Universitet diplomu da olmayan Azərbaycanlı iş adamı Rza Zərrab milyardlarla necə \"oynayır\"?
Ölkə.Az olaraq Azərbaycan əsilli İranlı iş adamı Rza Zərrab haqqında geniş bir araşdırma apardıq. Həmin araşdırma yazısını təqdim edirik:
Türkiyədə hamı onu 17 dekabr 2013-cü ildə həyata keçirilən korrupsiya və rüşvət əməliyyatı çərçivəsində aralarında Türkiyədə həmin vaxt nazir olan şəxslərin övladları ilə birgə həbs olunması ilə tanındı.
Rza Zərrab bu dəfə isə gündəmə 21 mart 2016-cı ildə ABŞ-ın Mayami şəhərində saxlanılması ilə düşdü və ona qarşı olan rəsmi iddia kifayət qədər ciddidir: Çirkli pulların "yuyulması", bank dələduzluğu və İrana qarşı həyata keçirilmiş sanksiyaları pozmaq.
Bəs 75 ilə qədər həbsi istənilən Rza Zərrab kimdir?Hər kəs onu necə tanıdı? Böyük sərvətini necə əldə etdi? Nə üçün həbs olundu?
Rza Zərrab 1984-ci ildə İranda Azərbaycan əsilli bir ailədə dünyaya göz açıb.
Bəzi mənbələrdə onun Azərbaycanın paytaxtı Bakıda anadan olduğu qeyd edilsə də bu barədə Azərbaycanın Ankaradakı səfirliyi 2013-ci ilin dekabr ayında bir açıqlama verərək Rza Zərrabın Bakıda doğulmadığını və eyni zamanda da Azərbaycan vətəndaşı olmadığını bildirmişdi. Bir çox mənbələrdə isə Zərrabın Təbriz şəhərində anadan olduğu qeyd edilir. Həmçinin Rza Zərraba yaxın mənbələr isə onun orta məktəb məzunu olduğu, universitet təhsilinin olmadığını deyir.
Atası Hossein Zərrab iki il əvvələ qədər İranın ən güclü simalarından biri hesab edilirdi.
Oğlundan fərqli olaraq ictimaiyyətdə populyar görünməyi sevməyən və virtual məkanda demək olar ki, şəkli olmayan ata Zərrab əldə edilən bu fotoda 2013-cü ilə qədər İranı idarə edən keçmiş Prezident Mahmud Əhmədinejadın adamları ilə birlikdə görülür.
Ata Zərrabın Ahmedinejad ilə yaxın münasibətləri oğlu Rza Zərrabın gənc yaşında şirkətin idarə heyətinin üzvü olmasında böyük rol oynayıb.
İran iqtisadiyyatı ABŞ-ın və bir çox dünya ölkələrinin embarqosu səbəbi ilə böyük itkilər verdiyi dövrdə, prezident Ahmedinejad rəhbərliyi sanksiyalardan yayınacaq yollar axtarmağa başlayır. Bunun üçün o, indi İranda həbs olunmuş Babək Zəncani və onun görünən üzü Rza Zərrab ətrafında formalaşan şəbəkələr yaratdı.
Bu şəxslər İranın ABŞ tərəfindən sanksiyalara tabe tutulan neft və qazını satmaq, yenə ABŞ-ın qara siyahısına aldığı İran Mərkəz Bankının pul hərəkətini təmin etmək üçün 100 milyardlarla dollarlıq nəhəng və qeyri-rəsmi biznes mühiti yaratdılar.
Ailəsi Dubayda yaşayan Rza Zərrab, ilk olaraq Dubay maliyyə və valyuta bazarlarında fəaliyyət göstərməyə başlayır.
Zərgərlik və neft ticarəti ilə ailədən zəngin olan Zərrab ailəsinin iş həyatına girişi 1996-cı ildə qurulan "Nafees Exchange" və "Al Salam Center Exchange" firmaları ilə olur.
