Naxçıvanın turizm potensialı
Yeraltı və yerüstü sərvətləri, zəngin faydalı qazıntıları, xəstələrə şəfa verən mineral bulaqları ilə məşhur olan, 5000 ildən çox yaşı olan Gəmiqaya təsviri sənət abidələri, bədii tərtibatlı boyalı qablar, tunc məmulatlar, tarixi abidələr diyarı Naxçıvan Muxtar Respublikası bu gün həm də dünyanın gözəl turizm məkanlarından biridir.
Muxtar Respublikanın
1.Əlverişli coğrafi-siyasi mövqeyi
2.Müxtəlif iqlim qurşaqları və təbiəti
3.Zəngin və çeşidli heyvanat aləmi
4.Zəngin mədəni-tarixi irsi
5.Özünəməxsus və zəngin mətbəxi
6.Yüksək qonaqpərvərlik ənənələri
7.Turizm sahəsinə nəinki dövlət təşkilatlarının, həmçinin özəl firmaların, xarici investor və sahibkarların cəlb edilməsinə imkan verən yeni sosial-iqtisadi şərait, işçi qüvvəsinin aşağı dəyəri,
8.Birmənalı olaraq muxtar respublikanın hər yerində-hətta ən ucqar dağ kəndlərində belə əlverişli infrastrukturun yaradılması və rəhbərliyin bu sahənin inkişafına xüsusi diqqəti muxtar respublikada turizmin hərtərəfli inkişafına şərait yaradır.
Naxçıvan Muxtar Respublikası əlverişli siyasi- coğrafi mövqeyə malikdir. Belə ki, Türkiyə Respublikası və İran İslam Respublikası kimi turizm potensialı böyük olan ölkələrlə həmsərhəd olması, Böyük İpək Yolunun üzərində yerləşməsi turizmin muxtar respublikada inkişafına şərait yaradan əsas amillərdəndir. Burada turizmin tarixi-mədəni, ekoloji və kənd yaşıl turizm, ziyarət, müalicə, etnik, dağçılıq və digər növlərinin inkişaf etdirilməsinə şərait var.
Muxtar respublikanın ərazisinin əsas hissəsi Zəngəzur və Dərələyəz dağ silsilələrindən və Arazboyu uzanan maili düzənliklərdən ibarətdir. Ərazinin 75%-i 1000 m-lik yüksəklikdən mütləq yuxarıda yerləşir. Bu diyar özünün füsünkar təbiəti, rəngarəng bitki və heyvanlar aləmi ilə seçilir. İlk baxışda muxtar respublikanın ərazisi nə qədər quru və çılpaq görünsə də, daxilən bir o qədər zəngin və rəngarəngdir.
Burada Azərbaycanın nadir fauna və florası məskunlaşıb. Dünyada olan 11 iqlim qurşağından yeddisinə Naxçıvan Muxtar Respublikasında rast gəlinir. Muxtar respublika ərazisində 3000-ə yaxın bitki, 373 heyvan növü var. Azərbaycan Respublikasında qeydə alınmış 366 quş növünün yarıdan çoxu – 226-sı muxtar respublika ərazisində məskunlaşıb. Bəzi bitki və heyvan növləri muxtar respublika üçün endemikdir. Muxtar respublikanın kəndlərinin çox hissəsi dağlıq ərazilərdə, çay vadilərində yerləşir. Bu baxımdan da muxtar respublika ərazisində ekoloji və onun bir qolu olan kənd yaşıl, dağçılıq turizmi növlərini inkişaf etdirmək olar.
Geniş ərazi, münbit torpaq, saf su, təmiz hava, bol günəş-bunlar zəngin təbiət sərvətləridir. Muxtar respublikada günəş radiasiyası il üzrə Azərbaycanda ən yüksək olub-144-156 kkal/sm2-dir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının təbii bitki ehtiyatlarının böyük hissəsi dərman bitkiləridir: 700-ə yaxın növ. Azərbaycanın mineral su ehtiyatının 60%-i muxtar respublikanın payına düşür.
Burada 250-yə yaxın mineral su mənbəyi qeydə alınıb. Bu mineral suların bir hissəsi müalicə məqsədilə istifadə edilir. (Badamlı, Sirab, Darıdağ, Böyrək suyu və.s) Eyni vaxta 300 xəstəni qəbul etmək imkanına malik Duzdağ Fizioterapiya Mərkəzi və Culfa rayonundakı Darıdağ Arsenli Su Müalicəxanası bir çox ölkələrdən gələn yüzlərlə turistin üz tutduğu əsas müalicə mərkəzlərindəndir. Bu baxımdan müalicə turizminin inkişafı üçün potensial böyükdür.
Hər hansı bir ölkənin turizm potensialından danışdıqda oranın tarixi- mədəni irsi ön plana çəkilir. Naxçıvanın tarixinin min illərlə ölçülməsi, burada dünya memarlığının incisi hesab oluna biləcək tarixi memarlıq abidələrinin olması, zəngin mədəni irsi bu diyarı xarici turistlər üçün əhəmiyyətli edir. Möminə xatın, Yusif Küseyr oğlu türbələri, Qarabağlar Memarlıq Kompleksi, Xanəgah Abidə Kompleksi, adı Nuh peyğəmbərin gəmisi ilə bağlanan Gəmiqaya daşüstü yazıları, əfsanəvi İlanlı dağ, abidələrlə zəngin olan qoruq-şəhər Ordubad, haqqında müqəddəs Qurani-Kərimdə bəhs edilən Əshabi- Kəhf Ziyarətgahı, 5000 ildən çox yaşı olan Naxçıvan şəhəri, qədim tikililər, qalalar, qədim yaşayış yerləri və nekropollar, xalq sənətkarlarının günümüzə qədər qorunub saxlanılmış sənətkarlıq nümunələri və s. turistlər üçün cəlbedicidir. Buraya Naxçıvan diyarının zəngin folklorunu, musiqi və təsviri sənətini, ədəbiyyatını və s. əlavə etsək tarixi-mədəni turizmin inkişaf etdirilməsi üçün neçə böyük imkanlar olmasını təsəvvür etmək olar.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2005-ci il 6 dekabr tarixli Sərənsamına əsasən qeydə alınmış 1202 daşınmaz tarix-mədəniyyət abidəsinin 57 dünya əhəmiyyətli, 500-ə yaxını ölkə əhəmiyyətlidir.
