İran Dağlıq Qarabağ münaqişəsini tam həll etmək gücündədir
Bu sözləri Ölkə.Az-a politoloq Mübariz Əhmədoğlu deyib.
Mübariz Əhmədoğlunun sözlərinə görə, İran prezidenti H.Ruhani Ermənistanda olarkən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin hərbi həllinin olmadığını bəyan etdi:
"Bu mövqe Ermənistan və İran prezidentlərinin imzaladığı birgə bəyannamədə də təsbit edilib. Anoloji mövqe bu iki ölkə prezidentlərinin imzaladığı bütün birgə bəyannamələrdə təsdiqlənib. İran üçün Ermənistan və Azərbaycan dost ölkələrdir. İran regionda stabil sülh arzulayır. Ermənistan Dağlıq Qarabağ tənzimlənməsində İranın mövqeyini beynəlxalq hüquq normaları əsasında balanslaşdırılmış mövqe hesab edir və bu mövqedən razıdır".
Politoloq Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh və ya qeyri-hərb yolu ilə həll edilməsi üçün variantlar təklif edir:
"Hər cür sətiraltı mənaları kənara qoyaraq İran və Ermənistan prezidentlərinin rəsmi mövqelərini əsas götürərək Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh və ya qeyri-hərbi yolla tənzimlənməsinə dair 5 variant təklif edirik:
I. Dağlıq Qarabağın erməni və azərbaycanlı icmalarının dialoqunun Tehranda qurulması. Erməni Apostol kilsəsinin Tehran yeparxiyasının başçısı, dəfələrlə Dağlıq Qarabağ ermənilərinə şəxsən yardım aparmış Sepux Sərkisyan vasitəsi ilə bu dialoqu asanlıqla qurmaq olar.
II. Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı və Şuşadan olan məcburi köçkünlər arasından 50 namaz qılanı müəyyənləşdirmək və bu namaz qılanları cümə günləri həmin rayonların məscidlərində namaz qılmağa aparmaq. Tədricən namaz qılanların sayını artırmaq və bu prosesi daimiləşdirmək.
III. SSRİ vaxtında Ermənistandan qovulan azərbaycanlıların Ermənistana qaytarılması, Azərbaycanı tərk etmiş ermənilər geri qayıtmaq istəsə, İran onların müraciətini müzakirə edə bilər.
IV. İqtisadi əlaqələrin məqsədyönlü qurulması. Naxçıvan-Məşhəd dəmiryolu işə düşən kimi Ermənistan hökuməti İran-Ermənistan dəmiryolu tikintisinin direktorluğunu ləğv etdi. Nordüz-Mehri sərhəd keçidindən birgə istifadə ilə bağlı müqavilədən imtina edib, yenidən “Araz” AİZ-i dirçəltmək Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin siyasi-diplomatik yolla tənzimlənməsi kontekstindən çox faydalıdır.
V. Azərbaycan hərbçilərinin İran ərazisi vasitəsi ilə işğal olunmuş Araz qırağı ərazilərdə dislokasiya olunmasına şərait yaratmaqla Tehran Ermənistanı sülh yolu ilə tənzimləməyə daha aktiv edə bilər".
Müsəlmanların təzyiq altında qalmasında maraqlı olan böyük güclər Dağlıq Qarabağı Azərbaycandan almazdan əvvəl Bəhreyni İrandan ayırdıqlarını deyən Mübariz Əhmədoğlu sözlərini bununla izah etdi:
"Dağlıq Qarabağ və Azərbaycanın digər işğal olunmuş torpaqlarına münasibətdə İran daxilində kimin kim olduğu barədə məlumatlıyıq. Prezident H.Ruhaninin komandası yuxarıda sadalananları da nəzərə almaqla Dağlıq Qarabağ münaqişəsini tam həll etmək gücündədir. İranın daxilində olan səlahiyyətli azərbaycanlıların və sağlam dini düşüncəli nüfuzlu şəxslərin Azərbaycan torpaqlarının işğaldan azad olunması istiqamətində Ruhaniyə dəstək verməsi regional kontekstdə gələcəyə hesablanmış çox mühüm strateji addımdır.
Görünür, İranın siyasi hesablamalarla problemi var. ABŞ prezidenti B.Obamanın 8 illik hakimiyyətinə İranın verdiyi reaksiya bunun ən bariz nümunəsidir. Prezidentliyin son dövründə B.Obama İranı açıq-aşkar müdafiə etdi. İsrailin əleyhinə qətnamə qəbul etdirə bildi. B.Obama hakimiyyətdə olduğu 8 il ərzində elə bu siyasəti aparırdı. İran əgər Obamanın siyasətini vaxtında düzgün hesablasaydı, indi fərqli nəticələr əldə etmişdi. İranın düzgün siyasi hesablama apara bilməməsi onun Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarına münasibətdə də özünü göstərir".
Azərbaycanın İran və bölgə üçün əhəmiyyətli bir dövlət olduğunu deyən politoloq sözlərinə bunları əlavə etdi:
"İndi İranın səhv etməyə ixtiyarı yoxdur. Türk və Ərəb dünyasında, o cümlədən dünyada İran prizmasından çox ziddiyyətli proseslər gedir.
Azərbaycan 100 il bundan əvvəl müsəlman dünyasında ilk müasir dövlət qurdu. Türkiyəyə dövlət qurmağın ideologiyasını verdi, yolunu göstərdi. İndi Azərbaycan böyük mənada regionun yenilənməsində öndə olmaq imkanına malikdir. İran bunu düzgün qiymətləndirsə, ilk növbədə özü üçün faydalıdır".
Səxavət Məmməd
Ölkə.Az
