Bakı qoçularının tarixi

Qoçu deyəndə beynimizdə beli tapançalı, şeşə bığlı, sağlam bədənli, güclü adam canlanır. 19-20-ci əsrlərdə yaşamış Bakı qoçuları haqda kifayət qədər məlumat yoxdur.

Ölkə.Az Bakıda qoçuların yaranması, formalaşması haqda araşdırmanı təqdim edir:

Çəmbərəkəndli Kərbəlayi Qulu Bakı qoçuları haqqında maraqlı məlumat verib: Bir dəfə Qobustan rayonundan olan 20-25 yaşlı, Qoçu adlı bir oğlan Bakıya gəldi. O, arabaçı işləyirdi. Qoçu həddən artıq güclü və məğrur idi. O, eyni zamanda son dərəcə küsəyən idi. Kimsə ona ağır söz desə, Qoçu onu şillələrinə qonaq edirdi. Heçkəs ona qalib gələ bilmirdi. Qoçunun kürəyini yerə vuran olmamışdı. Xalq arasında dolaşan şayiəyə əsasən, yuxuda Həzrət Əli ona qurşaq bağlayıb və onun çiyinlərində Əlinin əl izi var. Qoçu istənilən adamı bir zərbə ilə yıxa bilirdi.

Bir dəfə meydana ram edilməmiş madyan gətirdilər. At heçkəsi özünə yaxın buraxmır, yaxınlaşanlara təpik atır və dişləyirdi. Yaxınlıqdan keçən Qoçu atın qulağının dibində elə nərə çəkdi ki, yazıq heyvan qorxudan əsməyə başladı. Qoçu atın tərkinə atıldı və madyan güllə kimi götürüldü. Meydana toplaşanlar Qoçunun öləcəyini, qayalara çırpılıb şikəst qalacağını düşünməyə başladılar. Bir neçə saatdan sonra Qobustanlı igid atın tərkində meydana daxil oldu.

Bu hadisədən sonra Bakı əhli arasında "Sən Qoçusan?", "Sənin Qoçu olmağına çox var!" kimi deyimlər yarandı. Tezliklə bu ad ümumiləşdi. Bakıda yaşayan başkəsənlər, xuliqanlar, avaralar və digər cinayətkar qruplaşmalar qoçu adlandırıldı. Bakının şöhrəti və neftdən axan pulları artdıqca qoçuların da sayı artmağa başladı.

Bakıya gürcü kintoları axın etməyə başladı. Varlılar kintoların xidmətindən istifadə edərək, düşmənlərini öldürürdülər. Bir müddət kintolar Bakı tacirləri və neft milyonçularının kabusuna çevrilmişdi. Bu zaman tacir və neft milyonçuları yerli adamlardan ibarət şəxsi mühafizə sistemi qurmağa başladılar. Qoçular üçün yeni paltarlar, papaq, ayaqqabı, silah və xəncər alınırdı. Maaşları da pis deyildi. Qoçuların bir işi var idi: gürcü kintolarını şəhərdən qovub çıxarmaq və məhv etmək. Tezliklə Tiflis qanqsterlərinin Bakıya axınının qarşısı alındı. Əvəzində isə Bakı qoçuları fəaliyyət və nüfuz dairələrini artırdılar. Bütöv məhlələr bir neçə qoçu tərəfindən qorxu altında saxlanılırdı. Mağaza, dükan, baqqal və restoran sahibləri qoçulara haqq ödəməyə başladılar.

Hər bir varlının qoçu dəstəsi var idi. Məşhur qoçuların özlərinin də mühafizəçiləri olurdu. Bir çox qoçu dəstəsi öz aralarında yola getmirdi. Məsələ bəzən küçə atışmaları ilə nəticələnirdi. Bəzən bir-biri ilə sözü çəp gələn iki qoçu şəhərin ortasında tapançasını çıxararaq, atışmağa başlayırdılar. Bu atışmalar zamanı çox vaxt küçədən keçən insanlar yaralanır və ölürdülər.

Bir dəfə şəhərdə Kürən adı ilə tanınan qoçu Quru-bağ ərazisində oturaraq gəlib-gedənlərə söz atırmış. O, kimisə təhqir edir, kimisə vurur, kiminsə papağını vurub yerə salırdı. Kürən çox sağlam və sərrast atıcı idi. Nəinki mülki əhali, heç qoçular da onunla üz-üzə gəlmək istəmirdilər. O, o qədər qudurmuşdu ki, kimliyindən asılı olmayaraq, hərkəsə sataşırdı. Bir gün realnı məktəbin son sinif şagirdi bağdan keçəndə Kürən onu saxladı və çənəsini sığalladı. O dövr üçün bu hərəkət çox ciddi təhqir sayılırdı.

Tələbə pərt halda evə gəlir və baş vermiş hadisəni anasına danışır. Anası tapançanı dolduraraq oğluna verir ki, "get Kürəni öldür. Əgər sən onu öldürməsən, bu işi özüm görəcəm". Tapançanı belinə qoyan gənc bağa qayıdır və Kürənə onu təhqir etdiyi üçün it kimi gəbərdəcəyini bildirir. Kürən gülərək arxasını ona tərəf çevirir və onu cəsarətsiz küçük adlandırır. Əsəblərini cilovlaya bilməyən gənc tapançadakı bütün güllələri Kürənin bədəninə boşaldır.

Qoçular o dövrdə 3 qrupa bölünürdülər: varlı qoçular, orta imkanlı qoçular və lüt qoçular. Axırıncı qrupa aid qoçular cəmiyyət içində dikbaşlıq etməyi, özlərini gözə soxmağı xoşlayırdılar. Hansısa toyda içib dəmləşən qoçu tapançasını çıxararaq, hansısa varlı qoçu haqda belə deyirdi: "O, qorxaqdır, onun arvadı gəzəyəndir, qohumları da pisdir. Mənim yanımda o heçkimdir. Onu küçə iti kimi gəbərdərəm. Qorxaq adamdır, arvad tumanı altında gizlənməyə vərdişdir". Qoçunun nitqindən vəcdə gələn kütlə pıçıldaşır, şayiələr dolaşmağa başlayırdı.

Səhər tezdən içkinin təsiri gedəndən sonra, varlı qoçunun evinə qaçır, diz üstə çökərək: "Ağa, dünən toyda çox içmişdim, ağzıma gələni danışmışam. Çevir məni balalarıvın başına, bağışla. Günahını etiraf edən köpəyi öldürməzlər. Ömrü boyu duaçın olaram". Bu sözləri eşidən varlı qoçu onu bağışlayaraq gözünün qabağından itilməyi əmr edərdi...

Hikmət
Ölkə.Az