\"... Rusiya Ukrayna kimi Qazaxıstanı da parçalayardı\"

Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev ölkəsinin artıq parlementli respublika üsul idarəsinə keçəcəyini bildirib. Uzun müddətdir ki, stabil inkişaf edən Qazaxıstanın bu yolu seçməsi birmənalı qarşılanmır. Bəzi ekspertlər Nazarbayevin bu addımı atmasına səbəb kimi ölkənin iqtisadi durumunun pisə doğru getməsini göstərir.

Politoloq Elxan Şahinoğlu Qazaxıstanın parlement üsul-idarəsinə keçməsini Ölkə.Az-a şərh edib:

"Əslində Nursultan Nazarbayev Qazaxıstanda dəyişikliklərin ola biləcəyinin anonsunu ötən il vermişdi. Ancaq qərarı indi verdi. Bunun bir neçə səbəbi var. Bir səbəb odur ki, prezident xeyli yaşlanıb və ölkənin gələcəyini düşünür. Görür ki, özü kimi ölkədə xarizmatik lider yoxdur. Qazaxıstanı tədqiq etmişəm. Hakimiyyətdaxili bir neçə qruplaşma var. Nazarbayev sabah olmasa, bu qruplar arasında ciddi mübarizə başlaya bilər. Bu isə ölkəyə problemlər yarada bilər. Bu baş verərsə ölkəni ciddi təhlükələr gözləyə bilər. Qazaxıstan əhalisinin 40%-i rus dillidir. Buna görə də, Rusiyadan Qazaxıstana müəyyən təhlükələr ola bilər. Düzdür, Qazaxıstan Rusiyanın strateji müttəfiqi sayılır.

Nazarbayevin yeritdiyi siyasət doğru siyasətdir. Qazaxıstan Ukrayna kimi hərəkət etsəydi, Rusiya Ukrayna kimi Qazaxıstanı da parçalayardı. Təsadüfi deyil ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin bir müddət öncə açıqlama vermişdi ki, Nazarbayev olmasa, Qazaxıstan da olmazdı. Əslində bu, Qazaxıstana xəbərdarlıq mesajı idi və bu da çox ciddi narazıçılıq doğurmuşdu. Putin demək istəyirdi ki, Qazaxıstanda fərqli adam, fərqli siyasət olsa, Qazaxıstanı parçalaya bilərik. Ona görə də, Nazarbayev bu tip şeylərə diqqət edir və istəyir ki, bu siyasət gələcəkdə də davam etsin".

Politoloq Nazarbayevin bu addımı atmasını iqtisadi amillərlə də əlaqələndirib:

"Ölkədə iqtisadi vəziyyət ağırlaşıb. Dünya bazarında neftin qiymətinin düşməsi ilə Qazaxıstanın gəlirləri azalıb. Buna görə də, iqtisadi və sosial həyatda ciddi problemlər yaranıb. Nazarbayev qocaldığına görə artıq bu prosesləri nəzarətdə saxlaya bilmir. Ona görə də, səlahiyyət bölgüsünə gedir ki, özü xarici siyasətə və müdafiə məsələlərinə cavab versin, parlamentin seçəcəyi baş nazir isə iqtisadi və sosial həyatdan məsul olsun. Bununla da hədəf kimi prezident göstərilməsin. İqtisadi vəziyyət ağırdırsa, hamı prezidenti hədəf götürəcək. Nazarbayev ağır sahənin məsuliyyətini baş nazirə ötürməklə məsuliyyəti onun üzərinə qoyacaq.

Elxan Şahinoğlu Azərbaycan üçün də parlament üsul-idarəsinin doğru yol olduğunu deyib:

"Hədəf və məqsədin nə olmasından asılı olmayaraq, Qazaxıstanın parlament üsul-idarəsinə keçməsi çox müsbət bir haldır. Azərbaycan üçün də bu yolu görürəm. Nə zamansa biz də bu yola gəlib çıxacağıq. Çünki babalarımız da Cumhuriyyəti quranda bu yolla getməyə başlamışdılar. Qonşularımız da bu yolla gedir. Gürcüstan da bu yolla gedir, hətta işğalçı Ermənistan da bu yolu seçir. Türkiyə də bu yolla gedirdi, ancaq prezident üsul-idarəsinə keçəcəyi gözlənilir. Partiyalararası rəqabət və ideyalararası rəqabət üçün ən gözəl yol parlament üsul-idarəsidir. Bu o demək deyil ki, prezidentin səlahiyyətləri azaldılmalıdır. Qazaxıstanda Nazarbayev bir sıra sahələri nəzarətdə saxlayacaq.

Azərbaycanda da bunu etmək olar. 80 yaşından yuxarı baş nazirimiz var. Onun ciddi bir məsuliyyəti də yoxdur. Nazirlər kabinetinin toplantısını da prezident keçirir. Qərarları da prezident verir. Baş nazirimizin nə işlə məşğul olduğu, nəyə məsuliyyət daşıdığı bilinmir. Parlement üsul-idarəsi olarsa, böyük səs qazanan partiyanın sədri baş nazir seçilir və hansısa islahatlar keçirmək üçün məsuliyyəti olur. Əgər islahatları həyata keçirə bilməzsə, cəmiyyət başqa bir partiyaya səs verə bilər".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az