Ərəblərin üz çevirdiyi Qətərlə bağlı azərbaycanlı siyasətçilər nə düşünür?
Bunlara rəğmən İran və İraq Qətərə dəstək verib. İran Qətərə tətbiq edilən sanksiyaları pisləyib. Rəsmi Bağdad isə iki ölkə arasında münasibətlərin gücləndirilməsinin vacibliyini bəyan edib.
Son günlər baş verənlər dünya mətbuatının diqqətindədir. Azərbaycanlı siyasətçilər də məsələyə bir neçə aspektdən yanaşırlar. Politoloq Arzu Nağıyev “Ölkə.Az”a açıqlamasında bildirib ki, Ər-Riyadda görüşdən sonra bir sıra saytlarda yazılmışdı ki, guya Qətər İranın bəzi qruplaşmalarına dəstək verir. Onun sözlərinə görə, ərəb ölkələrinin Qətərdən üz çevirməsinə əsas dəlalət edən amillərdən biri budur.
“Qətər dövləti bunun heç bir əsası olmadığını bildirmişdi. Ərəb ölkələrilə Qətərin diplomatik əlaqələrinin kəsilməsi də bu ittihamlara əsaslanıb. Bu proseslər 2014-cü ildən bəri təkrarlana-təkrarlana gedir. Qətərlə münasibətlərin kəsilməsində İran sadəcə bəhanədir. Burada əsas problem “Müsəlman qardaşları” terror təşkilatının üzvlərilə bağlıdır. Bu təşkilat Misirdə müxalif qüvvə kimi tanınır. Hətta Səudiyyə Ərəbistanının özü də “Müsəlman qardaşları”nı terror qruplaşması kimi qəbul edir. Bütün bu proseslərdə iştirak edən ərəb dövlətlərinin hamısının qərarı “Müsəlman qardaşları” məsələsilə bağlıdır. Qətərin “Müsəlman qardaşları” təşkilatını terror qruplaşması kimi qəbul etməməsi onları qıcıqlandırır”, - deyə politoloq bildirib.
A.Nağıyev deyir ki, burada xüsusi xidmət orqanları da bir sıra məqamlardan istifadə edərək Qətərə qarşı bu kampaniyanı aparırlar:
“Burada əsas təşkilatçı Səudiyyə Ərəbistanıdır. Bəhreyn Səudiyyə Ərəbistanı nə deyirsə, onu təsdiq edən dövlətlərdəndir. Bundan əlavə, Qətərin "Ənsərulla" hərəkatının üzvləri (husilərlə) ilə əlaqələrinin olması barədə məlumatlar var. “Ərəb baharı”na cəlb olunmayan dövlətlərdən biri də Qətərdir. Karbohidrat mənbəyi və bir sıra təbii sərvətlərlə zəngin dövlətdir. Çinlə ticarət əlaqələri var. Ona görə də, Qətər haqqında müəyyən ittihamlar səsləndirməklə, həmin dövlətin ümidverici partnyor olmaması barədə fikirlər formalaşdırmaq istəyirlər. Qətərin xarici dövlətlərlə əlaqələri yaxşılaşmağa başlayıb. Digər dövlətlər də buna qısqanclıqla yanaşırlar. ABŞ dövlət katibi Reks Tillerson Qətərə qarşı bu mövqeyi pisləyib və sanksiyaların tətbiq edilməsinin yersiz olduğunu bəyan edib. Düşünürəm ki, onlar buna qarşı təsir mexanizmlərini işə salacaqdır”.
Politoloq İlqar Altay isə düşünür ki, Qətər öz mənafeyi üçün bir qədər Ərəb Birliyi dövlətlərindən kanar siyasət yürüdür. Onun fikrincə, bu səbəbdən də, Qətərə qarşı müəyyən təxribatlar həyata keçirilir.
“Qətəri nüfuzdan salmaq istəyirlər. Qətər özünü təmin edən ən varlı dövlətdir. Əhalisi azdır, var-dövləti də çoxdur. Özünün varlı media qrupları var. Qətərin hava xətləri var. Böyük təşkilatları var. Kifayət qədər varlı dövlətdir. Bu səbəbdən də, Qətər hansısa ehtiyacdan terrorçuları dəstəkləyən dövlət deyil. Əgər bir az zəif, imkansız dövlət olsaydı, onda düşünmək olardı İranın, yaxud haranınsa ölkənin təsiri altına düşüb. Qətər öz müstəqilliyini saxlayır və ərəb dövlətlərinin ümumi mənafeyinə zidd olan siyasət yürüdür”, - deyə İ.Altay bilçdirib.
