Biz də "İçerde" çəkə bilərik
Rasim Balayev, Rövşən Almuradlı, Anar Heybətov “Şərq”ə serialdan danışdılar
İndi balaca uşaqlardan tutmuş yaşlılara qədər hər kəsin vaxt ayırdığı seriallar var. Nədənsə, serial deyəndə bəzilərinin ağlına ilk olaraq televizor qarşısında əyləşən böyük bir qadın ordusu gəlir. Halbuki, hər gün sevimli dizisini izləmək üçün səbirsizliklə onun başlama saatını gözləyən işgüzar xanımlar, elə kişilər də az deyil. Bir sözlə, serial uşağa, gəncə, orta yaşlıya, qocaya baxmır. Kimlərisə öz sehrinə salır... Amma bu gün türk seriallarının izləyiciləri arasında müxtəlif yaşın və ayrı-ayrı sənət sahiblərinin olduğunu görmək heç də çətin deyil.
Yetər ki, maraqlı ekran əsərindən söhbət getsin. Və bu gün bu da danılmaz bir həqiqətdir ki, türk serialları dünyanın bir çox ölkələrində maraqla izlənir. Onlar serial bazarında demək olar öndə getməyə müyəssər ola biliblər. Hər il dövlət büdcəsindən Azərbaycan telekanallarına da yerli serialların çəkilməsi üçün milyonlarla manat vəsait ayrılır. Xarici serialların yayımı dayandırılıb və ölkədə yerli serialların çəkilməsi və tamaşaçıya təqdim edilməsi üçün rəqabətsiz mühit yaranıb.
Ancaq buna baxmayaraq tamaşaçılar televiziyada keyfiyyətli ekran əsərləri görə bilmirlər. Azərbaycan tamaşaçılarının bir qismi Rusiya, bir qismi isə Türkiyə istehsalı olan seriallara və filmlərə baxmağa üstünlük verir.
Son vaxtlar "İçəridə” türk serialı demək olar ki, reytinqi heç bir seriala vermək istəmir. İzləmə sayına görə ən çox məhz bu serial liderliyi qoruyur. Serialda kifayət qədər zülmkarlıq, insanlığa zidd döyüş motivləri, narkomaniya, terror, zorakılıq kimi elementlər var ki, bu da əslində psixoloji baxımdan tamaşaçıya təsirini göstərir. Həyatda gücün, silahın olması, mafiya başında dürmağın nələrə qadir olması kimi məqamlar da əslində bəlkə də pis vərdişlərə yönəldilən təsir amillərindən sayıla bilər. Amma istənilən halda seriala maraq var. Bəs görəsən, Azərbaycan tamaşaçısını bu seriala bu qədər maraqla baxmağa vadar edən nədir? Sənət adamları arasında seriallara münasibət birmənalı deyil. Əksəriyyət serialları ciddi sənət nümunəsi kimi qəbul etməsə də, dünyanın hər yerində seriallara maraq çoxdur. Üstəlik, bu maraq getdikcə artmaqla yanaşı, serialların keyfiyyəti, əhatə elədiyi mövzular da artır. Müxtəlif serialların hesabına hər gün televiziya qarşısına milyonlarla insan yığışır.
Danılmaz bir həqiqət də var. Reytinq baxımından teleseriallar bütün incəsənət növlərini, prozanı, teatrı, hətta filmi belə geridə qoyur.
