"Düşmənləri Türkiyə dövlətçiliyini zəiflətmək üçün bütün imkanları səfərbər ediblər"
Türkiyə siyasi böhranın astanasındadır
Türkiyə Suriya və İraqda əməliyyatlar keçirdiyi bir zamanda PKK fəallaşmağa başladı. Türkiyənin başı artıq təkcə xaricə yox, daxilə də qarışıb. PKK-nın fəallaşması ilə Türkiyə hökuməti Xalqların Demokratik Partiyasının (HDP) liderini və bir neçə deputatını həbs etdi. Bundan sonra HDP Türkiyə Böyük Millət Məclisindəki fəaliyyətini dayandırdığını bəyan etdi.
HDP-dən əlavə AKP ilə Cumhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) arasında da son günlər gərginlik yaşanır. Belə ki, Türkiyə polisi "Cumhuriyyət" qəzetinin ofisinə basqın etdi və qəzetin FETÖ-çülərlə iş birliyində olduğunu bildirdi. Bununla da müxalifətlə iqtidar arasında gərginlik artmağa başladı.
Türkiyədə baş verən proseslərlə bağlı politoloq Elşən Manafov Ölkə.Az-a danışıb:
"Hazırda Türkiyədə siyasi böhran yaşanır. Bu hakimiyyətdaxili böhran deyil, ancaq məhz siyasi böhrandır. Bu hadisələrə qədər Türkiyədə hakim partiya və müxalif partiyalar arasındakı münasibətlər kifayət qədər sivil bir müstəvi üzərində idi. Məlum 15 iyul hadisələrindən sonra Türkiyənin Cümhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) və Millətçi Hərəkat Partiyası (MHP) birmənalı şəkildə bu hadisələri kəskin pisləyən bəyanatlar verdi. Ərdoğan iqtidarının legitimliyinə şübhə qalmadı. Hal-hazırda Ərdoğan iqtidarının daxili təhlükəsizliyi ilə bağlı bəzi tədbirləri həyata keçirməsi Türkiyə parlamentində AKP ilə CHP və MHP arasındakı münasibətləri kifayət qədər gərginləşdirdi. Digər tərəfdən isə Xalqların Demokratik Partiyasının (HDP) lideri Səlahəddin Dəmirtaşın həbs olunması, onun ardınca partiyanın digər üzvlərinin həbs olunması siyasi böhranı daha da dərinləşdirdi.
Siyasi böhranın dərinləşməsinə təsir göstərən amillərdən biri də Türkiyə ilə Avropa İttifaqı arasındakı münasibətlərdir. Avropa institutlarının Ərdoğan iqtidarına sərgilədiyi münasibət göz qabağındadır. Avropa institutları Ərdoğanı insan hüquqlarının pozulmasına və hüquqi dövlət quruculuğu prinsiplərindən uzaqlaşmaqda ittiham edirlər. Münasibətlər elə bir həddə gəlib çatıb ki, artıq Ərdoğan bəyan edir ki, Avropa İttifaqı indiyə qədər Türkiyəyə münasibətdə heç də yaxşı mövqe sərgiləməyib. Bütün bunlar onu göstərir ki, yaxın perspektivdə Türkiyənin Avropa İttifaqına qəbulu ilə bağlı məsələ mümkün olmayacaq. Güman edirəm ki, Türkiyə Avropa İttifaqına inteqrasiyadan tam imtina etməsə də, münasibətlərdə olan gərginlik hər iki tərəfin durumuna təsirsiz ötüşməyəcək.
Digər tərəfdən Yaxın Şərqdəki olaylarla bağlı Türkiyə təbii ki, öz maraqlarından çıxış edərək türk ordusunun Mosul əməliyyatlarında iştirakının vacib olduğunu bəyan etmişdi, ancaq Qərb koalisiyası bunun heç də belə olmadığını bəyan etdi. Əgər Rusiyanın qəti və birmənalı mövqeyi olmasa Qərb koalisiyası üzrə müttəfiqlər Türkiyədə növbəti çevrilişlər etmək üçün cəhd göstərə bilərdilər.
Bu arada İranla Türkiyə arasında münasibətlərdə də problemlər var. Belə bir xəbər yayıldı ki, İran Türkiyəyə elektirik enerjisi verməkdən imtina edib. İran tərəfi bunu Türkiyə şirkətlərinin İran şirkətlərinə olan borcu ilə izah etdi. Güman edirəm ki, rəsmi Tehran bu məsəldə daha loyal və yumşaq münasibət sərgiləyə bilərdi. Əslində münasibətlərdəki bu anlaşılmazlıqlar bölgə ilə bağlı Qərb koalisiyasının maraqlarına xidmət göstərəcək. Güman edirəm ki, yaxın perspektivdə İran və rəsmi Ankara Türkiyənin enerji təminatı ilə bağlı yaranmış anlaşılmazlığı aradan qaldırmaq üçün müəyyən tədbirlər həyata keçirəcəklər.
Bütün bunlar əslində Türkiyədə siyasi böhranın dərinləşməsinə səbəb olmaqla yanaşı iqtisadi faktorları da göz önünə gətirir. Artıq bu günlərdə türk lirəsinin Türkiyə Cumhuriyyətinin tarixində olmamış dərəcədə birdən-birə aşağı düşməsi və infliyasiyanın məlum həddi göstərir ki, Türkiyə dövlətçiliyi artıq iqtisadi konteksdə də hədəfə götürülüb. Türkiyədə siyasi böhranın dərinləşməsi ilə yanaşı Türkiyəni iqtisadi tənəzzülə uğrada biləcək amilləri də işlək vəziyyətdə saxlamaq işləyirlər. Güman edirəm ki, Ərdoğan iqtidarı bütün bu amilləri görür və Türkiyədə indiki iqtidarın demokratik imicinə xələl gətirə biləcək daha radikal addımların atılmasından çəkinməlidir.
Nəzərə almaq lazımdır ki, paralel dövlətçiliklə bağlı məsələlər hələ qarşıdadır. FETÖ-çülərlə bağlı təhlükə tam kənarlaşdırılmayıb. Ona görə də, Türkiyədə hakimiyyət böhranı olmasa da, siyasi böhran göz qarşısındadır. Siyasi böhranın dərinləşməsinə maraqlı olan həm daxili, həm də xarici qüvvələr Türkiyənin iqtisadi tənəzzülə getməsi üçün işlək mexanizmlərin işə düşməsinə çalışacaqlar".
Səxavət Məmməd
Ölkə.Az
