Tramp ilk zərbəni İrana endirəcək

Suriyada Türkiyə və İran üz-üzə gəlib.

Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bildirib ki, rəsmi Ankaranın Suriyaya girməkdə məqsədi Bəşər Əsədi devirməkdir. Bu açıqlamadan sonra rəsmi Moskva Ərdoğanın bu bəyanatını qəbul etməyəcəyini bildirib.

İran tərəfi isə bildirdi ki, Ərdoğanın Bəşər Əsəd hökumətini devirməyə gücü çatmaz. Türkiyənin belə bir gücü olsaydı, tampon ərazi yaratma məsələsində nəaliyyət əldə edərdi.

Suriyada vəziyyət hər gün daha da mürəkkəbləşir. Trampın prezident kimi fəaliyyətə başlayacağından sonra nələrin baş verəcəyi maraqla gözlənilir.

Suriyada İran Türkiyə qarşıdurmasını politoloq Qabil Hüseynli Ölkə.Az-a şərh edib:

Ərdoğanın bəyanatı və İranın Türkiyəyə qarşı oyunları

Ərdoğanın Bəşər Əsədi devirməklə bağlı bəyanatı ciddi təlatümə səbəb olub. Rusiya tərəfi Kremlin mətbuat xidmətinin rəhbəri Peskovun dili ilə Ərdoğanın bəyanatını başa düşmədiklərini və bunu qəbul etməyəcəklərini bəyan etdi. Üstəlik bu günlərdə məlum oldu ki,rəsmi Moskva Bəşər Əsədi müdafiə etmək üçün koalisiya yaradıb. Bu koalisiyaya guya Azərbaycan və Ermənistan da daxil olacaq. Moskvada keçiriləcək MDB müdafiə nazirlərinin sammitində bu məsələ müzakirə ediləcək. Ərdoğanın belə bir bəyanatı fonunda Rusiya çox təhlükəli bir gediş etməyə hazırlaşır və yaratdığı kolasiyaya Çin, İran, Serbiya, Misir, o cümlədən də Ermənistan və Azərbaycanı daxil edəcəyi barədə açıqlama verib. Zənnimcə bunlar əsl həqiqəti əks etdirmir.

Hələb uğrunda gedən döyüşlərdə və Türkiyə ordusuna qarşı keçirilən havadan hücum əməliyyatlarında İran və Suriyanın, hətta Rusiya hərbi hava qüvvələrinin iştirak edib-etmədiyi araşdırılır. Göründüyü kimi Suriya məsələsində İran və Rusiyanın maraqları tam üst-üstə düşür. Hər ikisinin bəlli bir qoşunu, o cümlədən hərbi hava qüvvələri Suriya tərəfdən döyüşlərdə iştirak edir. Türkiyənin Bəşər Əsədi devirəcəyi barədə verdiyi bəyanat kifayət qədər təhlükəlidir. Türkiyə Rusiya ilə barışdıqdan sonra keçid dövrü üçün Bəşər Əsədin hakimiyyətdə qalmasına razı olduğunu bəyan etmişdi. Belə bir bəyanatın verilməsi bölgədə hərbi qarşıdurmanın səviyyəsini həddindən artıq yüksəldə bilər. Artıq bunun etimoloji siyasi xəttləri hazırlanır. Yəni, Rusiya koalisiya qurur, İran da bu koalisiyaya qoşulacağını bildirir. Üstəlik İran Türkiyəni təhdid edən, gözdən salan bəyanatlar verməyə başlayıb. İranın Suriya tərəfdən döyüşlərdə iştirak etdiyi heç kimə sirr deyil. Sepahın seçmə, elit dəstələri Bəşər Əsəd tərəfdən hərbi əməliyatlara qatılır, üsyançılara qarşı vuruşurdu. Başika bölgəsində Türkiyə Şimali İraq kürd muxtariyyatının peşmərgələrinə təlim keçir, İŞİD-ə qarşı döyüşlərə hazırlayırdı. Həmin təlim düşərgələrinə hücum edildi. Hücumda İŞİD qüvvələri ilə yanaşı, İran qüvvələrinin iştirak etməsi haqqında məlumat yayıldı. Yəni, cəbhədə ilk dəfə olaraq İranla Türkiyənin hərbi qüvvələri məhdud sayda da olsa qarşılaşdılar və bu qarşıdurmanın təşəbbüskarı da İran oldu. Bütün bunlar onu göstərir ki, həm İraqın Mosulla bağlı qərarlarında, həm də Türkiyənin Suriyaya qoşun yeritməsi ilə bağlı məsələlərdə İranın həm Bəşər əsəd rejiminə, həm də İraq rejiminə təsirləri kifayət qədər böyük oldu. ABŞ ilkin variantda Mosul əməliyatlarına Türkiyə silahlı qüvvələrinin qatılmasına razılıq vermişdi. Amma sonradan İran tərəfindən ciddi surətdə tələmatlandırılan İraqın baş naziri Abadi əvvəlcə Türkiyəni BMT-yə şikayət etməklə, sonra isə ABŞ-a müraciət etməklə Türkiyənin əməliyyatlara cəlb edilməsinin əleyhinə çıxdı. İraqın Türkiyənin əleyhinə çıxması ABŞ tərəfindən müdafiə olundu və Türkiyə Mosul əməliyyatına buraxılmadı.

