Yer ölçüsündə planetin atmosferi ola bilər - Alimlərdən yeni kəşf
Günəş sisteminə çox bənzəyən ulduz sistemindəki Yer böyüklüyündə bir planetin atmosferi ola bilər.
"Ölkə.az" xəbər verir ki, bunu Ceyms Uebb kosmik teleskopundan istifadə etməklə aparılmış yeni tədqiqatlar sübut edir.
Xüsusilə, 2017-ci ildə NASA soyuq ulduz Trappist 1-in ulduzunun ətrafında fırlanan Yerə bənzər yeddi qayalı planetə malik olduğunu, o cümlədən üçü çox isti və soyuq olmayan "yaşayış zonaları”nda olduğunu aşkar edib.
Trappist-1-in yalnız 39 işıq ili uzaqda olduğu bilinir, lakin astronomların onu kosmik teleskoplarla araşdırması üçün kifayət qədər yaxındır.
"Ceyms Uebb vasitəsilə Trappist-1 planetlərinin ilkin tədqiqatları onların Yerə bənzər olub-olmaması ilə bağlı hələlik qəti məlumat verməyib. Bu gün "Nature Astronomy" jurnalında dərc olunan məqalədə deyilir ki, Trappist-1 b - ulduzuna ən yaxın olan planet ilkin olaraq düşünüldüyü kimi atmosferi olmayan qaranlıq, qayalıq planet olmaya bilər", deyə məqalədə qeyd edilir.
Eyni zamanda, hər şey əksinə ola bilər. Yeni tədqiqat göstərib ki, işığın dalğa uzunluqlarının orta infraqırmızı diapazonunda Trappist-1 b üçün iki yol var:
1. Vulkanizm və plitə tektonikası kimi geoloji aktivliyi göstərə bilən heç bir aşınma əlamətləri göstərməyən səthi olan havasız planet;
2. Dumanlı karbon dioksid atmosferi olan bir planet də yaşayış üçün əlverişlidir, ehtimal ki, Saturnun nəhəng peyki Titana bənzəyir.
Öz növbəsində, yeni nəticələrin qeyri-müəyyənliyi elm adamları üçün ekzoplanetlərin, yəni bir neçə işıq ili məsafəsində Günəşdən fərqli ulduzların ətrafında fırlanan planetlərin təbiətini təsvir etməyin nə qədər çətin olduğunu göstərir.
"2023-cü ildə Trappist-1 b tərəfindən 15 mikron məsafədə nəşr olunan daha əvvəl bir araşdırma - yenə Ceyms Uebbdən istifadə edərək - qalın, karbon qazı ilə zəngin atmosferin mümkün olmadığını irəli sürdü. Bu, planet üçün "qaranlıq çılpaq qaya" ssenarisini təklif etdi. 12,8 μm müşahidələr əlavə edən yeni araşdırma Trappist-1 b üçün potensial atmosfer ssenarilərinin sayını artırdı", deyə "Forbes" xatırladıb.
Bu tapşırığın çətinliyi ondan ibarətdir ki, astronomlar uzaq ulduzların ətrafındakı planetlərin atmosferini öyrənməyə məcbur olurlar. Xüsusilə, Ceyms Uebb teleskopu planetin atmosferini yalnız öz ulduzunun diski boyunca hərəkət etdikdə görə bilir. Bununla belə, qırmızı cırtdan ulduzlarda ölçmələrə mane olan ulduz ləkələri və parıltıları var.
"Trappist-1 b atmosferinin kimyəvi tərkibinin Titan və ya Günəş sistemindəki hər hansı digər qayalı cisminkindən çox fərqli olacağı gözlənilir. Bizdə mövcud olan bir atmosfer növünə baxdığımızı düşünmək həyəcanvericidir", deyə SRON Niderland Kosmik Tədqiqatlar İnstitutundan Dr Maykl Min vurğulayıb.
Eyni zamanda, Trappist-1 sistemindəki ulduz qırmızı cırtdandır, Günəşdən daha kiçik və soyuqdur, lakin daha çoxdur. Qeyd edilir ki, qırmızı ulduzlar bizim Süd Yolu qalaktikamızda olan bütün ulduzların təxminən 70%-ni təşkil edir və bu səbəbdən Trappist-1 astronomlar üçün vacib hala gəlir.
"Qırmızı cırtdanların ətrafında fırlanan planetlər qayalı, mülayim planetlərin atmosferini ilk dəfə öyrənmək üçün ən yaxşı şansımızdır. TRAPPIST-1 planetləri bu inqilabi tədqiqat üçün ideal laboratoriyadır", deyə tədqiqatın həmmüəllifi Elsa Dukrot bildirib.(Qaynarinfo)
