Tariximizi  təhrif etməyə imkan verməyək - 1992-ci ilin prezident seçkiləri necə saxtalaşdırıldı?

Bəs, həqiqət necədir? Doğrudanmı, 1992-ci il prezident seçkiləri tam demokratik qaydada keçirilib?

Gəlin, Ə.Elçibəyin yaxın müttəfiqləri və komanda üzvləri olmuş mötəbər şahidlərin ifadələri əsasında obyektiv qərar verməyə çalışaq və yaxın tariximizi saxtalaşdırmağa imkan verməyək.
1992-ci ilin mayında zorakılıqla parlament və güc strukturları nəzarətə götürüldükdən sonra Prezident seçkilərinə hazırlıq davam etdirildi. Keçirilən  rəy sorğuları AXC-nin namizədi  Ə.Elçibəyin nüfuzunun durmadan aşağı düşdüyünü göstərirdi. Hamıya aydın idi ki, azad, demokratik  seçkilərin keçiriləcəyi təqdirdə iqtidar namizədinin qələbə qazanması mümkün olmayacaq.

Seçkiqabağı debatlarda hakim partiyanın təmsilçisinin iştirak etməməsi ənənəsinin başlanğıcını Ə.Elçibəy qoydu.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycanda hakim partiyanın prezidentliyə namizədinin seçkiqabağı debatlarda iştirak etməməsi ənənəsinin də bünövrəsi həmin seçkilər zamanı AXC namizədi tərəfindən qoyuldu.   Vəziyyət o yerə çatdı  ki, seçkiqabağı kampaniya dövründə debatlara qatılmayan Ə.Elçibəy Prezidentliyə namizədlərin dövlət televiziyasında birlikdə iştirak etdiyi mətbuat konfransına da qatılmaqdan imtina etdi və bunu son dərəcə “mühüm” iclasda iştirakı ilə əlaqələndirdi. Saatlarla onu gözləmək məcburiyyətində qalan namizədlər bu hörmətsiz davranışa qəti etirazlarını bildirdilər. Seçkiqabağı kampaniyanın mütləq qalibi olan Nizami Süleymanov bu məqamdan ustalıqla istifadə etdi və nüfuzunu xeyli artırdı. Məhz, Ə.Elçibəyin həmin tədbirə heç bir əsas olmadan, yalançı iclas bəhanəsi ilə qatılmaması onun xalqın nəzərində uduzmasını şərtləndirdi. Məhz, həmin gün N.Süleymanov ictimai rəyin nəzərində prezident seçkilərinin qalibi oldu.