Politoloq deyir ki, İran ərəb dövlətlərilə münasibətləri pisləşən ölkəyə həmişə dəstək olub. Onun sözlərinə görə, bu prizmadan yanaşaraq, İranın Qətəri dəstəkləməsi gözlənilən haldır:
“İran üçün şans yaranıb ki, ərəb ölkələri arasında hansısa dövlət kənarlaşır. İran bu fürsəti qaçırmamağa çalışır. O cümlədən İraq Ərəb Birliyinə daxil olmadığı üçün Qətəri dəstəkləyir. İraq da ərəb ölkələrindən ayrılan dövlətə xüsusi simpatiya ilə yanaşır”.
Politoloq Elxan Şahinoğlu isə deyir ki, uzun illərin müttəfiqləri arasında münasibətlərin gərginləşməsi çoxları üçün gözlənilməz oldu.
“Səudiyyə Ərəbistanı Qətəri terrorçulara dəstək verməkdə və İranla məxfi münasibətlərdə ittiham edir. Məncə, elə əsas səbəb ikincidir. Çünki Qətərin müxtəlif terrorçu qruplaşmalara dəstək verməsinə dair xəbərlər illərdir dolaşır. Ancaq buna görə Səudiyyə Ərəbistanı Qətəri ittiham etmirdi, əksinə bu dövlətlə əməkdaşlığına davam edirdi. Qətər müstəqil oyunçu kimi İranla əlaqə qurmaq istəyib. Bu isə Ər-Riyadın narahatlığına səbəb olub. Çünki Səudiyyə Ərəbistanı kral ailəsinin yanaşmasına görə, onunla müttəfiq olan, müxtəlif əməliyyatlarda birgə iştirak edən dövlətin İranla gizli təmaslara başlaması ərəb-sünni ittifaqının maraqlarına ziddir”, - deyə Elxan Şahinoğlu bildirib.
Siyasətçinin sözlərinə görə, Səudiyyə Ərəbistanı Qətərə dəhşətli zərbə vurdu:
“Özü ilə bərabər müttəfiqlərini də Qətərlə diplomatik əlaqələri kəsməyə vadar etdi. Qətər qaş düzəltmək istəyərkən, iki gözündən də məhrum olmaq üzrədir. Tək diplomatik münasibətlər kəsilmir, Səudiyyə Qətərlə iqtisadi və siyasi əlaqələri də dondurur. Doğrudur, Qətər zəngin qaz ölkəsidir, ancaq təkbaşına və ətraf aləmlə mühasirə şəklində inkişafını necə davam etdirəcək? İranla təmaslara genişlənidmək naminə ərəb dünyasından təcrid olunmaq Qətərə baha başa gələ bilər. Hələ üstəlik Qətər 2022-ci ildə futbol üzrə dünya çempionatına ev sahibliyi edəcək. Qətər bu yarışmanı da təhlükə altına atır. Digər tərəfdən Ər-Riyadın “Qətər terrorçulara dəstək verir və İranla gizli əlaqələr qurur” iddiasına Qərb dünyası da şərik çıxa bilər. Bu halda Qətərin vəziyyəti daha da ağırlaşacaq. Doğrudur, Amerikanın Qətərdə hərbi bazası var. Ancaq Amerika üçün Səudiyyə Ərəbistanındakı maraqlar daha vacibdir. Türkiyə və Azərbaycanın də Qətərlə münasibətləri var. Ər-Riyadın qərarı Ankara və Bakı üçün əsas deyil. Buna rəğmən, biz də ərəb ittifaqında baş verən bu çata diqqət yetirməliyik. Balanslaşdırılmış xarici siyasəti elə belə məqamda həyata keçirmək lazımdır. Qətərin həqiqətən terrorçulara dəstək verdiyi təsdiq olunarsa, bu dövlətlə münasibətlərdə məsafə saxlamağa ehtiyac duyacağıq. Ancaq mənə elə gəlir ki, Qətər vəziyyətin özü üçün təhıükəli həddə çatdığını anlayaraq xaricci siyasətində ciddi korrektə edəcək. Çünki Qətər ərəb dünyasından təcrid olunmuş şəkildə yaşaya bilməz”.
Ziya Səccad
Ölkə.Az
