Qarakənd faciəsi, anamın göz yaşları, bir də o "heykəl"...

İçərisi dövlət rəhbərləri ilə dolu helikopter. Ana heykəli ilə məhşur olan Qarakənddə dovlətimizin onurğa sütununun getdiyi helikopteri vuraraq belə desək Azərbaycanın "anasını ağlatdılar". Qarabağda müharibə başlayan zaman "ana heykəli"ni dəfələrlə partlatmağa çalışsaq da alınmadı.

Ermənilərin Qarabağın tarixini saxtalaşdırmaq istiqamətində gördükləri ən böyük iş olub "ana heykəli". Yadımdadır, dayım döyüşdən sonra əsgər yoldaşları ilə bizə gəlmişdi. Deyirdilər ki, "neçə dəfə istədik o heykəli partladaq, alınmadı. Top, minamiyot mərmisi gedib dəyir ancaq uçmur. Alçaqlar onu nə ilə tikiblər bilmirik"...

Bu əsrarəngiz helikopterin vurulması haqqında çox şeylər danışıldı, çox şey yazıldı. Hər kəs öz yazdığına, "ən düzü mənim yazdığımdır", danışan da, "ən düzü mənim dediyimdir" deyə illərdir bu faciənin ildönümündə geriyə, yaxın tariximizə qayıdır, bu qanlı səhifəni vərəqləyərək "qana bulanmış" həqiqəti axtarır.

Bu yazını yazmaqda məqsədim bu günə qədər yazılmış yazılarda bir məqamın, bəlkə də bu sirli cinayətin, bütöv bir ölkəyə qarşı işlədilmiş cinayətin arxasında dayanan əsl məqama toxunulmaması oldu. Onsuz da yazı uzun olacaq. Ona görə də sizləri daha çox yormamaq üçün başdan mətləbə keçmək istəyirəm. Söhbət Dağlıq Qarabağın komendantı, həmin dövrdə Qarabağ ərazisində yerləşən bütün Sovet hərbi birləklərinin faktiki komandanı general Vladislav Safronovdan gedir.

Ağdamdakı şahidlərin danışdığı bir insident helikopter cinayətinin qaranlıq məqamlarına müəyyən qədər işıq salacaq. Faciə baş verməmişdən, Azərbaycanın dövlət adamlarını aparan o helikopter Qarakənd üzərində vurulmamışdan bir-neçə saat əvvəl Ağdam aeroportunda helikopterin yanında baş prokuror İsmət Qayıbovla general Safronovun arasında mübahisə yaranıb. Şahidlərin, aeroport işçilərinin dediyinə görə qızğın mübahisə zamanı İsmət Qayıbov general Safronovun üzünə tüpürür. Ətrafdakılar və general Safronovun səyi nəticəsində rus əsgərləri ilə Azərbaycan OMON-cuları arasında arasında baş verə biləcək silahlı insidentin qarşısı alınır. General Safronov üzünü silərək İsmət Qayıbovu hədələyir və onu müşaiyət edən zirehli texnikanın müşaiyəti ilə geri Xankəndinə hərəkət edir. İsmət Qayıbov və yanındakı heyət isə 15-20 dəqiqədən sonra helikopterə minərək yola düşürlər. Şahidlərin dediyinə görə, Safronov getdikdən sonra helikoterin yanına Tamerlan Qarayev gəlir vəTofiq İsmayılov, İsmət Qayıbov, Məhəmməd Əsədov və digərləri ilə qızğın söhbət edir. Tamerlan Qarayev helikopterə minmək istəsə də, İsmət Qayıbovla Tofiq İsmayılov onun Ağdamda qalmasını istəyirlər və helikopter havaya qalxır.

Şahidlər hadisəni belə xatırlayırlar:

"Helikopter yerindən qalxmağa bir az qalmış Ağdam rayonun icra başçısı Səyyaf Verdiyevin maşınında, özü, Şuşa şəhərinin polis rəisi Ələmdar Tağıyev və Tamerlan Qarayev aeraporta gəldilər. Səyyaf Verdiyevin maşınından düşən Tamerlan Qarayev qaça-qaça helikopterə yaxınlaşdı. Səyyaf Verdiyev və Ələmdar Tağıyev də onun arxasınca helikopterə tərəf gedirdilər.

