İŞİD-in çökməməsinin səbəbi nədir?

Peşmərgə NATO kolalisiyasının dəstəyi ilə İŞİD-in nəzarətində olan şəhərlərdən birini ələ keçirib və Mosulu İŞİD-ən azad etməyə hazılaşır.

İŞİD-ə qarşı dünyanın bir çox dövlətləri mübarizə apardığını bildirir, ancaq nəticə olaraq İŞİD hələ də fəaliyyətini davam etdirir. ABŞ, Rusiya və NATO İŞİD mövqelərinə durmadan aviazərbələr endirir. Ancaq bu zərbələr demək olar ki, nəticəsizdir.

İŞİD-ə qarşı quru əməliyyatını İraq ordusu və Bərzaninin nəzarətindəki peşmərgə gücləri həyata keçirir. Suriyada müstəqil kürd dövləti qurmaq istəyən PYD-yə ABŞ-ın dövlət qurmaq dəstəyi verəcəyi də dəfələrlə deyilib. Bundan əlavə Suriyada PYD İŞİD-ə qarşı mübarizə aparmaqla öz ərazilərini genişləndirir. Xüsusi ilə türkmənlərin yaşadığı bölgələri ələ keçirməyə çalışır.

Bununla bağlı politoloq Qabil Hüseyinli Ölkə.Az-a danışıb:

"PYD artıq Türkiyə üçün təhlükə yaratmağa başlayıb. PYD-nin Moskvada bürosu açılıb. PYD müstəqil dövlət kimi bəzi ölkələrdə öz nümayəndəliklərini açmaqda davam edir. Həmin nümayəndəliklər diplomatik statusa malik olmasa da, hər halda Suriya kürdlərini yarımdövlət kimi qəbul etdirir. Ərdoğan bu barədə Putinə deyəndə Putin hiyləgərcəsinə bildirdi ki, ilk olaraq sizdən eşidirəm. Ölkənin ərazsində az qala diplomatik nümayəndəlik açırlar, ancaq ölkə başısı deyir ki, xəbərim yoxdur.

İŞİD-ə qarşı mübarizə bu günə qədər heç zaman planlı və mütəşəkkil formada aparılmayıb. NATO tərəfindən aparılan mübarizədə əsas istinad nöqtəsi kimi İraq seçilib. İraqa xeyli texniki və əsgəri yardım edilib. Əsgərlər döyüşlərdə iştirak etməsə də, İraq ordusunun qurulması, onun təlim səviyyəsinin yüksəldilməsində yaxından iştirak edirlər. Təəssüflər olsun ki, bu yöndə İraq ordusu müəyyən qədər uğur əldə etsə də, ordunu qoruyub saxlamaq mümkün olmadı. Bir gün də İraq ordusundan xəyanətə görə 100 000 nəfəri təxris etdilər. ABŞ-ın verdiyi silahların bir çoxu və ABŞ-ın təlim keçdiyi əsgərlərin bir çoxu İŞİD-ə qoşuldu. Həmin əsgərlərin bir hissəsi miqrant kimi xaricə qaçdı, bir qismi isə həbs edildi. Bu gün mərkəzi İraq hakimiyyəti heç nəyə qadir olmayan bir quruma çevrilib. Silahlı çəkişmələr isə İraqın İŞİD-dən öz ərazilərini təmizləməyə imkan vermir.

İŞİD-ə qarşı vahid strategiyanın olmaması da çox ciddi problemlər yaradır. İŞİD-ə qarşı NATO bir şey, ABŞ başqa şey, Türkiyə isə tamam başqa bir şey təklif edir. İndi isə Türkiyənin mövqeyi NATO və ABŞ-ın mövqeyindən kəskin surətdə fərqlənir. İŞİD-ə qarşı mübarizədə havadan endirilən zərbələrin səmərəli olmadığı illərdir ki, sübuta yetirilib. İŞİD-in hava hücumundan qorunmaq üçün yeraltı sığınacaqları var, İŞİD döyüşçüləri ərazidə özlərini gizlədə bilirlər. Əsas yerüstü əməliyyatların keçirilməsidir. Yerüstü əməliyyatların keçirilməsi üçün heç bir dövlət qoşun vermək istəmir. Bölgədə ən aktiv qüvvələrdən biri İrandır. İran isə Bəşər Əsədi müdafiə etmək üçün quru qüvvələri verir, ancaq İŞİD-ə qarşı yerüstü əməliyyata gələndə İran da bu mübarizədən çəkinir. İŞİD-ə qarşı mübarizə apardığını deyən tərəflər heç cürə ortaq məxrəcə gələ bilmirlər. Rusiya İŞİD-ə qarşı mübarizə adı altında əsas gücünü Suriya Azadlıq Ordusu ilə mübarizəyə sərf etdi. Rusiya isə Suriya Azadlıq Ordusunu havadan endirdiyi zərbələrlərlə məğlubiyyətə uğrada bildi.

