"Putin o nəhəng dövləti elə vəziyyətə salıb ki..."

Türkiyə Rusiyaya məxsus “Su-24” təyyarəsinin ölkənin hava məkanını pozmaqda ittiham edib. Buna görə Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin aviabazalarında “narıncı” həyəcan səviyyəsi elan edilib.

Bundan əlavə Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidməti Türkiyəni Misirin Sinay yarımadası üzərində partlamış A321 sərnişin təyyarəsinin İŞİD-ə yaxın olan türk qruplaşmaları tərəfindən törədildiyini iddia edib. Bir neçə gün öncə isə Rusiya və Əsəd birləşmələri Türkmən dağına tam nəzarəti ələ keçirib.

Bunlarla bağlı Ölkə.Az-ın suallarını politoloq Şahin Cəfərli cavablandırıb:

- İki dövlət arasındakı gərginlik müharibəyə səbəb ola bilərmi?

- Rusiya provokasion addımlarını davam etdirəcəyi təqdirdə, iki ölkə arasında lokal xarakterli də olsa, hərbi toqquşmanın baş verməsini istisna etmirəm. Gərginliyin artmasının iki səbəbi var:

Birincisi, Putin nəyin bahasına olursa olsun, ötən ilin noyabrında vurulan təyyarənin intiqamını almaq istəyir və qisasçılıq hissi ilə hərəkət edir.

İkincisi isə, Suriyada iki ölkənin maraqları və siyasəti kəskin şəkildə toqquşur.

Əvvəla, hava sərhədlərinin yenidən pozulması Türkiyəyə qarşı saymazlıq, onu aşağılamaq cəhdidir və həmin zonanın ağasının Rusiya olduğunu göstərmək niyyətidir. Rusiyanın Suriyanın şimalında Türkiyənin cənub sərhədlərində PYD-yə dəstəyini artırması və bu kürd qruplaşmasını Türkiyənin mənafelərinə qarşı istifadə etməsi də məncə, Rusiyanın dövlət maraqlarından daha çox, qisasçılıq niyyətindən irəli gəlir. Ankara PYD-nin Fərat çayının qərb sahilinə keçərək Azez-Cerablus xəttini nəzarətə götürməsinə yol verməyəcəyini bəyan edib və bu məsələni özünün “qırmızı cizgisi” elan edib. Məlumatlar gəlir ki, Rusiya tərəfi son vaxtlar PYD-yə müasir silahlar verərək və ona havadan dəstək vəd edərək bu qrupu Aziz-Cerablus xətti istiqamətində irəliləməyə təhrik etməyə çalışır. PYD-nin belə bir addım atacağı təqdirdə, Türkiyənin hərbi müdaxilə etməsi məsələsi gündəmə gələcək, bu isə Rusiya-Türkiyə toqquşması ehtimalını ortaya çıxaracaq. Türkiyənin PYD-ni əngəlləmək istiqamətində hər hansı real təşəbbüsü Rusiyanın əks reaksiyası ilə qarşılaşa bilər, bunun nəticəsində Suriyada (və ya sərhəddə) Rusiya ilə Türkiyə arasında lokal toqquşma baş verməsi mümkündür.

Rusiya hərbi təyyarəsinin Türkiyə hava məkanını bir daha pozması və həmin təyyarənin vurulması da vəziyyətin kritik həddə qədər gərginləşməsinə səbəb ola bilər. Bu halda Suriyadakı Rusiya hərbi qruplaşmasının operativ şəkildə cavab verməsi və istər hadisə yerinə əlavə təyyarələr göndərməklə, istərsə də “C-400” zenit-raket kompleksindən istifadə edərək Türkiyə hərbi təyyarələrini vurmağa cəhd göstərməsini mümkün sayıram. Təsadüfi deyil ki, Rusiya rəhbərliyi Latakiyadakı “Hmeymim” aviabazasını gücləndirməyə davam edir və ora ən müasir “Su35C” hərbi təyyarələri göndərib. Məqsəd yeni təyyarələri real döyüş şəraitində sınaqdan keçirməklə yanaşı, həm də mümkün hərbi toqquşma zamanı Türkiyə aviasiyasına cavab vermək imkanlarına sahib olmaqdır.

- Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidməti Türkiyəni Misirin Sinay yarımadası üzərində partlamış A321 sərnişin təyyarəsinin İŞİD-ə yaxın olan türk qruplaşmaları tərəfindən törədildiyini iddia edib. Bunu şərh edərdiniz.