– Abidələr bərpa olunub: Möminə xatın türbəsi, Xan Sarayı, Zaviyyə-Mədrəsə binası, Naxçıvan Cümə məscidi, Nuh türbəsi, İmamzadə Kompleksi, Şərq hamamı, Şərur rayonunda "Parçı" İmamzadəsi, Kəngərli rayonunun Qarabağlar kəndində Memarlıq Kompleksi, Ordubad şəhərində Qeysəriyyə (Zorxana). qədim hamam, yeraltı məbəd, Culfa rayonu ərazisindəki Ashabi-Kəhf Ziyarətgahı, Xanəgah Abidə Kompleksi, "Əlincəqala" Tarixi Abidəsi s. Culfa rayonu ərazisindəki Gülüstan türbəsi bərpa olunur.
– Tarixi-mədəni turizmin inkişafında turizm nümayişi obyektlərinin özünəməxsus yeri var. Bu baxımdan Naxçıvan Muxtar Respublikasını "muzeylər diyarı" da adlandırmaq olar. Muxtar respublikada 29 muzey və muzeytipli müəssisə fəaliyyət göstərir ki, onların 16-sı 1995-ci ildən sonra yaradılıb.
– 1 təbiət qoruğu, 1 milli park, 2 təbiət yasaqlığı, 1 tarix-memarlıq qoruğu, 1tarix-bədii qoruq, 1 ziyarətgah kompleksi, 2 tarix-mədəniyyət qoruğu, 3 teatr, 29 muzey, 2 filarmoniya, banklar, ticarət mərkəzləri, benzindoldurma məntəqələri, və s. turizmin inkişafında mühüm əhəmiyyətə malikdir.
Muxtar Respublikada 21 mehmanxana var. 2 mehmanxananın 5 ulduz kateqoriyası var: Təbriz və Duzdağ. 3 hüquqi və 4 fiziki şəxs turizm fəaliyyəti ilə məşğul olur.
|
|
2001 |
2007 |
2008 |
2015 |
|
Mehmanxana |
5 |
22 |
22 |
21 |
|
Nömrə fondu |
187 |
516 |
654 |
623 |
|
Yer sayı |
317 |
1145 |
1438 |
1448 |
|
Qonaq qalıb |
4576 |
18638 |
20226 |
60275 |
|
Ondan xaricilər |
2391 |
11926 |
13230 |
42634 |
|
|
2006 |
2007 |
2010 |
2014 |
2015 |
|
Muxtar respublikaya gələn turistlər |
93930 |
140895 |
288000 |
378102 |
390000 |
Muxtar Respublika rəhbərliyinin apardığı sosial-iqtisadi siyasət sayəsində muxtar respublikanın hər yerində əlverişli infrastruktur yaradılmışdır.Ucqar dağ kəndlərinə, təbiətin əlçatmaz guşələrinə rahat yollar çəkilib.Tarixi abidələr bərpa edilir, ətrafı abadlaşdırılır, qorunub saxlanılır. Kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına xususi qayğı göstərilir. Bütün bunlar da turizm potensialından istifadəyə təkan verən mühüm amillərdir.
Naxçıvan Muxtar Respulikasında turistlərin komfortlu istirahəti üçün müasir mehmanxana, yol-nəqliyyat, restoran şəbəkəsi mövcuddur. Həmçinin, fasiləsiz elektirik enerjisi, sürətli internet, müasir tələblərə cavab verən telefon rabitəsi turizm infrastrukturunun vacib elementləridir. Muxtar respublika ərazisindəki birdəfəlik tutumu 1400 nəfərdən çox olan 20-dən artıq mehmaxanada gələn turistlərin rahat gecələməsi, burada işgüzar görüşlərin keçirilməsi üçün müasir şərait yaradılmışdır. Hazırda Naxçıvan-Qarabağlar, Naxçivan-Əshabi-Kəhf, Naxçıvan-Əlincəqala, Naxçıvan-Ordubad, Naxçıvan-Batabat turizm maşrutları fəaliyyət göstərir.
Muxtar respublikanın turizm potensialının təbliği istiqamətində ardıcıl iş aparılır. Regionun tarixi, mədəniyyəti, turizm marşrutları, mətbəxi, adət-ənənələri ilə bağlı onlarla adda reklam-informasiya materialları hazırlanmış, reklam çarxları və filmlər çəkilib.Turizmin inkişafı həm də bu sahədə peşəkar kadrların olmasından çox asılıdır. Muxtar respublikada bu sahənin ixtisaslı kadrlarla təmin edilməsi məqsədilə ardıcıl tədbirlər görülür.
Haliyədə Naxçıvan Dövlət Universitetində və “Naxçıvan” Universitetində turizm ixtisası üzrə kadrlar hazırlanır.