Tamerlan Qarayev İsmət Qayıbova yaxınlaşıb israrla özünün də Xankndinə getməsini istəyirdi. Ancaq İsmət Qayıbov buna etiraz edir və Tamerlan Qarayevdən xahiş edirdi ki, o, Ağdamda qalsın. Xocavəndin Qaradağlı kəndindən Ağdama gələn qaçqınları yerləşdirsin, yaralıların müalicəsi ilə məşğul olsun, meyidləri isə dəfn etdirsin. Bundan sonra İsmət Qayıbov helikopterə minərək dogərləri ilə birlikdə Ağdam aeraportundan havaya qalxdılar".

Qarakənd üzərində üç yüz metr yüksəklikdə uçan Mİ-8 N72 helikopteri 1991-ci il noyabrın 20-də saat 14.42 dəqiqədə vurulub. Faciə haqqında ilkin məlumat isə Prezident Aparatına saat 19.55-də çatıb...

Helikopter faciəsi haqqında ilk xəbərlər Xankəndindən erməni dilində yayımlanan “Vətən və vətəndaş” verlişinin xəbərlər bölümündə saat 15.30-də yayımlanıb. Həmin gün Yerevan radiosu saat 16.15-da Tehran radiosu 17.00-da faciə haqqında məlumat verir. Ancaq Prezident Aparatı saat 19.55-də bu faciədən xəbər tutur. Sizcə bunun adı nədir?

Həlak olanların siyahısı:

Tofiq Kazım oğlu İsmayılov – dövlət katibi

İsmət İsmayıl oğlu Qayıbov – baş prokuror

Məhəmməd Nəbi oğlu Əsədov – daxili İşlər naziri

Zülfi Saleh oğlu Hacıyev – baş nazirin müavini

Vaqif Cəfər oğlu Cəfərov – millət vəkili

Vəli Hüseyn oğlu Məmmədov – millət vəkili

Osman Mirzəhüseyn oğlu Mirzəyev – Prezident Aparatında şöbə müdiri

Qurban Hüseyn oğlu Namazəliyev – nazir müavini

İqor Aleksandiroviç Plaviski – DQMV-nin prokuroru

Vladimir Vladimiroviç Kovalyov – DQMV-nin Daxili İşlər İdarəsinin rəisi

Sergey Semyonoviç İvanov – Dağlıq Qarabağ üzrə milli təhlükəsizlik şöbəsinin rəisi

Nikolay Vladimiroviç Jinkin – fövqəladə vəziyyət rayonunun komendantı

Sanlal Dasumoviç Serikov – Qazaxıstan DİN-inin müavini

Mixail Dmitriyeviç Lukaşov – milis general-mayoru

Oleq Nikoloyeviç Koçerev – polkovnik-leytenant

Rafiq Məmməd oğlu Məmmədov – dövlət katibinin köməkçisi

Alı Mustafa oğlu Mustafayev – telejurnalist

Arif İsmayıl oğlu Hüseynzadə – AzTV-də işıqçı

Fəxrəddin İbrahim oğlu Şahbazov – video-operator

Vyaçeslav Vladimiroviç Kotov – helikopter heyətinin komandiri

Gennadi Vladimiroviç Domov – helikopter heyətinin üzvü

Dmitri Borisoviç Yarovenko – helikopter heyətinin üzvü

Yazıya başlarkən bildirmişdim ki, Bakıdan nümayəndə heytənin gəlməsinə valideyinlərim çox sevinirdi. Mən də onların sevincini görür, mənasını bilməsəm də sevincdən tullanıb-düşürdüm.

Biz isə faciəni atam evə gələndə bildik. O, içəri girib anama" İsmət Qayıbovgilin uçduğu helikopteri vurublar. Deyilənə görə hamısı ölüb...". Anamın ağladığı hələ də bugünkü gün kimi yadımdadır. O, indi qaçqın şəhərciyində, doğma kəndimizdən didərgin, Qarakənddəki "ana heykəli" isə öz yerində...

Səxavət Məmməd
Ölkə.az