Politoloq: "Bölgədə hadisələrin baş qəhrəmanı bütünlüklə Türkiyədir"

Yaxın Şərqdə vəziyyət ağır olaraq qalır.

Türkiyə və müttəfiqi ABŞ İŞİD-i bombalamağa davam edirlər. Ancaq Türkiyənin ərazi bütövlüyünü təhdid edən PKK-nın Suriya qolu PYD-yə qarşı ABŞ mübarizəyə qoşulmur. Bununla bağlı Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu açıqlama verib. Nazir bildirib ki, İŞİD və PYD-nin Suriya ərazisində olmalarını istəmirlər, amma PYD məsələsində hələlik ABŞ-la razılaşma əldə olunmayıb.

Mövlud Çavuşoğlunun sözlərinə görə, ABŞ PYD-ni İŞİD-ə qarşı mübarizə apardığına görə dəstəkləyir, ancaq unudur ki, PYD Suriyada sülh üçün çalışan qüvvə deyil.

Bölgədə baş verən prosesləri politoloq Qabil Hüseynoğlu Ölkə.Az-a verdiyi açıqlamasında şərh edib.

Qabil Hüseyinli: "Yaxın Şərqin bu bölgəsində vəziyyət çox sürətlə dəyişir. 20 gün bundan əvvəl kürd peşmərgələri zəfər işarələri göstərirdilər, böyük Kürdüstanın yarana bilcəyindən inamla danışırdılar. Bu gün isə vəziyyət kökündən dəyişib. Onlara bu vədi ABŞ vermişdi, xüsusi ilə vitse-prezident Baygen açıq surətdə mətbuata bunu bəyan etmişdi. İndi isə Türkiyənin ABŞ-la apardığı intensiv danışıqlar nəticəsində vəziyyəti kökündən dəyişdirə biləcək bir situasiya formalaşıb. Belə razılıq əldə olunub ki, bölgədə hər hansı bir ərazi dəyişikliyinə imkan verilməyəcək. Kürdlər belə hesab edirdilər ki, İraqın şimalından Bərzaninin ərazilərini, Suriyanın şimalından PYD-nin ərazilərini, Türkiyədən və İrandan bir hissə qopararaq "Böyük Kürdüstan" xülyasını reallaşdırmaq mümkün olacaq. Türkiyə buna əks bir plan təklif edib. Türkiyə ərazidə təhlükəsizlik zonasının yaranmasını təklif edib. Təhlükəsizlik zonasının uzunluğu 110 km, eni isə 65 km olacaq. Bu ərazilər İŞİD-dən təmizlənmə nəticəsində əldə ediləcək. Türkiyə təklif edir ki, həmin ərazilərə doğma yurd yuvasından didərgin düşmüş, Türkiyədə təlim keçmiş 5 min nəfərlik türkmən ordusu və o əsgərlərin ailələri yerləşdiriləcək. Suriyada 2 milyona yaxın türkmən var və onların böyük hissəsi öz yurdlarından dərbədər edilib. Bundan əvvəl də İraqda Kərkük mahalında belə bir proses baş vermişdi. Türkmən sözünü şərti işlədirəm, əslində onlar azərbaycanlılardır. Təhlükəsizlik bölgəsinə Suriya Azadlıq ordusu da daxil olacaq. Suriya Azadlıq ordusunun da təxminən 10 minə yaxın üzvü var. Bu bölgəyə kürd peşmərgələri buraxılmayacaq. Təhlükəsizlik bölgəsinə 12 min türk əsgəri də nəzarət edəcək. Lazım gələndə türk aviasiyası oradakı türkmənlərə və Suriya Azadlıq Ordusunun döyüşçülərinə dəstək verəcək. Kürdlərin Suriyada yeni ərazilər tutması, özləri üçün sərhəd cızması dövrü arxada qalıb. Hadisələrin baş qəhrəmanı bütünlüklə Türkiyədir. Əsas məqsəd İŞİD-in tamamilə məhv edilməsidir. Yəqin ki, Suriya Azadlıq Ordusu da türkmənlərlə birlikdə Bəşər Əsəd məsələsini həll edə bilər. Qarşıda duran birinci məsələ isə İŞİD-ə qarşı hərbi əməliyyatlar olacaq.

Təhlükəsizlik bölgəsinə Suriya ərazisindən qaçqın düşmüş qaçqınların qayıdışı da təşkil ediləcək. Türkiyənin təklif etdiyi planda ərazi dəyişikliyi yox, yerlərini dəyişmiş əhalinin yenidən geri qaytarılaraq yerləşdirilməsi məsələsi həll ediləcək. Obamanın İraqdan qoşunları çıxartması Yaxın Şərqdə qarışıqlıq yaranmasında az rol oynamayıb. ABŞ tədricən İraqa qoşunlarını yeritməkdədir. ABŞ qoşunlarının sayı 10 minə yaxınlaşmaqdadır. Düzdür, onlar fəal döyüş əməliyyatlarında iştirak etmirlər. Onlar İraq ordusuna təlim keçməklə məşğuldurlar, ancaq yaxın zamanda ABŞ ordusunu Suriyada da görə bilərik. Bölgəni qarışdırmağa çalışanlar arasında Rusya, İran və onun dəstəklədiyi "Hizbulah" da var, zənnimcə onlar gecikiblər və artıq proseslərə təsir etmək imkanları yoxdur.

- Türkiyə və ABŞ Suriya ərazisindən İŞİD-i təmizləməyi razılaşdırıblar. Bu Suriyanın ərazi bütövlüyünə müdaxilə kimi dəyərləndirilməyəcək? Suriya hökümətinin, bölgədə maraqlı olan Rusiya və İranın buna münasibəti necə olacaq?

- Əvvəl bunu BMT-nin razılığı ilə Suriyaya qoşun yeridilməsi şəklində həll etmək istədilər. Hətta bu məsələ BMT Təhlükəsizlik Şurasının gündəliyinə çıxarıldı, ancaq Rusiya və Çin buna qarşı çıxdı və məsələ bağlı qaldı. O zaman alternativ olaraq "tampon bölgə" gündəmə gəldi. Söhbət qaçqınların doğma yerlərinə qaytarılması və bölgədə təhlükəsizliyə mane olan qüvvələrin zərərsizləşdirilməsi, qısacası İŞİD-ə qarşı mübarizə adı altında gedir. Buna BMT də dəstək verir və səsə qoyulmasına ehtiyac yoxdur. İran və Rusiya dünənə qədər İŞİD-in əleyhinə idilər. Bütün dünyanı bu terror təşkilatına qarşı mübarizəyə səsləyirdilər.

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az