlərini qəbul edib Yaxın Şərqdən geri çəkilir, ya da savaşı seçir. İndiki halda Tehranın geri çəkilməsi qeyri-mümkün görünür. Bu addımı Tehran özünə özünəqəsd hesab edə bilər. Çünki Tehranın son 40 ilə yaxın müddətdə Yaxın Şərqdə proksi qüvvələr vasitəsilə möhkəmləndirdiyi mövqedən geri çəkilməsi prosesi elə də asan deyil. Ona görə də hesab etmək olar ki, Tehran nəinki İsrail və Qərbi, o cümlədən region ölkələrini təhdid etmək üçün "va-bank"a getmək yolunu seçəcək. O bunun üçün Yaxın Şərqdəki bütün proksi güclərini səfərbər edib asimmetrik hücum hazırlayaraq Yaxın Şərqi böhrana sürükləmək yolunu seçəcək. Bununla da şimalda Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davamı olaraq cənub istiqamətdə - Yaxın Şərqdə münaqişə coğrafiyası genişlənməli olacaq. Yəni İran istəyindən asılı olmayaraq böyük müharibəyə sürüklənəcək. Baş verən hadisələr bir daha onu göstərir ki, İran artıq bunun astanasındadır.

O zaman sual oluna bilər ki, Yaxın Şərqdə müharibə coğrafiyasının genişlənməsi və qlobal böhranın, xaosun dərinləşməsi kimə sərf edir?

ABŞ Dövlət katibi Entoni Blinkeninin son Yaxın Şərq turu onu deməyə əsas verir ki, münaqişə coğrafiyasının genişləndirilməsinə ciddi hazırlıq işləri gedib. O baxımdan da Yəməndə husilərə qarşı hücumları təsadüfi hesab etmək olmaz.

Bu, İsrail və Qərblə yanaşı, eləcə də İran, Rusiya, Çin və Avropadakı bəzi ölkələrin də marağındadır. Bütün tərəflər yaranacaq xaosdan öz maraqları üçün istifadə etməyə çalışır və çalışacaq.

Xaos ilk növbədə istisnasız olaraq Yaxın Şərqdə, həmçinin dünyanın yenidən dizayn edilməsində iştirak edən və tərəf kimi çıxış edən bütün güclərin marağındadır. Bura ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, İtaliya, Rusiya, İran, Çin, Hindistan, Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi, Misir, Qətər və digər ölkələr daxildir. Çünki Yaxın Şərq yeni dünya düzənində əsas açar bölgələrdən biridir. Yaxın Şərq eyni zamanda birqütblü dünya tərəfdarları ilə çoxqütblü dünya tərəfdarları arasında gedən mübarizədə həlledici coğrafiyadır.

Yəni hansı qüvvə Yaxın Şərqdə hakim və ya lokomotiv qüvvə olacaqsa, o da dünyanın ağası olacaq. Ona görə də bütün maraqlı qüvvələr "Yaxın Şərq" piroqundan daha çox pay qoparmağa çalışır. Ona görə də bütün oyunçular bölgədə geosiyasi, geoiqtisadi maraqlarını təmin etmək üçün İsrail-Fələtin münaqişəsinin Yaxın Şərq coğrafiyasında genişləndirməklə özünə uyğun şəkildə kartlarını istifadə edib faydalanmağa çalışacaq. Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda dünyanın geosiyasi proseslərinin şəkilləndirilməsində iddialı güclərin əsas mübarizə apardığı bölgə Yaxın Şərq və Afrikadır. O da bəllidir ki, Yaxın Şərqdə ciddi mövqeyə malik olan Afrikaya da hakim olacaq.

O baxımdan da bölgə uğrunda acımasız savaşa girən güclərin hədəfi heç də Yaxın Şərqdə münaqişə coğrafiyasının genişlənməsinin qarşısını almaq yox, böhranın dərinləşməsi fonunda "bulanıq suda balıq tutmaq" misalında olduğu kimi, özləri üçün faydalanmağa çalışacaqlar. Amma onu da unudurlar ki, xaos, böhran müəyyən mərhələdə idarəolunmaz mərhələyə qədəm qoya bilər və bundan kimsə qazanmayacaq, əksinə hamı itirə bilər.

Mürtəza
Ölkə.Az