Britaniyanın İttifaqdan çıxması, rusların arzusu və "dağılmaq bilməyən" Avropa
Britaniya vətəndaşları ölkənin Avropa İttifaqından çıxmasına qərar veriblər.
Xatırladırıq ki, Britaniya krallığında keçirilən ümumxalq referendumunda seçicilər çoxdandır bu ölkənin siyasi dairələrində qızğın müzakirə mövzusu olan "Avropa İttifaqında qalıb-qalmamağa" münasibət bildiriblər. Referendumun bu dəqiqələrdə açıqlanan nəticələrinə görə ingilislər ölkələrinin Avropa İttifaqından çıxmasına səs veriblər. Referendumdan sonra Britaniyanın İttifaqla vidalaşacağı gözlənilir.
Dünya mediasının tam diqqət mərkəzinə çevirdiyi bu məsələyə fərqli baxışlar, fərqli yanaşmalar və məsələni fərqli şərh edənlər var. Amma bu dəfə əksər şərhçilərin, siyasətçilərin, hətta Qərb rəsmi dairələrinin məsələyə münasibəti "təəssüf hissləri" ilə dolu idi.
Rusiya mediası və rus politoloqları Britaniyada keçirilən referendumun nəticələrini böyük sevinc hissi ilə qarşılayır, gələcəkdə Avropanın tam dağılacağı haqda böyük həvəslə proqnozlar verirlər. İlk olaraq Avropanın ən iri iqtisadi partnyorları olan ABŞ və Yaponiya ingilislərin bu qərarını böyük təəssüf hissi ilə qarşıladıqlarını bəyan etdilər. Daha sonra Avropa İttifaqına daxil olan inkişaf etmiş ölkələrin müxalif siyasətçiləri öz ölkələrinin də bu nüfuzlu qurumdan çıxmasına çağırdılar. Fransada millətçilər və Hollandiyada ana müxalifət Avropa İttifaqının ölkələrinə lazım olmadığını bəyan edərək tezliklə belə bir referendumun öz ölkələrində də keçirilməsinin vacibliyindən danışdılar. ABŞ-ın Rusiyadakı keçmiş səfiri Makfol isə daha da irəli gedərək Britaniyanın bu qərarının əslində Rusiyanın və Putinin qələbəsi olduğu haqda sosial şəbəkədə status yazdı. NATO-nun Avropada güclənməsinin və Rusiyanın bu məsələdən ciddi narahatlıq keçirməsinin fonunda keçmiş diplomatın bununla "Rusiyanı bir az arxayın salmaq" cəhdlərini anlamaq olar.
Məsələnin maraqlı tərəfi Avropanın sonunun yaxınlaşdığını proqnozlaşdıranların əslində Qərb ölkələrinin siyasətlərinin incəliklərini tam dərk edə bilməmələridir. Avropa İttifaqının tarixi, onun inkişafı və dünyada SSRİ-nin dağılmasından sonra oynadığı rola nəzər salsaq görərik ki, bir dövlətin bu İttifaqdan çıxması və ya digərinin bura daxil olması heç də bu quruma yaxşı və pis mənada ciddi təsir göstərə bilməz. İkinci dünya müharibəsindən sonra birləşən Avropa indiyədək bütün siyasətini SSRİ təhlükəsindən qorunmağa yönəltmişdi. Son 10 ildə Rusiyanın dünyada artan nüfuzu və qismən də olsa bərpa olunan hərbi potensialı Avropanı yeni təhlükə ilə üz-üzə qoydu.