Xalq artisti Rasim Balayevin türk serialları barədə fikirləri də əslində düşündürməyə vadar edir:
"Türk seriallarını mütəmadi izləməsəm də, ara-sıra rast gələndə izləyirəm. Amma sizə bir söz deyim, illər öncə mən türk filmində çəkilmişəm. O zamanlar türk filmləri bərbad idi. Bu gün onlarda inkişaf hiss olunur. Səbəb isə çoxdu. İlk növbədə film sahəsinə, seriala diqqət var. Deyirlər maliyyə məsələsi də özünü göstərir. Amma mən bununla razılaşmıram. Film çəkə bilməyən insana nə qədər çox maliyyə versələr də, o, keyfiyyətli iş ortaya qoya bilməz. Çəkə bilməyən insana pul verməyin nə mənası? Burda qabiliyyət məsələsi özünü göstərir. Bəli, pul kino sahəsində çox şeyi həll edir. Amma əsas deyil. Ucundan-qulağından eşitdiyimə görə, onların kino sahəsinin inkişaf etməsində Avropa ölkələrinə getmələri təsir göstərdi. Almaniya və digər ölkələrə rejissorları, kino sahəsinin insanları getdi, öyrəndilər və türk kinosu inkişaf etməyə başladı. Treninqlərdə, Avropa kino məktəblərində təhsil almaq onların kino sahəsini dirçəltdi. Bir misal çəkəcəm. İllər öncə mən Türkiyədə filmə çəkiləndə ordakı aktyorlardan biri dedi ki, gedək futbola. Mən getmək istəmədiyimi bildirdim. Qayıtdı ki, hə, sizdə futbol inkişaf etməyib, nə vaxtsa inkişaf edər. Dedim əfəndim, bizdə futbol kifayət qədər inkişaf edəndə, sizdə futbol oynayan yox idi. Əfəndim, "Neftçi” "Qalatasaray”ı 7:0 udanda, Türkiyədə futbol yox idi. Mən bu oyunun canlı izləyicisi olmuşam. Türk aktyor əvvəl inanmasa da, dəqiqləşdirdikdən sonra bildi ki, həqiqəti deyirəm. Yəni bizdə kino sahəsi inkişaf edəndə türklər kino çəkə bilmirdilər. Amma bu gün onların kino bazarı güclüdür. Bizdə kino sahəsi ölüb. Düzdü, mən bu sözləri deyirəm, əminəm ki, Mədəniyyət Nazirliyinin bu söz xoşuna gəlməyəcək. Amma yalandan də deyək ki, bizim kino bazarımız var, filan, yalan olar. Bu gün Azərbaycanda çox səviyyəsiz seriallar çəkilir. Məni də bəzən çağırırlar. Artıq belə tənqidlərimə görə heç çağırmırlar da. Dediyim odur ki, bizim seriallar bərbad vəziyyətdədir. Bir dəfə bir səhv etdim, seriala çəkildim, peşman oldum. Günorta saat 2-dən sabah səhər saat 6-ya qədər bir məkanda çəkiliş oldu. Mən narazılıq bildirdim ki, belə film çəkilməz. Dedilər ki, Rasim müəllim, çəkiliş aparılan evi bir günlük kirayə götürmüşük, ona görə burda çəkiləcək bütün hissələri bir günə bitirməliyik. Bu işdi? Belə sənət olar? Bu sənət deyil, alverdi, xalturadı. İndi çəkilən "Bozbaş pikçers”ə necə sənət əsəri deyə bilərlər? Biabırçılıqdı. Ya da televiziyalarda olan seriallarımızın səviyyəsi bərbad gündədir. Film, serial çəkilişində müəyyən komponentlər var ki, gərək onlar yerində olsun. Biz bunu nəzərə alırıqmı? Yox. Bu gün dieta saxlayıb, arıqlamaq istəyənlərə isə yerli seriallarımızı izləməyi tövsiyə edirəm. Çünki bizim yerli serialları izləyəndə adamın əti tökülür. Qaldı "İçəridə” türk serialına, mən o serialı izləmirəm. Amma arada gözümə dəyib. Onların seriallarına baxanda bir bölümdən ona qiymət vermək olur. Professional baxımdan onlara qiymət vermək olur. Bu serialda da aktyor oyunu, rejissor işi görünür. Mən ola bilər kinoda çox şeyi bilməsəm də, amma az da bilmirəm. Professional gedişlər olur ki, bu serialda, elə bir neçə digər seriallarda da bunları görə bilirsən. Burda sənət var, pauzalar var, tamaşaçını intizarda saxlamaq bacarığı var. Onlar həyatı filmdə təqdim edə bilirlər. Bəli, izlədiyim bir neçə bölümündə bu serialın əslində həm də zorakılığı, gücün nələrə qadir olduğunu təbliğ etmiş olurlar. Bilirsiz, baxır kim bu kimi ekran əsərlərinə hansı baxış bucağından baxır. Amma bizdə belə serialları bu gün çəkə bilmirlər. Mən özüm türk seriallarını hərdən izləyəndə, inanın, o qədər təəssüf hissi keçirirəm ki... Niyə bizdə belə ekran əsərləri çəkilmir? Mən illərimə təəssüf edirəm. Mənim hələ kamera qarşısında oynamağa gücüm var, niyə mən boş oturub, türk serialını müzakirə etməliyəm ki? Mən sağlamam, çox filmlərdə oynaya bilərdim. Bizdə də "İçəridə” serialını çəkmək üçün aktyorlar var. Niyə çəkmirlər? Niyə belə ssenarilər yazılmır? Bu sualları kino sahəsini idarə edənlərə ünvanlayın. Mənim kimi aktyor niyə evdə oturmalıdır? Mənim ömrüm gedir, amma artıq neçə ildi nəyə görə yaşadığımı bilmirəm. Mən aktyoram, yaratmağa, kamera qarşısında oynamağa, obraz yaratmağa imkanım və ehtiyacım var. Mən bunlardan niyə məhrum qalmalıyam? Azərbaycanın o qədər güclü aktyorları var ki... Dediniz "İçəridə” serialında çəkilənlərdən də qat-qat güclü obraz yarada bilərlər. Sadəcə bizi diri ikən öldürmək kimlərəsə sərf edir. Azərbaycan kinosunu öldürüblər. Biz də diri-diri dəfn olunmuşuq”.
