ABŞ Rusiya-İran, Rusiya-Çin münasibətlərində çat yaratmağa çalışır
Trampla Putin arasında baş tutan telefon danışığında əsas müzakirə olunan məsələlər Suriya, təhlükəsizlik, Ukrayna və İŞİD-ə qarşı mübarizə olub.
Bəzi ekspertlər iddia edir ki, Tramp Cənubi Qafqaz məsələsində Putinə güzəştə gedəcək, bu isə Rusiyanı bölgənin tək sahibi edəcək. Trampın xələflərindən fərqli olaraq Çini hədəf götürməsi təsadüfi sayılmır. Trampın Obamadan fərqli olaraq "İranla münasibətləri yenidən gözdən keçirəcəm" fikri yenidən gərginliyin yaranacağından xəbər verir.
Tramp administrasiyası, Rusiya-ABŞ münasibətləri, ABŞ-ın yeni planları və bu siyasət fonunda Azərbaycanı gözləyən məəslələrlə bağlı politoloq Elşən Manafov fikirlərini Ölkə.Az-la bölüşüb:
"Düşünürəm ki, ABŞ böyük maraqları ilə bağlı məsələlərdə dünyanın heç bir bölgəsində heç kəsə güzəştə getməyəcək. Tramp özü anlayır ki, zamanında ABŞ-ın əvvəlki siyasiləri tərəfindən müəyyən edilmiş qırmızı xətti keçmək istəyi ona baha başa gələ bilər. ABŞ prezidentinin Putinlə telefon danışığında ilk növbədə postsovet məkanında yaşanan hadisələr, Ukrayna-Rusiya qarşıdurması, Cənubi Qafqaz, Ərəb-İsrail münaqişələri Çin-Tayvan məsələləri müzakirəyə çıxarılıb. Eyni zamanda, Trampın İranın nüvə siyasəti ilə bağlı mövqeyində də münasibəti kifayət qədər fərqlidir. Bu amillərin konteksində Rusiya-ABŞ arasında münasibətlərin hansı məcrada inkişaf edə biləcəyi ilə bağlı proqnozlar vermək olar".
Politoloqun ABŞ-Rusiya münasibətləri ilə bağlı proqnozları:
"Qeyd edim ki, Tramp İŞİD-ə qarşı Rusiya ilə əməkdaşlıq edəcəyini istisna etməyib. Bu əməkdaşlığın hansı amillərdən irəli gələcəyini aydınlaşdıraq. Tramp Rusiyanı Suriya məngənəsinə salmaqla ikinci Əfqanıstan sindromu yaratmağa çalışacaq. Rusiya ilə ABŞ-ın maliyyə və hərbi resusları nüvə arsenalını çıxmaq şərti ilə eyni deyil. Buna görə də, Rusiyanın Suriyada uzun müddətli qalması şimal qonşumuzun maliyyə durumu, bank sektoru baxımından əlverişli sayılmamalıdır. Nəzərə alsaq ki, ABŞ prezidenti həm də dünya bazarında neftin qiymətlərinin aşağı düşməsinə nail ola bilər. Bu isə Rusiyanın dövlət büdcəsinə gələn gəlirlərin xeyli dərəcədə azalmasına səbəb ola bilər ki, bu isə şimal qonşumuzda həm sosial, həm siyasi, həm də ordunun məsrəfləri ilə bağlı məsələlərdə kifayət qədər problemlər yarada bilər.
Düşünmürəm ki, İŞİD-ə qarşı mübarizədə Rusiyanı bu işə qoşmaq ABŞ-ın gerçəkdən isti münasibətindən irəli gəlir. Mahiyyət etibarı ilə ABŞ-ın istər müdafiə narzirliyi, istərsə də xüsusi xidmət orqanları İŞİD-in necə yaranması barədə məsələlərə aydınlıq gətirib. ABŞ generalı Klark etiraf etdi ki, biz İŞİD-i çəkic olaraq yaratdıq. Rəsmi Vaşinqton Yaxın Şərqdə və dünyanın digər bölgələrində ABŞ-ın maraqlarına cavab verməyən siyasəti həyata keçirən, Birləşmiş Ştatların dediyi ilə oturub-durmayan, ABŞ-la ayrı-ayrı rejimlər arasında problemlər yaşadan ölkələrin siyasi elitasının İŞİD vasitəsilə vurulacağını bəyan etdi.
ABŞ-Avropa münasibətləri bağlı proqnoz:
"ABŞ NATO ilə bağlı bəzi məsələləri Avropanın boynuna qoymaq istəyir. Belə ki, NATO xərclərinin 70%-i ABŞ-ın, 30%-i isə Avropa İttifaqının üzərinə düşür. Tramp da bəyan edir ki, niyə bu xərclər bərabər olmasın? Trampa görə, Avropa İttifaqı məhz Amaniyadır. Almaniyanın Avropa İttifaqında söz və nüfuz sahibi olması ABŞ-ın maraqlarına cavab vermir. Bu mənada Tramp Almaniyanı zəiflətmək, eyni zamanda, Avropa İttifaqını yenidən ABŞ-ın yedəyində gedə biləcək bir qrupa çevirmək istəyir".