İranın super güc olmaq iddiası

Hələb ətrafında Türkiyə qoşunlarına edilən hücum Ərdoğanın planlarının dəyişməsinə səbəb olub. Əvvəl belə bir təxribat xarakterli məlumat yayıldı ki, havadan hücumu Rusiya təyyarələri rənginə boyadılmış, üzərinə SSRİ-nin 5 guşəli ulduzu çəkilmiş ABŞ-ın hərbi hava qüvvələrinə məxsus olan təyyarələr həyata keçirib. Araşdırmalar zamanı məlum oldu ki, bu təyyarələr Rusiya tərəfindən Suriya rejiminə verilmiş və rejimin simvollarını daşıyan təyyarələr olub. Eyni zamanda bu prosesdə İran tərəfi də bu və ya digər formada iştirak edib. Belə görünür ki, İran kifayət qədər riskli addımlar atır. Rəsmi Tehran atdığı bu riskli addımlarla İraq və Suriyanı öz nəzarəti altına almaq istəyir. Əgər Tehranın bu strateji niyyətləri baş tutsa, o zaman İran Xəzər dənizindən tutmuş Aralıq dənizinə qədər böyük bir əraziyə nəzarət edən super gücə çevrilə bilər. Düşünürəm ki, bu da bölgədə bütün balansı alt-üst edər. Hətta sərhədlərin yenidən cızılması ilə də nəticələnə bilər. Bu Azərbaycan üçün də arzuolunmazdır. İranın bu planı ABŞ və Qərbin maraqlarını ciddi sual altına qoya bilər.

Trampın saxta şüarları

Tramp indidən İran əleyhinə tədbirlərin hazırlanması barədə bəyanatlar ilə çıxış edir. Belə görünür ki, Tramp prezidentliyə başlayanda ilk zərbəni İrana yönəldəcək. Bu isə Trampın prezident seçkiləri ərəfəsində səsləndirdiyi bəyanatların nə qədər saxta olduğunu üzə çıxarır. Yaxın Şərqdə və Suriya məsələsində hələki Rusiyanın ciddi müttəfiqi İrandır. Qəribə paradoksal vəziyyət yaranıb. İranla Rusiya arasındakı strateji müttəfiqlik kifayət qədər sabit görünür. Rusiya ilə Türkiyə arasındakı barışıq və yaranması ehtimal edilən hərbi ittifaq real xarakter daşımır. Xüsusilə son hadisələrdə Rusiya Türkiyə ilə kifayət qədər səmimiyyət nümayiş etdirmədi. İranın isə məhz Rusiyanın verdiyi bəyanatdan sonra bəyanat verərək Türkiyəni lağa qoyması İran-Rusiya münasibətlərinin bölgədə nə qədər möhkəm xarakter daşıdığını göstərir.

Bütün kartlar

Ərdoğanın yenidən Bəşər Əsəd rejimi ilə bağlı səsləndirdiyi bəyanat yanlış bəyanatdır. Heç bir siyasi xadim nə edəcəyini, həyata keçirəcəyi planları, xüsusən də başqa ölkələrin ərazisi ilə bağlı məsələləri belə açıq şəkildə bəyan etmir. Bu günə qədər nə ABŞ, nə də Rusiya Suriyada törətdikləri müxtəlif cinayətlərə baxmayaraq bunları açıqlayan yox, təkzib edən bəyanatlardan başqa bir şeyə rast gəlməmişik. Onar təkzib etdikləri halda Ərdoğan etməyəcəyi, edə bilməyəcəyi şeyi bəyan etməsi Türkiyənin maraqlarına ciddi ziyan vurur. Bölgədə anormal və ziddiyətli vəziyyət yaranıb. Artıq İran və Türkiyə münasibətləri qarşıdurma səviyyəsindədir. Bu qarşıdurma İran tərəfindən həyata keçirilən əl altından əməliyyatlarla özünü göstərirdisə indi İran sanki Rusiyanın dediklərini təkrarlayırmış kimi Türkiyəni təhdid və tənqid edir.

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az