2000-ci illərdə Türkiyədə yaşamağa başlayan Zərrab, burada kommersiya fəaliyyətinə 2008-ci ildə başlayır.
2008-ci ildə "Royal Dənizçilik" şirkətini qurduqdan sonra dəmir, polad və tikinti sektoruna investisiyalar yatırır və 2010-ci ildə qardaşı Mohammed Zərrab ilə birlikdə "Royal Holdinq"i təsis edir.
Türkiyədə ictimaiyyət onu 2008-ci ildən maqazin gündəmindən tanımağa başlayır. Məşhur türk müğənni Ebru Gündeş 2008-ci ildə sevgilisi Osmantan Erkırdan ayrılmışdı və ayrılığın səbəbi kimi Rza Zərrab göstərilirdi. Ölkə.Az xəbər verir ki, mətbuatın o vaxtlar Zərrab haqqındakı yeganə məlumatı onun "Royal Dənizçilik" şirkətinin sahibi olması və İbrahim Tatlısəsin məşhur etdiyi azərbaycanlı müğənni Günel Zeynalova (Azəri qızı Günel) ilə sevgili olmaları idi.
Rza Zərrab və Ebru Gündeş 11 fevral 2010-cu ildə evlənir və qızları Alara 16 oktyabr 2011-ci ildə dünyaya göz açır. Doğuşdan qısa müddət sonra cütlük Zərrabın Gündeş üçün aldığı tarixi mülklərdə yaşamağa başlayır.
Qeyd edək ki, Rza Zərrabın təmir etdirdiyi villalarda icazəsiz mərtəbə əlavə etdirdiyi, çöl cəbhənin uçurdularaq pəncərələrlə örtdürdüyü, taxta sürahilərin söküldüyü, İstanbul boğazına açılan bağçaların dağıdıldığı, dəniz maşınları üçün xüsusi keçid düzəldildiyi, damın dəyişdirildiyi və hər iki villanın borucuq keçid və liftlə birləşdirildiyi ortaya çıxmışdı. İstanbul 6 saylı Mədəniyyət Abidələrini Qoruma Qurumu bu tarixi binaların əvvəlki halına gətirilməsinə və mülk sahiblərinin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsinə qərar verir.
Daha sonralar isə Rza Zərrabın həyat yoldaşı Ebru Gündeş üçün aldığı ağlasığmaz bahalı hədiyyələr mətbuatın manşetini bəzəməyə başlayır:
Ebru Gündeşin ad gününə ultra-lüks gəmi, Kanlıcada villalar, yollara yük maşınları ilə səpilən güllər, İstanbulda yerləşən "Sapphir" yaşayış kompleksində təxminən 2 milyon dollarlıq mənzil, yeni il hədiyyəsi olaraq hərracdan Gündeş üçün 1 milyon dollara satın alınan sənət əsəri, "Rolls Royce"lar, Gündeşin konsertlərinə gedərkən istifadə etdiyi xüsusi təyyarə və daha bir çox dodaquçuqladan hədiyyələr...
Ebru Gündeş bu hədiyyələrlə bağlı özünə ünvanlanan suala "Ərim mənə növbəti hədiyyə olaraq Marsı alacaq" şəklində cavablar verirdi.
Bəs bütün bu dəyirmanın suyu haradan gəlirdi?
Zərrabın böyük pay sahibi olduğu "Royal Holdinq"in nəzdindəki şirkətlər:
"Foulad Kaveh" (SFK) - dəmir, polad
"Royal Dənizçilik" - Dənizçilik və sənaye maşın, ultra-lüks mega gəmilər
"Sapfir Altın" - qızıl idxal və ixracı
"Al Nafees Exchange" - kambiyo və pul transferi
"Durak Döviz" - qızıl, kambiyo və pul transferi
"Are Havacılıq" - mülki aviasiya
"Royal Binicilik" - minicilik fəallıqları
"Royal Mobilya" - layihələndirmə, dizayn və mebel istehsalı
Qeyd edək ki, "Sapfir Altın" şirkəti 2012-ci ildə Türkiyənin İrana 12 milyard dollarlıq qızıl ixracının 46%-ni təkbaşına həyata keçirib.
