Azərbaycanda ölüm hökmü bərpa edilməlidir?

Son günlər Azərbaycanda siyasətçilər arasında ölüm hökmünün bərpa edilməsi ilə bağlı müzakirələr aparılır. Bu məsələ Milli Məclisdə də səsləndirilib.

"Ölkə.Az" ölüm hökmünün bərpa edilib-edilməməsi ilə bağlı partiya sədrlərinin fikirlərini sizə təqdim edir:

Müsavat Partiyasının başqanı Arif Hacılı:

"Ömürlük həbs cəzası kifayət qədər yüksək bir cəzadır. Ölüm hökmünün ləğv edilməsi Azərbaycanda müsbət mənada dəyişiklik kimi dəyərləndirilməlidir. Müsavat Partiyasında bu məsələ müzakirə olunmayıb, ancaq mən öz adımdan deyə bilərəm ki, ölüm hökmünün bərpası Azərbaycan cəmiyyətində mövcud olan qorxu və xof mühitinin daha da kəskinləşməsi, möhkəmlənməsi məqsədi daşıyır.

Ölüm hökmünün bərpa edilməsinin əleyhinəyəm".

Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə:

"Azərbaycanda ölüm hökmünün bərpa olunmasının əleyhinəyəm. Ona görə ki, ölüm hökmünün tətbiqi əslində cəmiyyətləri, insanları cinayətdən çəkindirmir. Ancaq insanların həyatını, canını alır. Xüsusilə məhkəmələrin azad olmadığı yerlərdə bəzən günahsız insanlar da qurbana çevrilirlər.

Azərbaycan tipli ölkələrdə ölüm hökmünün bərpası çox yanlış nəticələrə gətirib çıxara bilər. Buna görə də, biz ölüm hökmünün tamamilə əleyhinəyik. Bəzən iddia edirlər ki, cəzaların sərtləşdirilməsi cinayətlərin sayını azaldır. Şərq ölkələrində şəriət məhkəmələrinin qərarlarından tutmuş, dünyəvi qanunlara qədər ölüm hökmü tətbiq olunur, ancaq cinayətlərin sayı azalmır. Cinayətlər düşüncə ilə, maariflənməklə, cəhalətdən qurtulmaqla azala bilər. Cinayətlərin sayını cəzaların sərtliyi ilə azaltmaq mümkün deyil.

Hesab edirəm ki, ölüm hökmünü bərpa etmək əvəzinə, cəmiyəti maarifləndirmək, demokratik cəmiyyət qurmaq, azad, sivil toplum formalaşdırmaq yönündə siyasət aparmaq lazımdır, nəinki ölüm hökmünü bərpa etmək".

AXCP sədri Razi Nurullayev:

"Artıq 1 ildən çoxdur ki, bir neçə dəfə fikir səsləndirmişəm ki, Azərbaycanda ölüm hökmü bərpa edilməlidir. Biz hakimiyyətə gəlsək, ilk işimizdən biri ölüm hökmünü bərpa etmək olacaq. Bu cəzanı alacaq insanlar - Azərbaycanın varidatını talayan, ölkənin ərazi bütövlüyünü təhlükəyə atanlar, torpaq satanlar, xainlər olacaqdır.

Düşünürəm ki, qorxu mühiti Azərbaycanda olmadıqca demokratiyanı anarxiya kimi başa düşənlər olacaq. Demokratiya qanunun diktaturası deməkdir. Qanunun diktaturasını da Azərbaycanda yaratmaq üçün qorxu mühitinin olması vacib şərtlərdəndir.

Biz hakimiyyətə gəlsək, ölüm hökmünü bərpa edəcəyik, ancaq hazırki dövrdə ölüm hökmünün bərpasına məqbul yanaşmıram".

Azərbaycan Demokrat Partiyasının sədri Sərdar Cəlaloğlu:

"Bu ən geniş müzakirə olunan mövzulardan biridir. Ölüm cəza deyil. "Qurani Kərim"də deyilir ki, əgər Allahla görüşmək istəyirsinizsə ölməyə tələsin. Bizim dinimizdə ölmək Allahla görüşə getmək deməkdir. Əgər bir cinayətkara ölüm cəzası verirsinizsə belə çıxır ki, onu fani dünyadan əbədi dünyaya göndərirsiniz.

Ölüm təbii proses olduğuna görə, təbii prosesi cəza kimi görə bilmərik. Avropada zorlama hadisələrinə dustağın razılığı ilə ya həbs verirlər, ya da onu kişilikdən məhrum edirlər. Ölüm isə cəzanı tam məhv etmək deməkdir.