NATO çərçivəsində hərbi birliyi və Aİ çərçivəsində güclü iqtisadi birliyi olan Avropa ölkələri belə həlledici məqamda, ABŞ-Rusiya qarşıdurmasının belə qızışdığı vaxtda İttifaqlarını dağıdaraq özlərini təhlükə altında qoya bilməzlər. Əgər diqqət yetirsək görərik ki, ABŞ Avropadakı hərbi birliklərinin sayını ciddi şəkildə artırır. Avropanın bir neçə ölkəsində ABŞ-ın güclü nüvə arsenalı var və arsenal ancaq Rusiyaya qarşı yönəlib. Rusiyanın Ukraynanın başına gətirdikləri isə Avropa dövlətləri üçün çox böyük və tarixi dərs oldu. Ukraynanın Donbas və Krım bölgələrini işğal edən Rusiyanın NATO-ya qarşı qərbə doğru irəliləməsi Avropa dövlətlərini ABŞ-a daha da çox sığınmağa, daha çox Vaşinqtonun hərbi çətirinin altına yığışmağa vadar etdi. İndi qitədəki hərbi təhlükə səviyyəsi 60-70-ci illərin "soyuq müharibə"sindən daha yüksək həddədir. Britaniya NATO-Rusiya qarşıdurmasında tam olaraq öz əzəli müttəfiqi ABŞ-ın yanındadır. Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxması isə heç də onun gələcəkdə NATO-dan da çıxaraq Rusiya ilə müttəfiq olacağı anlamına gəlmir. ABŞ Avropa ölkələrinin ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. ABŞ Avropa İttifaqı ilə ən sıx əlaqədə olan ölkədir və Avropa İttifaqının da üzvü deyil. İttifaqa üzv olmamaq Vaşinqtona Avropa ilə siyasi, iqtisadi və hərbi əlaqələr qurmağa heç cür maneçilik törətmir, əksinə, əlaqələr daha da sıxlaşır və daha da genişlənir. Britaniya Avropa İttifaqına üzv olsa da, avro zonasına daxil deyildi və Şengen müqaviləsinə də imza atmamışdı. Buna baxmayaraq Britaniya İttifaqın bütün ölkələri ilə hərtərəfli əlaqələrini davam etdirir və çoxmilyardlıq ticarət dövriyyəsi həmişə artmaqda davam edirdi. Britaniyanın İttifaqdan çıxması bu əlaqələrin davam etdirilməsinə heç bir maneə törətməyəcək və ingilislər Avropa cəmiyyətinin ayrılmaz hissəsi olaraq qalacaqlar. Uzaq Şərqdə yerləşməsi və İttifaqın üzvü olmaması Yaponiyaya Avropa və ABŞ-la sıx əlaqələr qurmağa mane olmadığı kimi, bundan sonra Britaniya da Avropa ilə öz əvvəlki əlaqələrini davam etdirəcək.
P.S. Avropa bütün müharibələr dövründə Rusiyadan yediyi zərbələri heç vaxt unuda bilməz. Çünki bu zərbələr o qədər şiddətli olub ki, Avropa hər dəfə Rusiya ilə toqquşmadan sonra illərlə özünə gələ bilməyib. İttifaq əslində Rusiya təhlükəsinə qarşı yaranmış bir İttifaqdır. Nə qədər ki, Rusiya var və Avropa onun təhlükəsini öz üzərində hiss edir, Avropa İttifaqının dağılmasından söhbət belə gedə bilməz. Rusiyanın Avropa üzərində əsdirdiyi təhlükə küləyi İttifaq ölkələrini bir-birinə və kapitalist dünyasının digər supergücü ABŞ-a daha da yaxınlaşdırır. Avropa siyasətçiləri gözəl başa düşürlər ki, İttifaqları dağılsa, qitə Rusiyanın caynağına keçəcək. Ona görə də hazırkı vəziyyətdə Avropa ölkələrinin ittifaqının dağılmasından danışmaq nəinki tezdir, hətta ümumiyyətlə yersizdir. Avropa İttifaqının çökməsi dünyanın ən iri sənayesinin böhranına gətirib çıxara bilər və bunun nəticəsində dünya iqtisadiyyatı böyük təlatümlərlə üzləşər.
Qafqaz Ömərov, Ölkə.Az-ın məsul redaktoru
