Musa Qasımlı: “Alman xalqının bu qətiyyətli addımı dünyanı dəyişən hadisələrdən biri oldu”

Bu gün Almaniya Demokratik Respublikası rəhbərliyi tərəfindən Qərbi Berlin ətrafında ucaldılmış məhşur "Berlin divarı"nın uçurulmasının üzərindən 25 il ötür. İndiyədək tarixin silinməz izi olan bu divar haqqında müxtəlif tarixçilər tərəfindən fikirlər səslənilib.

Bu dəfə isə Ölkə.Az-a millət vəkili, professor, AMEA-nın Dünya Siyasəti İnstitutunun direktoru Musa Qasımlı danışıb.

“Almaniyanın birləşməsini ilk təbrik edənlərdən və alman xalqının sevincini bölüşənlərdən biri Azərbaycan olub”.

“Berlin şəhərini bölən və beyənlxalq münasibətlərdə “rüsvayçı divar” kimi tanınan bu divar SSRİ-nin təzyiqləri altında 1961-ci il avqustun 13-dən etibarən Almaniya Demokratik Respublikası hökuməti tərəfindən tikilməyə başlayıb və inşaat işləri 70-ci illərin ortalarındək davam edib. Başlıca məqsəd sosialist sisteminin mövcud olduğu Şərqi Almaniyadan almanların Almaniya Federativ Respublikasına qaçmasının qarşısını almaq idi. Divarın tikilməsinə baxmayaraq, Şərqi Almaniyadan almanlar rejimin təzyiqlərindən xilas olmaq üçün və pul dalınca AFR-ə qaçırdılar. Qərbi Berlinə keçmək istəyənlərdən bəziləri ADR orqanları tərəfindən qətlə yetirilirdi.

SSRİ-nin Varşava Müqaviləsi Təşkilatındakı müttəfiqi olan Macarıstanın 1989-cu ilin sentyabrında ciddi bir iradə göstərərək, Avstriya ilə dövlət sərhədini tamamilə açmasından sonra öz sərhədinə nəzarəti zəiflədən və demək olar ki, itirən ADR-dən minlərlə adam Macarıstana, oradan da Avsrtiya vasitəsi ilə AFR-ə keçməyə başladı. Üç gün ərzində 15 min nəfər ADR-dən qaçdı. Berlin divarı əhəmiyyətini itirdi. Ölkəni mitinqlər bürüdü. Əhali azadlıq və vətəndaş hüquqları tələb etməyə başladı. ADR rəhbəri Erix Honekker istefaya getdi. Noyabrın 4-də xalq Berlində böyük bir mitinq keçirdi. Hökumət keçid məntəqələrini açmaq vədi verdi. Lakin xalq həmin müddəti gözləməyərək noyabrın 9-da keçidlərə tərəf yürüdü. Sərhədçilər mane olmaq üçün cəhd etsələr də, xalqın iradəsi qarşısında geri çəkildilər. Keçid qapıları açıldı. Bir neçə gün ərzində milyonlarla adam AFR-ə keçdi. AFR-dən də adamlar ADR-ə keçdi. Bu keçid alman xalqının böyük bir bayramı oldu. Az müddət keçmiş Berlin divarı dağıdıldı.

Bu hadisə nəinki ADR, AFR, nəinki qitə, hətta böyük beynəlxalq əhəmiyyət kəsb etməyə başladı. Sərhədin keçilməsi ilə sünu surətdə divarla ayrılmış iki xalq təbii olaraq, aşağıdan bir-birinə qovuşmuş oldu. İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı illərdə SSRİ və Qərb ölkələri arasında gedən “soyuq müharibə”nin təzahürlərindən birinə son qoyulması nəticəsində beynəlxalq münasibətlər sistemində ciddi dəyişikliklər yaranmağa başladı. Avropanın bölünməsi aradan qaldırıldı, qitənin digər sosialist ölkələrində başlamış və ilk bəhrələrini verən proseslər daha sürətli getdi. Bir il sonra iki alan dövləti birləşdi. Alman xalqının sevincini bölüşənlərdən və iki Almaniyanın birləşməsini ilk təbrik edənlərdən biri Azərbaycan xalqı olub”.

Zəruri qeyd: Tarixin ən qalmaqallı hadisəsi hesab olunan Berlin divarının uzunluğu 155 кm-dir. Tam 25 il bundan öncə - 9 noyabr 1989-cu ildə Almaniya Demokratik Respublikasının höküməti Almaniya Federativ Respublikası əhalisi ilə təmasa qoyulmuş məhdidiyyəti aradan qaldırmaq qərarını qəbul edir. Onda Şərqi Berlinin minlərlə sakini qərb tərəfə axın edir və nəticədə divarlar aşırılır. 1990-cı ildən etibarən hər iki tərəf arasındakı sərhəd postu birdəfəlik ləğv edilib.

Fatimə İbrahimova
Ölkə.Az