Vəziyyət o dərəcədə kəskindir ki, İŞİD-ə qarşı vahid mübarizə cəbhəsini təşkil etmək mümkün olmur. ABŞ-la Türkiyə razılaşmışdı ki, İŞİD-ə qarşı birgə yerüstü əmələiyyatlara başlayacaqlar, ancaq Ərdoğan Putinlə barışdıqdan sonra bu verilmiş sözdən imtina etdi. Türkiyə artıq Rusiya ilə birgə İŞİD-ə qarşı hərbi əməliyyatlara hazırlaşır. Bütün Avropanı lərzəyə salan İŞİD, terrorla, miqrant axınına təkan verməklə Qərb dünyasına ziyan vurmaqda davam edir.

İŞİD üzərində qazanılan qələbənin çoxu PKK-nın Suriya qanadı olan PYD-nin və İraqdakı peşmərgə döyüşçüləri tərəfindən həyata keçirilib. Peşmərgə bugünə qədər İŞİD-ə çox ciddi zərbələr vurub və özü də İŞİD-dən ağır zərbələr yeyib. İndi Ppeşmərgənin Mosulu mühasirəyə alması tamamilə qanuna uyğun görünür. Peşmərgə həm xeyi sayda itki verib, həm də vuruşub İŞİD-ə zərbələr endirib. ABŞ kürdlərin mübarizəsini dəstəkləyir, hətta onlara müstəqil dövlət sözü də veriblər. Bölgədə cərəyan edən geosiyasi proseslər və onun super güclər tərəfindən bu və ya digər formada dəstəklənməsi bölgədə vəziyyətin heç cür nizama salınmasına imkan vermir.

Hazırda İŞİD-ə qarşı mübarizədə Suriya Azadlıq Ordusu və PYD fəallıq göstərir. Bu prosesdə kürdlər həm də türkmənlərin yaşadığı əraziləri və kəndləri də nəzarətə götürürlər. Türkmənlər yaşadığı əraziləri kürdlər öz ərazilərinə qatırlar. Çox təəssüflər olsun ki, bu məsələdə Türkiyə dövləti uzağa gedən strategiya qura bilmədi. Türkiyə türkmənləri silahlandırıb, yaxşı təlim keçmədi. Bunun əvəzində isə çox şübhəli şəxsləri ölkəyə buraxıb təlim keçdi. Həmin şəxslər təlim keçib, silah və pul alandan sonra İŞİD-in tərəfinə keçdi və yaranmaqda olan İŞİD-in əsas qüvvələrini təşkil etdilər.

Hazırda Türkiyə yalnız uzaqvuran toplarla İŞİD-i vurmaqla işini bitmiş hesab edir. Ona görə də, İŞİD-lə bağlı koalisiya təşkil etmək olmur. Düzdür, ABŞ koalisiya yaratdı, ancaq koalisiyanı işlək bir orqana çevire bilmədi. Onun ardınca Səudiyyə Ərəbistanı müsəlman İttifaqı adlı koalisiya yaratdı, Türkiyə də ora daxil oldu. Həmin koalisiyanın 10 000 nəfərlik qoşunu Türkiyə ərazisində təlim keçdi, ancaq heç bir nəticə əldə edilmədi. Sanki hansısa qüvvələr İŞİD-ə dəstək verir və proseslərdən onları xəbərdar edir, yaxud koalisiyaların pozulması üçün maksimum səн göstərir. Düzdür bu günə qədər İŞİD-in 45 000-dən çox silahlısı öldürülüb. Ancaq qondarma İŞİD dövləti çökmür. Bunun əsas səbəbi isə birgə mübarizə planının olmamasıdır".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az