"Türkiyə-Rusiya gərginliyindən hər iki ölkə ziyan çəkəcək"

Türkiyənin Rusiya hərbi təyyarəsini vurması iki ölkə arasında münasibətləri gərginləşdirib.

Türkiyənin Rusiya hərbi təyyarəsini vurmasından sonra Rusiya Türkiyəyə qarşı sərt sanksiyalar tətbiq edib. Son zamanlar iki tərəfdaş ölkənin münasibətlərinin gərginləşməsi çox güman hər iki ölkənin iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərəcək.

İki ölkə arasında iqtisadi münasibətlərin korlanmasını və bunun mümkün nəticələrini iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramov Ölkə.Az-a şərh edib:

"Rusiya və Türkiyə strateji baxımdan müttəfiq ölkələr idi. İqtisadi baxımdan Rusiya və Türkiyə əlaqələrini qiymətləndirsək, tarixdə son 5 ildəki qədər Rusiya və Türkiyə bir-birinə bu qədər yaxın olmamışdılar. Son illər Rusiya və Türkiyə arasında kifayət qədər strateji müttəfiqlik formalaşmışdı. Ancq sözügedən hadisədən sonra iki dövlət arasındakı münasibətlər tamamilə fərqli istiqamətdə cərəyan etməyə başladı. İki ölkə arasında ticarət dövrüyyəsi kifayət qədər böyükdür. Türkiyənin Rusiyaya ixracatı 5.9 milyard dollardır. Rusiyadan Türkiyəyə ixracat isə 25 milyard dollardır. Bu o deməkdir ki, iki dövlət arasında ticarət dövrüyyəsi 31 milyard dollara yaxındır. Bu isə çox böyük rəqəmdir.

Ticarət və iqtisadi əlaqələrin təhlili onu göstərdi ki, sanksiyalar hər iki dövlətə mənfi təsir göstərəcək. Türkiyə üçün bu hadisələrin mənfi təsiri ondan ibarətdir ki, Rusiya Türkiyənin ixracatındakı birinci ölkədir. Türkiyə əvvəllər öz məhsullarını Almaniyaya ixrac edirdisə, indi bu sahədə birincilik Rusiyanın payına düşür. Nəzərə alsaq ki, ixrac ölkəyə valyuta gətirir, ixracda birinci ölkə ilə münasibətlərin pozulması bütün hallarda həmin dövlət üçün iqtisadi baxımdan arzuolunan deyil. Türkiyənin turizim sektorunda rusların payı kifayət qədər çox idi. 2014-cü ildə 4.480.000 rus turist Türkiyədə dincəlib. Onların Türkiyə iqtisadiyyatına töhfəsi 4 milyard dollar olub. Bu Türkiyənin turizimdən əldə etdiyi gəlirin 11.8%-dir. Rusların Türkiyənin turizim sektoruna töhfəsi iki rəqəmlidir. Türkiyənin istehsal etdiyi ərzağın 20%, tekstilin 15%-i Rusiya bazarına gedirdi. Rusiya ilə Türkiyənin münasibətlərinin pozulması Türkiyənin ərzaq və tekstil bazarına mənfi təsir gösətərəcək. Türkiyə enerji idxalında Rusiyadan aslıdır. Belə ki, Türkiyə idxal etdiyi mavi qazın təxminən 55%-ni Rusiyadan alır. Türkiyənin istehlak etdi enerjinin 3-də 1-i Rusiyanın payına düşür. İndiki zamanda Türkiyənin enerji idxalını şaxələndirməsi zaman tələb edəcək. Hal-hazırda Türkiyənin enerji idxalını şaxələndirməsi praktiki olaraq mümkün deyil.

Bu gərginlik təbii ki, Rusiyaya da mənfi təsir göstərəcək. Rusiyanın Türkiyəyə ixracatı 25 milyard dollardır. Rusiya Türkiyəyə 20 milyard dollarlıq yalnız enerji resusları ixrac edir. Rusiyanın dövlət gəlirlərinin və ixracatının formalaşmasıda Türkiyənin rolu böyükdür. Türkiyə Misirlə birlikdə Rusiyadan ən çox taxıl məhsulları idxal edən ölkə idi. İl ərzində Türkiyə Rusiyadan 4.1 milyon ton taxıl idxal edirdi. Bu Rusiyanın taxılçılıq sektoru üçün böyük bir rəqəmdir. Türkiyə Rusiyadan ən çox polad məmulatları idxal edən ölkələrdən biridir. Rusiyanın poladəritmə sənayesinin əsas bazarlarından biri Türkiyədir. Münasibətlərin pozulması Rusiyanın poladəritmə sənayesinə mənfi təsir göstərəcək. Rusiya ilə Türkiyə arasında böyük investisiya layihələri var. Yalnız 2013-cü ildə Türkiyənin Rosatom şirkəti ilə bağladığı müqavilənin dəyəri 20 milyard dollardır. Münasibətlərin gərginləşməsi həmin layihəni də sual altına qoyacaq.

Bu gərginlik iqtisadiyyatda sıfır cəmli oyun kimi qiymətləndirilir. Münasibətlərin bu qədər gərginləşməsi nəticə etibarı ilə cəmin sıfır olmasına, yəni, hər iki tərəfin uduzmasına gətirib çıxaracaq. İqtisadi göstəricilərdən görünür ki, münasibətlərin pozulması hər iki ölkə üçünn arzu olunan deyil. Rəqəmlərlə müqayisə etsək Türkiyənin ziyanı daha çox olacaq. Ancaq bu o demək deyil ki, Rusiya itirməyəcək. Hər iki ölkə itirəcək. Hər iki ölkənin itirəcəyinin bəlli olmasına baxmayaraq ölkələr bu gərginliyin aradan qalmasına heç də maraqlı görsənmirlər".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az