Qızılların arvadda qalması uyğun deyil

Boşanma və nişanın pozulması hallarında məhkəmə praktikasında düzəldilməli, ya da dəqiqləşdirilməli olan bir digər məsələ, qızıl - zinət əşyalarının qaytarılması ilə bağlıdır.

Ölkə.Az xəbər verir ki, bunu hüquqşünas professor Fərhad Mehdiyev deyib. O bildirib ki, zinət əşyaları Azərbaycanda investisiya kimi alınır və onu adi hədiyyə hesab etmək olmaz:

"Ailə Məcəlləsinin 7-ci fəsli ər-arvadın əmlakının rejimini tənzimləyir. 34-cü maddə isə (34.1) hədiyyələr və (34.2) qızıl-zinət əşyalarından bəhs edir.

Məcəllənin 34.2 bəndinə görə, zinət əşyaları nikahdan sonra ər və ya arvadın birisinin vəsaiti hesabına alınırsa, birgə əmlaka daxil olur. Bu, həmin maddənin ilk oxunuşunun verdiyi mənasının əks - tələbidir.

34.2-ci maddənin təfsirindən anlamaq mümkündür ki, Məcəllə zinət əşyalarını adi şəxsi istifadə əşyası saymayıb. Adət-ənənə də zinət əşyalarının belə olmadığını, ailəyə investisiya mahiyyətində olduğunu göstərir. Məsələn, xanıma taxılan qızıllar üzərində, ya da oğlana taxılan üzük üzərində sərbəst sərəncam vermə imkanı yoxdur, yəni onu taxan şəxs onları özbaşına satıb özünə ayfon alsa, bu əməl xoş qarşılanmaz. Zinət əşyaları verilən şəxs tərəfindən adətən birgə övladlardan birisinə verilir. Başqa bir sözlə qızıl, brilliant kimi əşyalar bir ailədə gələcəyə investisiya, ya da maddi təhlükəsizlik təminatı rolunu oynayır.

Bununla belə, qanunvericilik aşağıdakı suallara açıq formada cavab vermir: Qayınana və qayınatanın pulları hesabına alınan, yaxud nişan sırasında gəlinə taxılan zinət əşyaları Ailə M. 34.1, yoxsa 34.2-ci maddəsi ilə tənzimlənməlidir?

Zinət əşyaları adi istehlak əşyası deyil, qiymətli kağız kimi investisiya mahiyyəti daşıyır və şəxsə deyil, ailəyə verilir. Məsələn, adi qaydada heç kəs bacısına, qardaşına belə brilliant komplekt bağışlamaz. 65 yaşında bir xatun, təzə tanış olduğu bir qıza niyə 5000 manatlıq qızıl bağışlasın? Çünki həmin qızılı o qıza deyil, qızın quracağı ailəyə investisiya kimi verir".

Professorun sözlərinə görə, Avropa hüquq ailəsinə daxil olan ölkələrdə zinət əşyaları geri istənilə bilər:

"Həmin ölkələrdə əlavə olaraq nişanın/nikahın haqsız olaraq kim tərəfindən pozulduğu da nəzərə alına bilir.
Digər tərəfdən əgər zinət əşyalarını verən qayınana/qayınata qızılları qıza yox, bu xanımın oğlunun həyat yoldaşı olması və belə qalması, sonradan da nəvələrimə ötürülməsi üçün verdiyini irəli sürsə, buna adi "hədiyyə" demək biraz çətin olacaqdı.

Adət-ənənənin mülki qanunvericiliyin mənbələrindən biri olduğunu deyən hüquqşünas bildirib ki, Mübahisə qanunla dəqiq tənzimlənmədikdə bu barədə olan adət-ənənə tətbiq olunur:

"Ailə münasibətlərində şəriət hüququ torpaqlarımıza SSRİ qurulanadək tətbiq olunub, sonra onun bir hissəsi də tətbiq olunmağa davam edib. Dini kəbin praktikası hələ də qanunla qadağan deyil.
Dində kəbinin məcburi şərtlərindən birisi də, mehr, yəni qadına nikaha daxil olmaq əvəzində verilən pul, qızıl və s. kimi əşyalar daxildir və bunlar xanıma boşanmanın təminatı kimi verilir. Digər tərəfdən, həm dinə görə, həm də oturuşmuş adətimizə görə (artıq dəyişdiyini də qeyd edə bilərik), ailə əsassız səbəbə görə dağıdılmır, ər-arvadın çətinliklərə dözməsi əsas qayda kimi götürülüb. Nikahın pozulmasında qadının hər hansı qəbahəti olmadığı halda (nikahın pozulmasında kişi təqsirli olduğu halda) mehr qadında saxlanılır, əks halda qadın həmin mehri qaytarır.

Məsələnin necə tənzimlənməli olduğunu vurğulamaq istəmirəm, sadəcə indiyə kimi zinət əşyalarının qaytarılması ilə bağlı olan yanaşma səthi, hüquqi təhlildən uzaq və beynəlxalq praktikaya uyğun deyil".

Billurə