"Möhtəşəm yüzil": saray fitnəsi

Türkiyənin aparacı media orqanlarının dünən yaydığı bir xəbər ölkənin siyasi gündəminə oturdu.

Məlumatda Türkiyə parlamentinin bitərəf millət vəkili İdris Balın təşəbbüskar qurucusu kimi çıxış etdiyi "Demokratik Gelişim Partiyası"nın təsis edildiyi bildirildi.

İdris Balın özünün kimliyi və yaxın ətrafının kimlərdən ibarət olması beyinlərdə suallar yaratdı. "Cemaat"ın köynəyindən çıxmış bəzi adların adının bu partiya ətrafında hallanması onun Gülənlə bağlılığı məsələsini gündəmə gətirdi. Türkiyə hökumətinin "əcinnə" donu geyindirərək ölkədəki bütün siyasi-ictimai təlatümlərin arxasındakı qüvvə elan etdiyi "paralel struktur", Fəthullah Gülən camaatı və onlara məxsus media, biznes, təhsil müəssisləri şəbəkələri son aylar ciddi təzyiq altındadır. Hər tərəfdən sıxılan "Hizmət hərəkatı", Ərdoğanın göstərişi ilə Türkiyəyə ekstradisiyası üçün DİN tərəfindən ABŞ-a göndərilən tələb, Gülən camaatına son aylar ərzində endirilən ən ağır zərbə oldu.

Korrupsiya qalmaqalı

Türkiyənin ən iri banklarından biri olan "Halkbank" ətrafında cərəyan edən Türkiyə hökumətinin 4 nazirinin istefasına səbəb olan çoxmilyardlıq korrupsiya qalmaqılının arxasındakı gücün gülənçilər olması xocaəfəndinin özü başda olmaqla bütün strukturlarını hakimiyyətin baş hədəfinə çevirdi. Korrupsiya qalmaqlından sonra adı bu qalmaqala qarışmayan, amma baş verənlərə görə üzvü olduğu hökuməti Ərdoğan başda olmaqla ağır tənqid atəşinə tutan keçmiş mədəniyyət və turizm naziri Ərtoğrul Günay da istefaya göndərildi. Hazırda AKP hökumətinin daxilində də gizli gülənçilərin olduğu haqda söz-söhbətlər gəzməkdədir. Polis, prokurorluq, məhkəmə və digər sistemlərdə gülənçilərə qarşı aparılan təmizləmə prossesi hələ də davam etməkdədir. Hökumətin daxilində isə sakitlikdir. Korrupsiya qalmaqalı əslində dövlət içərisində kök salmış gülənçilərin böyük bir hissəsinin deşifrə olunmasına gətirib çıxardı. Gülənin tələskənliyi Ərdoğana hakimiyyətin daxilini özünə müxalif olanlardan təmizləmək üçün böyük imkanlar yaratdı.

Gülən və siyasət

Ordunun konstitusiyaya edilən dəyişikliklərdən sonra siyasi prosseslərdən kifayət qədər uzaqlaşdırılması Türliyənin tarixində ilk dəfə olaraq bir hökumət başçısına, baş nazirə hakimiyyəti tək əldə cəmləşdirmək imkanı verdi. "Ergenekon" əməliyyatı ilə ölkənin daxilində fəaliyyəti şübhəli, qruplaşmış bir çox dairələri zərərsizləşdirdikdən sonra Ərdoğan İslami cəbhədəki siyasi fikir ayrılığını aradan qaldırmaq üçün ciddi addımlar atdı. Bir zamanlar Nəcməddin Ərbakanın liderliyindəki Rifah partiyasının tavanı altında birləşmiş siyasətçilərin AKP-ni yaratması İslami cəbhəni iki yerə parçalamışdı. Ərbakanın özünün də dəstək verdiyi əsasən yaşlılardan ibarət olan Fəzilət partiyasının Gülənin təsirinə düşməməsi üçün Ərdoğan bu partiyanın rəhbərliyini öz tərəfinə çəkməyə müvəffəq oldu. Rəcai Kutandan sonra Fəzilətin başqanı seçilən, nisbətən gənc siyasətçi Numan Kurtulmuş ətrafındakı adamları ilə birlikdə AKP-yə keçirək Ərdoğan hökumətində baş nazirin müavini vəzifəsinə gətirildi. Beləliklə Fəthullah Gülənin siyasi dayaq axtarışları nəticəsiz qalmış oldu. "Gəzi parkı" hadisələrində CHP ilə yaxınlaşan xocaəfəndinin bu sol partiya ilə də izdivacı baş tutmadı. Ərdoğanın prezident seçildikdən sonra daha artırdığı təzyiqlərinə davam gəturməyin çətin olduğunu gözəl başa düşən Fəthullah Gülən görünür son cəhd olaraq hakimiyyətdən incik düşmüş siyasətçiləri bir yerə toplayaraq yeni siyasi təşkilat yaratmağa çalışır. Təxminlərin nə qədər doğru olduğunu isə zaman göstərəcək. Amma "Demokratik Gelişim Partiyası"nın ətrafında toplaşan şəxslərin Ərbakanın yaxın adamları olması, keçmiş AKP-çilər, keçmiş mədəniyyət naziri Ərtoğrul Günay, keçmiş daxili işlər naziri İdris Naim Şahin, keçmiş AKP millət vəkili Hakan Şükürün adının bu yeni partiya ətrafında hallanması Gülənin siyasətə "atdığı qarmaq" kimi qiymətləndirilə bilər.

P.S. Türkiyədəki prosseslərə təsir rıçaqlarının bir-bir əlindən çıxdığı Fəthullah Gülənin digər imkanlarından istifadə edərək sona qədər Ərdoğana müqavimət göstərəciyi gedən prosseslərdən bəlli olur. Məsələnin maraqlı tərəfi isə ABŞ-ın ekstradisiya məsələsində hansı mövqeyi tutacağıdır. Əgər ABŞ təkidlə Fəthullah Gülənin Türkiyəyə ekstradisiyasına razılıq verməsə, deməli Ağ Evin Türkiyədəki prosseslərə aktiv müdaxilə və təsir imkanları tükənib və ABŞ artıq bu müttəfiqinə qarşı siyasətini dəyişir. Üzdə görünən məsələnin Türkiyənin NATO çərçivəsində həyata keçirilən bütün kampaniyalara dəstək verərək yaxından iştirak etməsi də olsa, həqiqətdə Ankaranın geosiyasi prosseslərdə başqa oyun, amerikan maraqlarına uyğun olan oyun yox, öz maraqlarına uyğun oyun qurmaq cəhdləri durur. Qızışan geosiyasi prosseslərin fonunda Ankara-Moskva xəttinin hərəkətli görünməsi də, Türkiyənin artıq oyunçu olmaq istədiyinə əyani sübutdur. ABŞ-Rusiya qarşıdurmasının özü belə artıq təsir altından çıxmaq istəyən ölkələrin siyasi elitalarını hərəkətə gətirib. Diplomatik trafik, mövqelərin müəyyən edilməsi və getdikcə qızışan total müharibə hələ məsələnin görünən tərəfidir. Toqquşan tərəflər isə ətraflarında yaradacaqları bufer xonaya daxil etmək istədikləri dövlətlərin siyasi elitalarının devrilməsi üçün böyük planlar üzərində işləyirlər. Bu baxımdan 2015-ci il Avrasiya məkanında bir çox ölkələrin siyasi konyukturasının dəyişəcəyi il olacaq.

Qafqaz Ömərov
Ölkə.az-ın analitika xidməti