Rejissor Rövşən Almuradlı da mövzu ilə bağlı fikirlərini "Şərq”ə danışdı:
"Mən "İçəridə” serialını özüm izləməmişəm. Amma hərdən eşidirəm. Türk seriallarına son dönəmlər marağın çox olmasının əsas səbəbi professionallıqdır. Onlar professional şəkildə serial çəkirlər. Türkiyənin kanalları yetərincə çoxdu. Ona görə də onların izləyici imkanları da çoxdu. Həm də serial bazarında rəqabətlə yanaşı, bazarın özündə imkanlar çoxdu. Bizdə bir neçə kanal var və sponsorlar da monopoliya şəklində tənzimlənirsə, necə keyfiyyətli ekran əsəri çəkmək olar? Türkiyədə "Möhtəşəm yüz il” çəkildi. Böyük maraqla da qarşılandı. Biz də belə serial çəkə bilərik. Misal üçün, mən özüm Atabəylər haqqında serial çəkmək arzusunda olsam da, bunu reallaşdıra bilmirəm. Çünki mənim elə maddi imkanlarım yoxdu. Əminəm ki, mənim Atabəylər haqqında çəkdiyim serial "Möhtəşəm yüz il” serialından az baxılmaz. Amma onu çəkməyə imkan varmı? Yox. Çünki o maliyyə imkanları mənə verilə bilməz. Bu gün çəkilən seriallar da keyfiyyətdən çox bazarın qanunlarına uyğun çəkilir. Bazar iqtisadiyyatımız nəyə imkan verir, onu çəkirlər. Yaxşı film, serial kino bazarında monopoliya yoxdusa, yarana bilər. Yoxsa sənətdən danışmağa dəyməz”.
Bu gün yerli serialların böyük əksəriyyətində aktyor kimi görünən Anar Heybətov da fikirlərini bildirdi:
"Mən mümkün qədər türk seriallarını izləyirəm. Bu mənim sənətimlə əlaqəlidir. Amma "İçəridə” serialını hələ ki izləyə bilməmişəm. Amma bilirəm ki, maraqlı serialdı. Çünki bir çox dost-tanış yanımda olanda bu serialdan danışıblar. Sadəcə bu serialın müəyyən parçalarını ara-sıra izləmişəm. Həqiqətən səs yarada bilən seriallardan olub. Mənə bu serialı danışanda deyirəm ki, danışmayım, özüm izləyim. Bilirsiz, yaxşı serial çəkilməsi üçün ilk növbədə maraqlı mövzu olmalıdır, ssenari güclü olmalıdır. Bizdə güclü ssenarilər yoxdu. Dramaturgiya sahəsində demək olar qıtlıq var. Bizdə yaxşı yazanlar yoxdu. İnanın, heç bu gün primitiv də yazılmır. Otursam, onlardan yaxşı yazaram. Aktyoru heç kim qınamasın. Yaxşı aktyorlarımız var. Yaxşı ssenari yazsınlar, biz də oynayaq. Film, serial bir nəfərin əməyi ilə ortaya qoyulmur ki? Burda hamı işini bilməlidir. Burda maliyyə də önəm daşıyır. Bizdə gündəlik çəkilən seriallar var ki, bir neçə saata çəkiliş gedir. Türklərdə isə bunlar professional şəkildə tənzimlənir. Bizdəki aktyor serialda qazın, işığın dərdini çəkir deyə, ordan gələn beş manata gözünü dikib. "İçəridə” serialının bəzi hissələrini izlmişəm, o serialın xodları, keçidləri var ki, onlar bunu mükəmməl bacarırlar. Onlar tamaşaçının psixologiyasını o qədər dəqiq hesablayırlar ki, hansı hissədə bölümü bitirməyi hesablayırlar. Sən bir həftə o təsirdə qalırsan ki, görən növbəti bölümdə nə olacaq? Maraqlıdır ki, mənim tanışlarımdan kim o filmdən danışırsa, birinci sözü odur ki, bax gör filan bölümdə nə oldu? Bax, buna görə də onların serialları maraqlıdır. "İçəridə” də nə baş verirsə, tamaşaçı sanki onların canlı iştirakçısına çevrilir. Bunun üçün də güclü ssenari lazımdı. Bizdə isə bunu yazan yazar yoxdu. Ona görə də hələki, bizim tamaşaçı gözünün türk seriallarından ayırmayacaq”.