Hüquq tarixi göstərir ki, cəzalar ağırlaşdıqca cinayətlər mürəkkəbləşir. Cəzanın ağırlığı ilə cinayətkarlığın aradan qaldırılması arasında heç bir əlaqə yoxdur. Ən qədim cəza da adam öldürməkdir, ən qədim cinayət də adam öldürməkdir. Ölüm cəzası adam öldürmənin qarşısını almır. Belədirsə, bu cəzanı əhəmiyyətli cəza kimi qəbul etmək olmaz. Azərbaycanda müstəqil məhkəmə sistemi yoxdur. Belə bir vəziyyətdə Azərbaycanda ölüm hökmü tətbiq olunur. Bu o anlama gəlir ki, sifarişlə adam öldürəcəklər, insanlar müdafiə olmadan ittiham olunub öldürüləcəklər. Bütün dünyada hüquq tarixi göstərir ki, ən ədalətli mühakimə zamanı 3-5% yalnışlıqlar olub. ABŞ təcrübəsində də bu özünü göstərir: sonradan məlum olur ki, edam olunan şəxsin heç bir günahı olmayıb. Bu da ölüm cəzası səhvini imkanı olmadığına görə məhkəmə səhvlərinin daha ağır nəticələrə gətirib çıxarmasına səbəb olur. Bu baxımdan ölüm cəza sayıla bilməz.

Cinayətkar da adam öldürür, dövlət də. Mahiyyətcə bunlar arasında fərq yoxdur. Hər iki halda insan öldürülür. Cinayət fərd kimi cinayət törədir, cəza isə cəmiyyətin adından verilir. Ölüm cəzası verən ölkələrdə cəmiyyət özünün cinayətkarın qarşısında acizliyini bildirir".

Sərdar Cəlaloğlu cəzanın funksiyaları barədə danışaraq bildirdi ki, cəzanın 3 funksiyası var:

"Birincisi, çəkindirmə - insan bu cəzanın olacağını bildikdə o cinayəti etmir. İkincisi, ictimai xəbərdarlıq - bir adama cəza verərək, digərlərinə bildirirlər ki, sən də bu əməli törətsən cəzalandırılacaqsan. Üçüncüsü isə əvəzçıxmadır. Ölümün cəza kimi tətbiqi yalnız əvəzçıxmaya gətirir".

Özünün ölüm hökmü ilə cazalandırılacaq maddə ilə ittiham edildiyini misal gətirərək Sərdar Cəlaloğlu qeyd etdi ki, prokurorluq, polis və MTN 1998-ci il prezident seçkiləri ərəfəsində Bakıda ABŞ səfirliyini və müxtəlif yerləri partlatmaqla bağlı pul aldığımı iddia edirdi:

"Məni həbs edən zaman Azərbaycanda ölüm hökmü qüvvədə idi. Bir nəfər də üzümə durdu ki, mən ABŞ səfirliyini və hava limanını partlatmağı ona sifariş etmişəm. Həmin şəxs istintaq zamanı üzümə durdu və dedi ki, mənə ABŞ səfirliyini partlatmağımla bağlı pul vermisən. Əgər həmin vaxtı ABŞ-ın rəsmi müraciətindən sonra Heydər Əliyev mənə qarşı olan ittihamları geri götürüb, məni azad etməsəydi, mənə güllələnmə cəzası verəcəkdilər.

Başıma gələnlərdən sonra dəqiq bilirəm ki, günahı olmayan insanı belə ən ağır ittihamla mühakimə edib, ona ölüm cəzası verə bilərlər. Azərbaycan tarixində keçmiş kənd təsərrüfatı naziri Müzamil Abdullayev və keçmiş milli təhlükəsizlik naziri İmran Nərimanova ölüm cəzası vermişdilər. Sonradan Heydər Əliyev onları bağışladı. O şəxslərin əməlləri cinayət prosesual məcəlləsi ilə təsdiq edilməmişdi. Ancaq məhkəmə onlara ölüm hökmü kəsmişdi.

Azərbaycan kimi ölkələrdə ölüm cəzasının tətbiq edilməsi daha çox günahsız adamların məhv edilməsinə gətirib çıxaracaq. Ölüm cəzasının bərpa olunmasının qətiyyən əleyhinəyəm".

Müasir Müsavat Partiyasının sədri Hafiz Hacıyev:

"Ölüm hökmünün bərpa edilməsi düzgün bir addım olmaz. Gərək çox qəddar insan olasan ki, o fikri dilə gətirəsən. Görünür, kimlərinsə sifarişi ilə bu məsələni dilə gətirirlər. Allah verən canı kimsə ala bilməz.

Mətbuatdan oxuduğum qədər bu fikri daha çox Qüdrət Həsənquliyev səsləndirir. O, ölkə daxilində baş verənlərə və daha ciddi məsələlərə toxunsa yaxşı olar.

Ölüm hökmünün bərpa olunmasını qətiyyətlə pisləyirəm və buna münasibətim mənfidir".

Azərbaycan Sosial Demokrat partiyasının sədri Araz Əlizadə:

"Ölüm hökmünün bərpasını istəyirəm. Hərçənd ki, bütün dünyada sosial demokratlar ölüm hökmünün əleyhinədir.

Yaxın günlərdə Mübariz Əsgərovun "Qarabağın başı dumanlı" filminə baxdım. Orada Mikayıl Gözəlovu öldürən şəxs 26 ildir ki, həbsdə yatır, ancaq onun üzünə baxanda elə bil istirahətdən təzə gəlmiş kimi idi. Belə insanın yaşaması Azərbaycan xalqına həqarətdir".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az