- Rusiya ötən il oktyabrın 31-də Misir səmasında “A321” sərnişin təyyarəsinə qarşı törədilən terrorda “türk izi” tapdığını iddia edir. FSB-dən mətbuata bildiriblər ki, təyyarənin partladılmasının arxasında “türk radikal millətçi “Bozqurd” təşkilatı” dayana bilər.

FSB “Bozqurd” adlı təşkilat olmadığını bilməyəcək qədər zəif struktur deyil. “Bozqurdlar” deyəndə adətən Ülkü Ocaqları mənsubları və digər MHP-lilər, ümumi mənada türk millətçiləri nəzərdə tutulur. Nə vaxtsa ülkücü olmuş bir dəlinin gedib İtaliyada Roma Papasına sui-qəsd etməsi fərdi təşəbbüsdür, qurumlara - Ülkü Ocaqlarına, MHP-yə aidiyyəti yoxdur. Düzdür, ülkücü hərəkatın keçmişində qaranlıq səhifələr var, 70-ci illərdə sağ-sol mübarizəsi zamanı qətllər də törədiblər, “dərin dövlət” yapılanmaları (Özəl Hərb Dairəsi, “Qladio” filan) onların bəzilərindən müxtəlif məqsədlər üçün yararlanıb, lakin bunun beynəlxalq terrorçuluq fəaliyyəti ilə əlaqəsi yoxdur. Ülkücüləri silahsız insanların, qadın və uşaqların kütləvi qətli kimi bir cinayətdə suçlamaq absurd və qeyri-ciddi iddiadır.

Putin o nəhəng dövləti elə vəziyyətə salıb ki, adam istər-istəməz Rusiyanın halına acıyır və bu durumdan tezliklə xilas olmasını arzulayır. Çeçenistandakı bir gəda bu gün rus ziyalılarını, müxalif siyasətçilərini ölümlə hədələyir. Nemtsov kimi işıqlı insanın qətlini onun təşkil etdiyi şübhəsizdir. Kreml ya susur, ya da "bilirsinizmi, əslində onu nəzərdə tutmayıb" deyə vəziyyəti yumşaltmağa çalışır. Putin guya hərbi əməliyyatlar keçirib, Çeçenistanı Rusiyanın tərkibinə qaytarmışdı. Məlum olur ki, Rusiya özü Çeçenistanın tərkibinə girib. Vereşagin demişkən, "za derjavu obidno"...

- Türkiyənin Türkmənlərə daim yardım etdiyini hər kəs bilir. Bundan sonra Türkiyə hansı addımları ata bilər?

- Əsəd ordusu son aylarda Rusiya aviasiyasının havadan, “Hizbullah”ın isə yerdən aktiv dəstəyi ilə ölkənin şimal-qərbində, Türkiyə istiqamətində irəliləməyə nail olub. Burada bir neçə məqsəd güdülür. Əvvəla, müxalif qrupları Aralıq dənizi sahilinə yaxın ərazilərdən mümkün qədər uzaqlaşdırmağa çalışırlar. Prezident Ərdoğanın təbiri ilə desək, orada gələcəkdə “butik” Suriya dövləti yaratmaq düşüncəsi ola bilər. Digər tərəfdən, Rusiya həm də öz aviabazasının təhlükəsizliyini təmin etmək istəyir, çünki türkmənlər və Azad Suriya Ordusuna bağlı digər silahlı qruplar “Hmeymim” bazasının yerləşdiyi Latakiya şəhərinin cəmi 30 kilometrliyində mövqe tutmuşdular. Bu məsafə uzaqvuran artilleriyanın (məsələn, Türkiyə ordusunun əlindəki "Fırtına" özüyeriyən artilleriya qurğusunun) zərbə mənzilidir. Son aylar keçirilən intensiv hərbi əməliyyatlar, bombardmanlar nəticəsində müxaliflər, o cümlədən türkmənlər həmin ərazidən uzaqlaşdırıldılar. Əsəd-Rusiya-İran ittifaqının məqsədlərindən biri də şimalda Türkiyə sərhədlərinə çıxmaq və Türkiyə ilə ərazidəki müxalif qruplar arasında əlaqəni kəsməkdir. Türkiyə təbii ki, əl altından həmin qruplara yardım etməklə bu planı əngəlləməyə çalışır. Hətta Türkiyə ordusunun ölkə ərazisindən Əsəd qüvvələrini artilleriya atəşinə tutması barədə məlumatlar da var. Bu isə Rusiya ilə Türkiyə arasında gərginlik yardan növbəti amildir.

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az