Rza Zərrabın adı ilk dəfə 2011-ci ilin aprel ayında bir cinayət işində hallandı
Zərrabın sürücüsü və köməkçisi olduğu deyilən Turqut Happani adlı şəxs Türkiyədən Rusiyaya çamadanlarla 150 milyon dollar daşıyarkən saxlanılır. Zərrab Happaniyi tanıdığını desə də, onun sürücüsü olmadığını bildirir.
Bundan sonra isə İstanbul Atatürk Hava Limanına 1 yanvar 2013-cü ildə Qanadan İrana gedən bir təyyarə eniş edir. Daşıdığı yük 1500 kilo dəyərsiz mədən olaraq bəyan edilən təyyarədə, 15 milyon dollar dəyərində 320 külçə qızıl tapılır. Həmin qızılların Rza Zərrabın olduğu ortaya çıxır və öncə Tehrana uçacağı bildirilən təyyarə 18 yanvar 2013-cü ildə içindəki qızıllarla birlikdə Dubaya uçur.
Türkiyənin gömrük müfəttişləri hadisə ilə bağlı cinayət işinin açılmasını istəsə də, bu hadisə sonradan ört-basdır edilir.
Bir neçə ay sonra Rza Zərrab "müstəsna insanlar" sinfindən istifadə edərək Türkiyə vətəndaşlığı alır.
Rza Zərrab Türkiyənin Daxili İşlər Nazirliyinin tapşırığı və Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə atası Hossein, qardaşı Mohammad Zərrab və şirkət əməkdaşı İran əsilli Araz Sərdar ilə birlikdə 2013-cü ilin noyabr ayında rəsmən Türkiyə vətəndaşığı əldə edir və "Rıza Sarraf" adını götürür.
Bundan sonra Rza Zərrab 17 dekabr 2013 tarixində, Türkiyədə bu gün də danışılan məşhur əməliyyatda o dövr hökumətdə təmsil olunan üç nazirin oğlu ilə birlikdə rüşvət və qaçaqmalçılıq iddiası ilə həbs edilir.
Ölkə.Az xəbər verir ki, türkiyəli nazirlərə və oğullarına qədər uzanan 17 dekabr korrupsiya araşdırmasında Rza Zərrabın bürokratik işləri aşmaq üçün 3 nazirə toplam 50 milyon dollardan çox rüşvət verdiyi iddia edilmişdi.
21 dekabr tarixində məhkəmə, türk nazirlər Müəmmər Gülərin oğlu Barış Gülər və Zəfər Çağlayanın oğlu Kaan Çağlayan ilə birlikdə Rza Zarrabın həbs olunmasına qərar verir. Zərrab 70 gün həbsdə qaldıqdan sonra məhkəmə onlarının həbsində əsas olan səs yazılarının saxta və quraşdırılmış olmasına qərar verir və Zərrab 28 fevral 2014 tarixində nazir uşaqları ilə birgə azad edilir.
Zərrabın onu həbsdən azad etməsələr hər şeyi açıb danışacağı da danışılan iddialar arasındadır.
Zarrabın türk nazir Zəfər Çağlayana 300 min dollarlıq bir saat hədiyyə etdiyi də ortaya çıxmış, ancaq Çağlayan saatın pulunu ödədiyini iddia etmişdi.
Eks-nazir iddialardan sonra saatın pulunu əvvəl Zarraba nəğd verdiyini deyir, lakin daha sonra da parlament kürsüsündə saata aid bir hesab-faktura göstərir. Sonralar isə saatın alındığı "Patek Philippe" firmasından eks-nazirin göstərdiyi hesab-fakturanın saxta olduğuna dair açıqlama verilir.
