Alim Qasımovun "muğam bizim deyil" fikrinə sənətkarların REAKSİYASI
Ancaq xalq artisti Alim Qasımov hesab edir ki, muğam təkcə bizim yox, ümumilikdə Şərqindir:
"Muğam bizimdir, sizindir ola bilməz. Muğam Şərqindir, hərə də öz dilində oxuyur".
Bəs digər ustadlar bu barədə nə düşünürlər?
"Ölkə.Az" məsələylə bağlı xalq artistləri Arif Babayev, Əlibaba Məmmədov və Mənsum İbrahimovun fikirlərini öyrənib.
Arif Babayev hesab edir ki, muğam Azərbaycana məxsusdur:
"Muğam necə Şərqin olur ki? Tarix var, sübut var. Gözümüzü açıb Azərbaycanın muğamlarını eşitmişik. Xan Şuşinskini, Seyid Şuşinskini görmüşəm. Bəli, Şərq ab-havasında "Humayun", "Mahur-hindi", "Orta mahur" kimi muğamlarımız var. Amma bizim muğamı danmaq olmaz. Bunu nəzəriyyəçilər, tarixçilər araşdırmalıdır. Amma səksənə yaxın yaşım var. Hələ Azərbaycanın muğamlarının başqa yerdə oxunduğunu görməmişəm. Düzdür, oxşarlıqlar var. Amma bütövlükdə bizim muğamımızın Şərqə məxsus olduğunu demək olmaz. Ən mükəmməli bizdədir. Ritmik muğamlarımızı-"Heyratını", "Kəsmə şikəstə"ni, "Qarabağ şikəstəsi"ni necə Şərqin adlandırmaq olar? Muğam Azərbaycan xalqınındır, belə eşitmişik, böyüklərimiz də belə oxuyublar".
Xalq artisti Əlibaba Məmmədov isə bildirib ki, Azərbaycanda oxunan muğam və heç bir ölkədə oxunmur:
"Azərbaycanda yeddi əsas muğam var. Köməkçi muğamların sayı isə on birdir. Bu on səkkiz muğam heç bir ölkədə oxunmur və oxuya da bilməzlər. Ona görə ucadan deyirik ki, muğam Azərbaycanındır. Ən mükəmməl muğam bizdədir. Deyə bilmərəm ki, kim kimdən bəhrələnib. Muğam elə şeydir ki, kimsə deyə bilmir, nə vaxt və kim tərəfindən yaradılıb. Bu, ilahi musiqidir. Bizdə dəstgah var, heç kimdə yoxdur. İranda muğamı notla oxuyurlar, bizdə improvizə ilə. Üzeyir bəy kitabında yazır ki, nəbadə muğamı nota salasınız. Ona görə də bizim muğam inkişaf edə bilir, digər ölkələrdə yox".
Xalq artisti Mənsum İbrahimov isə müəyyən mənada Alim Qasımovun fikirlərilə razılaşır:
"Bəli, belə bir fikir var. Deyilənə görə, muğam bütün Şərq ölkələrinə məxsusdur. Amma mən deyərdim ki, muğam Azərbaycana aiddir, Allahın bizə bəxş etdiyi tükənməyən mənəvi sərvətdir. Muğamın yaranışı Adəmlə Həvvanın yaranışına təsadüf edir. Hətta Nizaminin əsərlərində "Rast" muğamının adı çəkilir. Hətta laylalarımız da muğam üstündədir. Muğamların içində bizə daha yaxını "Segah"dır. Çünki analarımız balalarına bu muğam üstündə layla deyirlər.
Ona görə hansısa muğamdan "Segah"a keçid edəndə, hamı reaksiya verir və bir köynək daha yaxındır. Muğamın ən çox inkişaf etdiyi ölkə Azərbaycandır və bu ustadlarımızın, dahi Üzeyir bəyin hesabınadır. Muğamımızın proqramını 1925-ci ildə Üzeyir bəy tərtib edib. O vaxta qədər muğamlar İranda, Azərbaycanda qarışıq ifa olunurdu. O, muğamlarımızı sistemləşdirərək, Azərbaycan muğamını Şərq, ərəb, fars muğamından ayırıb və yeni model yaradıb. Məsələn, İranda muğam yarımpərdələrdə, bizdə isə tam pərdələrdə oxunur. Və bizim zərb muğamlarımız heç bir ölkədə yoxdur. "Qarabağ şikəstəsi", "Şirvan şikəstəsi", "Mənsuriyyə", "Heyratı, "Simayi şəms" ancaq bizə aiddir. Dövlətimizin göstərdiyi qayğı nəticəsində Azərbaycan muğamı dünyada daha çox tanınır. Muğam tədqiqatçısı olan fransız alimlər də etiraf edirlər ki, ən düzgün ifa olunan muğam Azərbaycanındır. Çünki burada süjet xətti-kulminasiya və final var. İranla fərqimiz budur ki, orada muğamı notdan öyrənirlər. Orada beş nəfər muğam oxuyur, hamısı da eyni cür. Notdan öyrəndikləri üçün improvizə edə bilmirlər.
Azərbaycanda isə beş nəfər muğam oxuyur və hamısı da fərqli improvizədə. Alim Qasımovun fikrində də həqiqət var. Çünki muğam İranda da, Ərəbistanda da oxunur. Amma kimin olduğu dəqiq deyil. Azərbaycan muğamı özününküləşdirib. İran muğamında bir fikir bir neçə dəfə təkrar olunur. Bizdə isə bir fikir ikinci dəfə təkrar oluna bilməz. Bu da Üzeyir bəyin xidmətidir. Məsələn, yüz il əvvəl oxunan muğamla bu gün oxunanın yerlə göy qədər fərqi var, inkişaf gedib. Hər kəs yaxşı mənada bir nəfəs gətirib. Yüz il sonra da fərq olacaq. Özümüz də bilmədən muğam hər dövrdə bizimlə bərabər inkişaf edir. İranda muğam yüz il əvvəl necə oxunurdusa, elə də oxunur. Monotonluq var, on beş dəqiqə qulaq asırsan, təkrarçılığa görə yorulursan".
İntiqam VALEHOĞLU
Ölkə.Az