ABŞ-ın Cənubi Qafqaz məsələləri ilə bağlı siyasəti ilə bağlı Elşən Manafov bunları dedi:
"Obama Yaxın Orta Şərqdə yürütdüyü siyasətdə Rusiyaya münasibətdə geri çəkildi. Çünki Yaxın Orta Şərqdə ABŞ-ın irəli sürdüyü mövqe ilə Ukrayna qarşıdurması zamanı sərgilədiyi mövqe istisna olmaqla biz gördük ki, ABŞ Avropa İttifaqına daxil olan digər dövlətlər kimi Qarabağ məsələsində kifayət qədər fəallıq göstərmədi. ABŞ bəzi hallarda hətta Azərbaycan dövlətinin başı üzərindən Dağlıq Qarabağdakı erməni separatizminə hümanitar yardım adı altında dəstəyini də göstərdi. Məhz ABŞ-ın loyallığı çərçivəsində ABŞ-da erməni lobbisi Qarabağ erməniləri üçün maliyyə kampaniyası keçirirdi. Bunu ABŞ rəsmiləri də görürdülər.
Bu mənada Trampın Qarabağ probleminin tənzimlənməsi ilə bağlı danışıqlarda daha fərqli və daha radikal mövqe ortalığa qoyacağını düşünmürəm. İstisna etmirəm ki, Gürcüstan amili istisna olmaqla, Tramp ciddi güzəştlərə gedəcək. Bu mənada Azərbaycanın yaxın zamanda Qərbin təhlükəsizlik sistemi, NATO-ya inteqrasiyası ilə bağlı məsələlərdə xeyli ləngiyəcək. Əslində buna heç ehtiyac da yoxdur. Çünki Azərbaycanın süni şəkildə NATO-ya inteqrasiyası bölgənin digər dövlətləri ilə- İran və Rusiya ilə xeyli gərginlik yarada bilər ki, bu da Azərbaycanın təhlükəsizliyi baxımından nə anlaşılan, nə də arzu edilən bir məsələdir.
Düşünürəm ki, Tramp əsasən Ukrayna məsələsində Rusiyaya güzəşt etməyəcək. Tramp Britaniyanın baş naziri Tereza Mey ilə görüşdən sonra bəyan etdi ki, əgər ABŞ-ın Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyaları yumuşaldacağını və ya ləğv edəcəyini düşünürlərsə, yanılırlar. ABŞ o halda güzəştə gedəcək ki, Rusiya da güzəştə getsin. ABŞ çalışacaq ki, nüvə çalışmalarında Rusiyanı geri addım atmağa məcbur etsin. Beynəlxalq gərginliyin zəiflədilməsi məhz bundan kifayət qədər asılıdır. Putin isə gözəl başa düşür ki, xələfləri Yeltsin və Qorbaçov kimi nüvə çalışmaları sahəsində geri addım atarsa, ABŞ Rusiyaya yenidən ikinci dərəcəli dövlət kimi yanaşacaq. Putin bunu gözəl başa düşür və Rusiya dövlət büdcəsinin əhəmiyyətli hissəsini hərbi məsrəflərə yönəldib. Rusiya nüvə sahəsindəki balansı saxlamağa, hətta ABŞ-ı qabaqlamağa çalışacaq. Məhz nüvə, güc faktoru ABŞ-ı Rusiya ilə hesablaşmağa məcbur edir. Bundan sonra da məcbur edəcək".
Tramp administrasiyasının qarşısına qoyduğu əsas məqsədlər barədə politoloq bunları qeyd etdi:
"ABŞ çalışacaq ki, Rusiya-İran, Rusiya-Çin münasibətlərində çat yaransın. Ona görə də, Tramp artıq bəyan edib ki, onun əsas opponenti Çindir. Çin ümumdünya iqtisadi nəhəngdir. Qlobal xarici siyasət baxımından qlobal iddiaları olmasa da, Çin dünyanın iqtisadi nəhəngidir. Bu baxımdan ABŞ-ın Tayvanla münasibətlərə bilərəkdən önəm verməsi ABŞ Çin münasibətlərində gərginlik yaradacaq. ABŞ çalışacaq ki, bu münasibətləri Rusiya-Çin münasibətlərinə də transfer etsin.
İran məsələsinə gəldikdə isə, İranla Rusiyanın münasibətləri ikitərəfli kontekstdə inkişaf edəcək. Birincisi, ruslar unutmadılar ki, Suriya müharibəsi zamanı İran Həmədandan rus təyyarələrinin qalxıb Suriyanın vurulmasına imkan vermədi. İkincisi, İran dünya neft bazarında onsuzda Rusiyanın rəqibidir. Geosiyasi anlamda isə İran Rusiyanın müttəfiqidir".
Səxavət Məmməd
Ölkə.Az