Türkiyədəki məşhur 17 dekabr əməliyyatından sonra İran dövləti Rza Zərrabın mal varlığının izinə düşür
İran dövləti Zərrabın əsl müdiri Babək Zəncani ilə birlikdə embarqo dövründə apardığı kölgə pul dövriyyəsində 14 milyard dollarlıq bir vəsaiti idarə etdiyini və bu pulun əhəmiyyətli bir hissəsinin də Türkiyədə müxtəlif şəkillərdə saxlandığını irəli sürmüşdü. Bundan sonra Zəncani bir neçə ay öncə İranda edam cəzasına məhkum edilir.
Rza Zərrab qızıl daşımaqla milyardları necə əldə edir?
İranda dövlətin xüsusi imtiyaz tanıdığı iş adamları var. İdxal-ixracla məşğul olan bu biznesmenlərə dövlət daha aşağı məzənnədən valyuta verir. Bütün əməliyyatlar beynəlxalq bazarlarda hakim valyuta olan dollarla yox, avro üzərindən həyata keçirilirdi. Buna səbəb dollarla aparılan əməliyyatların embarqodan dolayı ABŞ-ın təqibində olması idi.
Sistem belə işləyir:
Əlindəki tüməni (İran pul vahidi) verən imtiyazlı iş adamı pulunu 2.150 kurs ilə avroya dəyişir. Belə desək, başqa biri İran bazarında 1 avronu 2.250 kursu ilə dəyişə bilər. Sonra imtiyazlı iş adamı İrandan avroya çevirdiyi böyük miqdarda olan pulu Türkiyəyə gətirir və qızıl alır. Bunun ardından isə satın aldığı qızılları fiziki olaraq İrana ixrac edən iranlı iş adamı ölkəsində bunu yüksək məzənnədən satır və aradakı məzənnə fərqindən mənfəət əldə edir.
İlk başlarda İran qızılını birbaşa öz ölkəsinə gətirsə də, daha sonra bu mübadiləni Dubay üzərindən də görməyə başlamışdı.
Əslində bütün bu faktlar, Türkiyənin milli təhlükəsizlik orqanı olan MİT-in Rza Zərrab haqqında hazırladığı 18 aprel 2013-cü il tarixli hesabatında mövcud idi.
Həmçinin Rza Zərrabın nazirlər və oğulları ilə yaxın münasibətləri, eyni zamanda biznes fəaliyyətlərinə, pul və qızıl ticarətinə dair məlumatlarına həmin hesabatda yer verilib.
Rza Zərrab 21 mart ABŞ-ın Mayami şəhərində əvvəl saxlanılır, ardından isə həbs edilir. ABŞ prokuroru Preet Bhararanın apardığı istintaq çərçivəsində çirkli pulların dövriyyəsi, bank dələduzluğu və İrana qarşı həyata keçirilən sanksiyaları pozmaq ittihamı ilə həbs edilən Zərrabın 75 il həbsi istənir.
Bəs indi nə olacaq?
Bir çoxlarının fikrinə görə Rza Zərrabın Mayamiyə istirahət üçün getmədiyi və bilərəkdən "həbsi seçdiyi" deyilir. Rza Zərrabın istər böyük sərvəti, istərsə də çirkli əlaqələrinə görə Türkiyədə şəxsi təhlükəsizliyindən narahat olduğu və bu səbəblə ABŞ-a gedərək özünü qəsdən tutdurduğu, verdiyi ifadədə əlaqələrini açıqlamaq şərtilə mal varlığının bir hissəsini qorumaq istiqamətində razılığa gəldiyi qeyd edilir.
Ancaq bütün bu iddialara baxmayaraq görünən odur ki, Azərbaycan əsilli iş adamının başı kifayət qədər dərddədir...
