Kartlar və üstünlüklər Bakının əlindədir - Tomas de Val
2024-cü il həm Ukraynada, həm də Cənubi Qafqazda Avropa siyasətçiləri üçün kritik və eyni zamanda sınaq ili olacaq.
Ölkə.Az xəbər verir ki, bunu "Karnegi" Fondunun analitiki Tom de Val 2024-cü ildə Ermənistanla Azərbaycan münasibətləri haqqında məqaləsində qeyd edib.
O bildirib: "Sual yaranır ki, Azərbaycan və Ermənistan və bu il müharibə ili olacaq, yoxsa sülh. Otuz illik münaqişədən sonra iki ölkə arasında münasibətləri normallaşdıracaq ikitərəfli sülh sazişi üzrə danışıqlar davam edir, lakin Ermənistanın cənubunda və onun ətrafında - tarixən Zəngəzur kimi tanınan bölgədə təhlükə hələ də qalmaqdadır".
De Val hesab edir ki, üstünlük kartları Azərbaycanın əlindədir. "Prezident İlham Əliyev fevralın 7-də yenidən prezident seçilib. İlham Əliyev əldə etdiyi hərbi qələbə ilə ictimaiyyət qarşısında yeni legitimlik qazandı".
Analitikin fikrincə, Bakı indi vasitəçilərin olmadığı ikitərəfli sülh prosesinə üstünlük verir: "İkitərəfli sülh prosesinin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, heç bir xarici gündəm və ya eqoizm razılaşmaya mane ola bilməz. Amma erməni tərəfi həm də ehtiyat edir ki, asimmetrik vəziyyətdə Bakı güc tətbiq etməklə hədələyərək, güzəşt tələb edərək öz gündəmini tətbiq edə bilər.
Bildirilir ki, razılığa gəlmək üçün üç əsas maneə var. Bunlardan biri Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədin müəyyənləşdirilməsidir. Burada sovet dövrünün müxtəlif dövrlərinə aid çoxsaylı xəritələrdə xətlərin haradan çəkilməli olduğu barədə müxtəlif şərhlər verilir.
İkinci sual, sazişin davamlılığını təmin etmək üçün hansı beynəlxalq təminatlara və mübahisələrin həlli mexanizminə ehtiyac duyulacağıdır. Ermənilər mümkün qədər çox beynəlxalq dəstək, azərbaycanlılar isə minimal iştirak istəyirlər.
Üçüncü məsələ isə Azərbaycanın əsas hissəsini onun Türkiyə ilə həmsərhəd Naxçıvan anklavı ilə birləşdirən 43 kilometrlik Ermənistan ərazisindən uzun müddətdir bağlı olan dəhliz və ya tranzit marşrutunun açılması ilə bağlı olduqca mübahisəli məsələdir. Azərbaycan öz ərazisinin Ermənistandan mümkün qədər az nəzarətə malik olacaq iki hissəsi arasındakı marşrutun yenidən birləşdirilməsində maraqlıdır. Ermənistan strateji əhəmiyyətli cənub sərhəd ərazisinin suverenliyini və təhlükəsizliyini vermək istəmir.
Qərbin Zəngəzur dəhlizi məsələsində güclü strateji marağı var.
Təhlükəsizlik cəbhəsində Azərbaycan təkid edir ki, Rusiyanın Federal Təhlükəsizlik Xidməti (FSB) sərhədçiləri dəmir yolu və avtomobil yollarını qoruyur. Onlar 2020-ci ilin noyabrında imzalanmış Ermənistan-Azərbaycan-Rusiya üçtərəfli atəşkəs bəyanatına istinad edirlər ki, bu bəyanatda açıq şəkildə qeyd olunur. Yanvarda Rusiyan XİN başçısı Sergey Lavrov bir daha bəyan edib ki, sazişin bu hissəsi həyata keçirilməlidir.
Ermənistan tərəfi də öz növbəsində Rusiyanın təsirindən, o cümlədən Sovet İttifaqı dağılandan sonra orada yerləşdirilən sərhədçilərdən xilas olmağa çalışır. Əgər ruslar Azərbaycanın istəyi ilə qalsaydı, bu, ciddi strateji zərbə olardı.
Ermənistanda belə bir fərziyyə var ki, Bakı ilə Moskva arasında Ankaranın razılıq verdiyi razılaşma var. Ruslar üçün tranzit marşrutuna nəzarət böyük uğur olardı. Rusiya və İranı birləşdirən və onilliklər ərzində ilk dəfə olaraq Körfəzə çıxışına və bununla da Rusiyanın Yaxın Şərqlə əlaqələrini bərpa edə biləcəyi əsas şimal-cənub dəmir yolu marşrutu olacaq. Çünki Ukrayna ilə müharibə və Qərblə qarşıdurma uzun müddət davam edəcək.
Narahatedici ssenari ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Ermənistanın cənubunda istədiyini almayana qədər sülh sazişi imzalanmayacaq. Yəni 2024-cü ildə Ermənistan çox güman ki, Bakı və Moskvanın güclü təzyiqi altında qalacaq. Müxtəlif üsullardan istifadə edərək nə İrəvanın, nə də Qərb dövlətlərinin razı olduğu Zəngəzur dəhlizi planını həyata keçirməyə can atacaqlar.
Buna görə də yerli zorakılıq hadisələri, məsələn, Nerkin Xanda yaxınlığında baş verən insident çox diqqətlə izlənilməlidir. Bu kimi kiçik toqquşmalar yeni münaqişəyə və bütün region üçün ölümcül nəticələrə gətirib çıxara bilər".
Mürtəza
Ölkə.Az
