Təhlükəsizlik eksperti: "Dənizdə axına düşüb boğulan şəxs ancaq..."
Qarşıdan istirahət mövsümü gəlir. Deməli insanlar istirahət mərkəzlərinə və daha çox da çimərliklərə üz tutacaqlar. Mövsümə uyğun olaraq çimərlikdə boğulmalar, günvürmalar və digər hallar da olacaq.
İstirahət zamanı çimərliklərdə təhlükəsizliyin təşkil edilməsi və çimərliklərdə mühafizə xidməti üzrə ekspert Elmar Nurəliyevlə söhbətləşdik.
Ölkə.Az Elmar Nurəliyevlə olan geniş müsahibəni sizə təqdim edir:
- Çimərlik mövsümü başlayır. Üzə bilən də dənizə girir, üzə bilməyən də. Təhlükəsizlik üçün nə etmək lazımdır?
- Yay mövsümü gələndə ilk yada düşən dəniz sahili və çimərliklərdir. Dənizə üzə bilən də gedir, bilməyən də. Ancaq "üzə bilən dənizdə boğulmaz" anlayışı yoxdur. "Üzə bilmirəm, dərin yerə getməyəcəm deyib, boğulmayacaq" anlayışı da yoxdur. Dənizə gedən şəxs ilk növbədə qadağan nişanlarını (bunlar bayraqlar, şarlar ola bilər) keçməməlidir. Mütləq qadağanedici nişanlara əməl etmək lazımdır. Harada ki, FHN-nin xilasediciləri var, əsasən o çimərliklərdən istifadə etmək lazımdır. Təbiət hadisələri deyilən bir şey var. Sualtı axınlar olur. Bunlar gözlənilən olmur, qəflətən baş verir. Axınlardan isə heç kim sığortalanmayıb.
- Dənizdə axını necə seçmək olar?
- Axınlar dənizə perpendikulyar yaranır. Daha çox kiçik axınlara rast gəlirik. O axınların eni 3-5 metr enliyində, uzunluğu isə 300-500 metr arası olur. Həmin axınlar qısa zaman kəsiyində 4-5 dəqiqə davam edir. Suyun rəngi tünd mavi, açıq mavi olduğu halda, həmin perpendikulyar axının rəngi isə ağ rəngdə olur və köpük udulur. Köpük əmələ gəlir və yoxa çıxır. Bunu görəndə suya girmək təhlükəlidir. Hətta sinəyə qədər o suda olsaq belə yenə su axını adamı aparacaq.
- Axında xilas olmaq üçün nə etmək lazımdır?
- Əgər kimsə hiss eləsə ki, axına düşüb, bir şeyi yaxşı yadda saxlamalıdır, axın heç vaxt adamı suyun dərinliyinə aparmır. Axın adamı o zaman suyun altına aparır ki, axına düşən adam axının əks istiqamətinə üzməyə başlayır. O zaman adam yorulur, qol boşalır və batır.
- Çıxış yolu nədir?
- Birinci növbədə panikaya düşmək olmaz. Axına düşən adam sahilə paralel üzməyə başlamalıdır. Axınlar daha çox 3-5 metr olur, ən maksimumu 30-50 metr arası olur. Beynində hesablayıb paralel üzmək lazımdır. Əgər axına düşən adam paralel üzə bilmirsə, özünü suyun səthində saxlamalıdır. Ona görə ki, axının müddəti 4-5 dəqiqə çəkir. Axına düşən adam qaydalara düzgün əməl etsə, 99% sağ qalacaq.
- Suda boğulan adamı necə xilas etmək lazımdır?
- Suda boğulan adamın yaxasından tutmaq olmaz, ümumiyyətlə ön tərəfdən yaxınlaşmaq olmaz. Suda boğulan adam saman çöpündən də yapışır. Boğulan şəxsə öndən yaxınlaşanda xilas edən adamın özü təhlükədə olur. Suda boğulan adama arxadan yaxınlaşmaq lazımdır. Boğulan adamın ya saçından tutmaq lazımdır, ya da qoltuq altı hissəsindən. Xilas etmə zamanı önəmli olan şey odur ki, boğulan adamın başını suyun səthində saxlamaq lazımdır.
- Boğulan adamı sahilə çıxarandan sonra nə etmək lazımdır?
- Boğulan adamı sahilə çıxarandan sonra onun vəziyyətindən asılı olmayaraq təcili tibbi yardım çağırmaq lazımdır. Boğulan adamı sahilə çıxarandan sonra dizi yerə qoyub boğulan adamı üzü aşağı dizin üstünə uzadıb, belindən basmaq lazımdır ki, boğulduğu zaman qəbul etdiyi mayeni qaytarsın. Əgər boğulan adamın əynində paltar varsa onu soyundurmaq, mələfəyə bükmək və isti maye içirtmək lazımdır. Yerdə qalan işi isə təcili tibbi yardım etməlidir. Əgər ehtiyac duyularsa, həmin boğulan adama ürək masajı etmək və süni nəfəs vermək lazımdır.
