"İkinci Qarabağ savaşı təkcə Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi olmaya bilər"

Rusiya, ABŞ və Fransa xairici işlər nazirləri Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı birgə bəyanat səsləndiriblər

Bəyanatda deyilir ki, həmsədr ölkələr Ermənistan və Azərbaycan prezidentlərinin görüşünü təşkil etməyə hazırdırlar: "Biz əminik ki, ən yaxın zamanda bu danışıqlar baş tutmalıdır". Həmsədrlərin dəstəyi ilə baş tutan birbaşa dialoq etibarın formalaşdırılmasında və sülh prosesinin davam etdirilməsində ən vacib elementdir.

Ermənistan tərəfi son zamanlar danışıqlardan qaçır. Müzakirələrə isə danışıqlar xatirinə qatılır. Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı ABŞ və Qərbin fəallığı artmağa başlayıb. Bunun hansı nəticə verəcəyi maraqla gözlənilir.

Həmsədrlərin ortaq bəyanatı və Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı Qərbin dəyişən mövqeyini politoloq Qabil Hüseynli Ölkə.Az-a şərh edib:

"Bu günə qədər görüşlər nəticəsiz olub. Hər dəfə Ermənistanın, xüsusən də Sərkisyanın desturiktiv mövqe tutması ucbatından prezidentlərin görüşü nəticəsiz başa çatıb. Bu da görüşlərin əhəmiyyətini xeyli azaldıb.

Hamburqda 3+2 formatı üzrə Fransa, ABŞ, Rusiya və Azərbaycan, Ermənistan xarici işlər nazirlərinin iştirakı ilə görüş keçirilməli idi. Bu görüşdə məqsəd danışıqlar prosesinə yeni təkan vermək, iki dövləti-Azərbaycan və Ermənistanı danışıqlar vasitəsilə Dağlıq Qarabağ problemi və ətraf rayonların problemini həll etməkdir. Söhbət işğalçı Ermənistanla, işğala məruz qalan Azərbaycan arasında yaranmış müərəkkəb vəziyyətin çözülməsinə yönəldilməli idi. Ancaq Ermənistan 3+2 formatı üzrə ATƏT-in bilavasitə nəzarəti altında keçiriləcək çox əhəmiyyətli tədbirdən boyun qaçırdı və həmin tədbirdə iştirak etmədi.

ABŞ-ın dövlət katibi Con Kerri dedi ki, Azərbaycan Ermənistan münaqişəsi (red-müharibə) Avropanın təhlükəsizliyi üçün böyük təhlükədir. Zənnimcə, bu ciddi təsbitdir. Gec də olsa dünyanın böyük dövlətləri başa düşürlər ki, Azərbaycan öz torpaqlarının işğalı ilə barışmayacaq. Bu isə Cənubi Qafqazda çox böyük müharibə ilə nəticələnəcək. İkinci Qarabağ müharibəsi təkcə Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi olmaya bilər, çünki əgər Rusiya Ermənistanı dəstəkləyirsə, Azərbaycanı da Türkiyə, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı və digər dövlətlər dəstəkləyir. Azərbaycanın iqtisadi potensialı, hərbi gücü öz ərazi bütövlüyünü təmin etmək üçün kifayət edir. Belə şəraitdə dünyanın aparıcı dövlətləri başa düşürlər ki, vəziyyətdə köklü dəyişikliklər edilməsə, məsələyə əvvəlki ikili standartlardan əl çəkərək beynalxalq hüquq normaları çərçivəsində yanaşılmasa, Cənubi Qafqazda münaqişə həll edilməsə, bu çox böyük partlayışa səbəb ola bilər. İkinci Qarabağ müharibəsi Avropanın təhlükəsizliyi üçün zərərlər gətirə bilər.

Fransa qondarma Dağlıq Qarabağ respublikası ilə dostluq edən, oraya tez-tez gəlib gedən bir adamı özünün daxili işlər naziri təyin etdi. Rusiya Ermənistanı təpədən dırnağa qədər silahlandırır. Beynəlxalq təşkilatların məlumatına görə, silahlanma dərəcəsinə görə Ermənistan dünyada birinci yeri tutur. Bu məsələdə Rusiyanın hərbi bazaları və Ermənistana verilmiş silahlar da nəzərə alınır. Həmsədr dövlətlərdən Fransa və Rusiya məsələnin beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq həll edilməsinə yardım etmək əvəzinə bəzən sülhyaratma prosesinin gedişatına maneçilik törədən addımlar atırlar.

Son zamanlar Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı ABŞ-ın fəallığının artması diqqət çəkir. ABŞ artıq problemə daha obyektiv yanaşmağa başlayıb. Rəsmi Vaşinqton bəyan etdiyi kimi, problemin həllində Rusiya faktoru var və Rusiya amili problemin həlli istiqamətinə deyil, problemin dondurulması, mövcud status-kvonun saxlanılması istiqamətinə işləyir. Bu da nəticə etibarı ilə sülhyaratma prosesinə əngəllər yaradır. Bunu nəzərə alaraq ABŞ Azərbaycana yardımını hiss ediləcək dərəcədə artırıb. ABŞ yardımın artırılmasını onunla bağlayır ki, son zamanlar Azərbaycana qarşı Rusiyanın təhdidləri artıb, onun məqsədi gələcəkdə Azərbaycanı Rusiya təhdidlərindən qorumaqdır. ABŞ təxminən iki ay əvvəl Azərbaycanın Avropa və ABŞ üçün geosiyasi əhəmiyyətli dövlət olduğunu bildirib.

NATO-nun Əfqanıstandakı qoşunlarına daşınan silah-sursat, ərzaq məhsulları və digər məhsulların 80%-i Azərbaycan ərazisi vasitəsi ilə, çox zaman isə Azərbaycanın nəqliyyat sistemləri vasitəsi ilə daşınır. Azərbaycan Avropanın həm enerji, həm də nəqliyyat dəhlizinə çevrilib. Şərq-Qərb dəmiryol xəttinin işə düşməsi, bir qədər sonra isə Şimal-Cənub dəmiryol dəhlizinin açılacağını nəzərə alsaq, Azərbaycanın bütün dünya, xüsusən də Qərb üçün nə dərəcə geosiyasi əhəmiyyətə malik olduğunu anlaya bilərik.

Belə olan təqdirdə xüsusən ABŞ və Avropanın əksər dövlətlərinin Dağlıq Qarabağ probleminin həlli ilə bağlı mövqelərində kəskin dəyişikliyi hiss etməmək mümkün deyil. Onlar məsələyə daha obyektiv yanaşmağa başlayıblar. Məsələnin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll edilməsinə üstünlük verirlər.

Ortada Rusiya faktoru var. Bu faktorun da müsbət istiqamətə yönəldilməsi üçün Türkiyənin səylər göstərdiyinin şahidiyik. Bütün bu hadisələrin fonunda belə qənaətə gəlmək olar ki, dünyada gedən proseslər Azərbaycanın apardığı fəal xarici siyasət nəticəsində Dağlıq Qarabağ probleminin nizamlanması ilə bağlı obyektiv fikirlər formalaşmaqdadır".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az