İ.Qəmbər seçkilərin saxtalaşdırılacağını əvvəlcədən elan etdi.
Artıq hər şey aydın idi: total saxtalaşdırma olmadan seçkidə “qalib gəlmək” mümkün olmayacaqdı. Bunun üçün ilk növbədə saxtalaşdırmanın ideoloji  zəmini hazırlanıb həyata keçirilməli idi. Belə “ məsul” və “ şərəfli” işi Ə.Elçibəyin AXC-nin “ağır toplarından” biri adlandırdığı İ.Qəmbər yerinə yetirməli oldu. Bu məqsədlə o, 7 aprel 1992-ci il tarixdə “Müxalifət” qəzetinə müsahibə verərək deyirdi:
“Aydın məsələdir  ki, totalitar sistemdə birdən-birə tam demokratik seçki keçirilə bilməz. Biz nə qədər çalışsaq da, bu seçki də tam demokratik seçki olmayacaq. Həmişə hakimiyyətin totalitar qüvvələrdən demokratik qüvvələrə keçməsinin birinci mərhələsində seçkilər yarımtotalitar, yarımdemokratik, yarımzorakı şəkildə keçir. Bu seçki də yəqin ki, elə olacaq. Ancaq hər halda, minimum qayda-qanun yaratmaq mümkündür və lazımdır. Keçən parlament seçkilərini, referendumu və Prezident seçkilərini həyata keçirən komissiyaya bütövlükdə inanmaq olmaz. O adamların hamısı seçkilərdən uzaqlaşmalıdır. Komissiyaların tərkibinin yeniləşdirilməsi, cəmiyyətdəki siyasi qüvvələrin nisbətinə uyğun yenidən qurulması seçkilərdə az-çox ədalətli nəticə əldə olunmasına imkan yaradacaq”.
Təbii ki, AXC liderlərindən birinin verdiyi “ustanovka”nı təcili reallaşdırmaq üçün müvafiq addımlar atılmalı idi.  Əhalinin seçkilər öncəsi cərəyan edən proseslərə qarşı tam laqeydlik nümayiş etdirməsindən istifadə edən “demokratik qüvvələr”  seçkiləri saxtalaşdırmaq istiqamətində qızğın fəaliyyətə başladılar.
Seçki komissiyalarının sədri və katibləri vəzifələrinə ancaq AXC nümayəndələri təyin olundu.
 Seçkiqabağı kampaniya dövründə AXC-nin atdığı addımlar barədə onların keçmiş müttəfiqi E.Məmmədov “Millət” qəzetinə verdiyi müsahibədə deyirdi:
“15 may çevrilişindən sonra, yəni, A.Mütəllibovun çevrilişindən sonra AXC hakimiyyətə gəlib və yerlərdə özünü bərkitməyə çalışır, icra hakimlərini dəyişir, seçki komissiyalarının tərkibinə yenidən baxılaraq onun sədri və katibləri ancaq AXC-dən qoyulur. Nə qədər təəccüblü olsa da AXC seçki sistemində kommunistlərin təcrübəsindən çox gözəl bəhrələnir. Dövlət Müdafiə Komitəsi adlı bir qurum mayın 25-də belə bir qərar verib ki, küçə yürüşləri, nümayişlər, mitinqlər və digər tədbirlər yalnız Müdafiə Komitəsinin icazəsi ilə keçirilə bilər. Həmin qurumun qərarının belə bir bəndi də var ki, Azərbaycana giriş və çıxış yalnız Dövlət Müdafiə Komitəsinin qərarı ilə ola bilər. Fövqəladə vəziyyət dövründə Valeri Bünyadovun (Qanlı Yanvar faciəsindən sonra Bakı şəhərinin hərbi komendantı olub-A.S.) tətbiq etdiyi metodlardan AXC çox gözəl istifadə edir”.
Beləliklə, seçkilər ərəfəsində  tərkibi tamamilə yeniləşdirilən, AXC-nin inanılmış kadrları ilə “möhkəmləndirilən” seçki komissiyaları İ.Qəmbərin “yarımtotalitar, yarımdemokratik, yarımzorakı” adlandırdığı, əslində isə total saxtalaşdırma ilə müşayiət olunan seçkini “zəfərlə” başa çatdırdılar.
Seçkilərin total saxtalaşdırıldığını AXC hökumətinin nümayəndələri etiraf etdi.
Seçkilərin nə dərəcədə demokratik keçirildiyini bilmək üçün AXC qurucularından olan Müdafiə naziri R.Qazıyevin dediklərinə diqqət edək: “Mən İsa Qəmbərin böyründə oturmuşdum. Zəng elədilər ki, bəs hansısa rayonda səsvermələrin nəticələri Nizami Süleymanovun xeyrinədir. İsa bəy dedi ki, “tərsinə oxuyun”.
Başqa bir şahid, AXC iqtidarı dövründə Baş nazirin müavini kimi mühüm postu tutan Rəsul Quliyev Əbülfəz Elçibəyin 1992-ci ildə keçirilmiş prezident seçkilərində saxtakarlıq yolu ilə seçildiyini iddia edərək, həmin seçkilərin 50 faiz saxtalaşdırıldığını deyir və bunun üçün əlində kifayət qədər dəlillərin, faktların  olduğunu bildirirdi.
Eyni iddialarla seçkilər dövründə Mingəçevir şəhər İcra hakimiyyətinin başçısı Faiq Baxşəliyev də dəfələrlə çıxış etmişdi.
Beləliklə,  1992-ci ilin mayında silahlı dəstələrin köməyi ilə faktiki olaraq hakimiyyəti ələ keçirən AXC, bir qədər sonra Prezident seçkilərinin  nəticələrini  “tərsinə oxumaqla” və 50 faiz saxtalaşdırmaqla Əbülfəz Elçibəyin cəmi 26 faiz səs fərqi ilə  Azərbaycanın Prezidenti “seçilməsinə” nail oldu.
Bugünkü müxalifətin yeganə demokratik seçki elan etdikləri- 1992-ci ilin prezident seçkiləri əslində bu cür olmuş, nəticələrə əsaslı şəkildə təsir edən ciddi pozuntularla keçirilmişdi.

Abutalıb Səmədov,
Azərbaycan Naminə Alyans Partiyasının sədri