- İldən-ilə çimərliklərdə ölüm sayı artır. Bu, mühafizənin zəifliyindən irəli gəlir, yoxsa insanların məsuliyyətsizliyindən?
- Ölüm faktları daha çox çimərliklərdə olur. Hansı ki, o çimərliklər dövlət tərəfindən qadağan olunub. Bəzilərində isə ümumiyyətlə təhlükəsizlik əməkdaşları olmur. Kimsə obyekti icarəyə götürür, pul qazanır. Ona təhlükəsizlik maraqlı olmur. Kim necə istəyir çimərliyə girir. Bir çox insanlar dənizə girir və heç bir gigiyenik qaydalara əməl etmir.
- Xəzərin ən təhlükəli yeri hansı tərəfdir?
- Çimərlik üçün icazə verilməyən yerlər hamısı təhlükəlidir. Bilgəh və Nardaran istiqamətində su başlayan yerdən dərin olur. İnsanlar qadağan olunsa da elə yerlərdə gedib çimirlər. Çimərlik üçün əsas qaydalardan biri də, çimərliyə tək getməməkdir.
- İstirahətə gedən adamlar özləri ilə nələri götürməlidir?
- İstirahətə gedən adamlar mütləq özləri ilə hidrogen peroksid, yod, spirtli və yaxud marqanisli salfetka, bint, pambıq, ağrıkəsici və allergiyaya qarşı dərman götürsələr daha yaxşı olar. Bu, qəbul olunmuş qaydadır.
- Dənizdə çox zaman boğulmadan əlavə günvurmalar da olur. Bundan necə qurtulmaq olar?
- Günvurma - başın açıq hissəsinə günəş şüalarının davamlı təsiri nəticəsində beyinin işinin pozulmasıdır. Günvuran adamda halsızlıq, huşun itirilməsi müşahidə olunur. Təhlükəsizlik işçilərinin ilk tibb yardımı günvuran adamın bədənini soyutmaq olmalıdır. Günvuran adamı kölgə olan yerə çəkmək, maye içirtmək lazımdır. Qoltuğunun altına, dizlərinə, sinəsinə soyuq kompress qoymaq lazımdır. Praktikada bu cür ilkin tibbi yardımdan sonra insanlar həyata qayıdır. Təbii ki, dərhal təcili tibbi yardım çağırmaq şərtdir. Bu hər bir təhlükəsizlik işçisinin bilməli olduğu şeylərdir.
- Ayaqda qıcolmalar da adamı suda batıra bilər. Bundan qaçış yolu necədir?
- Bu xəstəliyi olan adamlar dənizə tək getməməlidir. Belə bir şey deyirlər ki, suya girəndə üstündə sancaq aparmaq lazımdır. Suya girən özü ilə sancaq aparsın, ancaq o vəziyyətdə özünü ələ ala biləcəkmi? Əsas məsələ odur. O panikanın içərisində sancağı çıxardıb ayağa batırmaq çox çətin olur. Ona görə də, bu deyilən qayda sayılmır.
- İstirahət məkanlarında təhlükəsizlik işçilərini hansı kriteriya əsasında seçirsiniz?
- Əsasən üzməyi bacaranlara üstünlük veririk.
- Hər birimiz müşahidə etmişik, dənizə girənlərin böyük əksəriyyəti spirtli içki qəbul edib girir.
- Çimərliyə gedənlərə qoyulan qadağalardan biri də spirtli içkilər qəbul edib dənizə girməkdir. Bu qadağadır. Bu qadağa təkcə boğulmaya görə deyil. Spirtli içki qəbul edən adamlarda günvurma daha tez olur. Spirtli içki günvurmaya potensial şərait yaradır.
- Qadağan olunub ki, spirtli içkili dənizə girmək olmaz, ancaq istirahət məkanlarının özü spirtli içki satır. Bütün obyektlər həm deyir ki, spirtli içkili dənizə girməyin, həm də spirtli içki satırlar. İş qalır mühafizəçinin boynuna...
- İstirahətə gələn müştərinin təhlükəsizliyindən obyekt rəhbəri cavabdehdir. Xidməti təklif edən obyekt rəhbərliyidir. Əsas məsələ işi düzgün qurmaqdır. Əgər iş düzgün quruldu, heç bir problem çıxmayacaq.
- Xüsusilə istirahətə gedən insanlar qaydaları pozmağa meyilli olurlar.
- Bu qətiyyən olmaz. Bir şeyi anlamaq lazımdır ki, qaydalar hamısı qana batırılaraq yazılıb. Bütün qaydalar qanla yazılıb. Hovuzda zarafat etməmək qaydası var. Başımıza gəlib. Baxırıq bir neçə nəfərdir, zarafat edirlər. Sonra gördük biri çabalayır, kameradan baxanda bilmək olmur ki, boğulur ya zarafat edir. Sonradan başa düşüb çıxardıq. Ondan sonra konkret qayda qoyuldu, suda zarafat edən hovuzdan kənarlaşdırılır.
