Çinin Üç dərə bəndi: O qədər böyükdür ki, Yerin fırlanmasına təsir edir

Dünyanın ən böyük su elektrik stansiyası olan Çinin Üç dərə bəndi infrastruktur layihəsinin əsl nəhəngidir. Və onun Yerin fırlanmasına təsir edəcək qədər böyük olması fikri əslində o qədər də absurd deyil.

Ölkə.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, Çinin mərkəzi Hubey əyalətində yerləşən Üç dərə bəndi Avrasiyanın ən uzun çayı olan Yantszı çayının qarşısını kəsir. Turbinləri döndərmək və elektrik enerjisi istehsal etmək üçün yaxınlıqdakı üç dərədən - Kutansiya, Vusiya və Silinsiyadan gələn su axınından istifadə edir.

Yerin fırlanmasını təqlid etmək qabiliyyətinə dair iddialar, 2004-cü ildə Hind okeanında baş vermiş fəlakətli zəlzələ və sunaminin bu prosesə necə təsir etdiyini araşdıran 2005-ci ildə NASA nəşrindən sonra görünür. Bu, Yerdə kütlənin paylanmasındakı dəyişikliyin planetin ətalət anına necə çox kiçik təsir göstərə biləcəyini izah edir, fizikada bir cismin verilmiş ox ətrafında fırlanmasının nə qədər çətin olduğunu təsvir edən bir anlayışdır. Bu, skaterin qollarını bədəninə yaxınlaşdıraraq fırlanma sürətini necə artıra biləcəyini izah edən eyni fenomendir.

Eynilə, zəlzələdən sonra tektonik plitələrin hərəkətinə görə Yerin fırlanması dəyişə bilər. NASA alimləri göstərdilər ki, məhz bu, 2004-cü ildə Hind okeanında baş verən zəlzələdən sonra baş verib. Planetin seysmik strukturunu silkələyən zəlzələ onun kütləsinin paylanmasını dəyişib və günün müddətini 2,68 mikrosaniyə azaldıb.
Ətraflı

Nəzəri olaraq, böyük bir su sürüşməsi eyni şeyi edə bilər. NASA-nın Goddard Kosmik Uçuş Mərkəzinin geofiziki Dr. Benjamin Fonq Çao 2005-ci ildəki yazısında Çinin nəhəng bəndinin 40 kub kilometr su tutmağa qadir olduğunu izah edir. Onun hesablamalarına görə, kütlənin bu hərəkəti günün müddətini 0,06 mikrosaniyə artıracaq və Yerin qütblərinin mövqeyini təxminən 2 santimetr dəyişəcək. Bu, nəhəng zəlzələlərin kiçik təsirləri ilə müqayisədə belə çox deyil, lakin insan tərəfindən yaradılmış bir quruluş üçün kifayət qədər əhəmiyyətlidir.

İnsanlar Yerin fırlanmasına başqa yollarla təsir edir. Oxşar təsirə indi iqlim dəyişikliyi və onun Yer kütləsinin paylanmasına təsiri səbəb olur. Temperatur yüksəldikcə qütb buzlaqları əriyir və tropik dəniz səviyyəsi yüksəlir, bu da planetin ekvatorunda qütblərindəkindən daha çox kütlənin toplanmasına səbəb olur. Biz də öz növbəsində Yerin fırlanma sürətinin ləngiməsini və günün uzunluğunun çox cüzi artımını yaşayacağıq.

Bu təsir Yer planetindəki həyatı gündəlik qavrayışımız üçün azdır, lakin atom saatları kimi ultra dəqiq vaxt ölçən cihazların işində çaşqınlıq yarada bilər. Bu problem bəzi elm adamlarının qarşıdakı onillikdə dünyanın mənfi bir sıçrayışı, yəni 59 saniyəlik bir dəqiqəni nəzərdən keçirməli olacağını iddia etməyə vadar edib.