"Seçildikdən sonra ilk çıxışı göstərdi ki, Tramp üzərindəki məsuliyyətin fərqindədir"

Donald Tramp ABŞ prezidenti seçildi.

Sorğularda geri olmasına baxmayaraq Donald Tramp Hillari Klintona qalib gələ bildi. Hazırda dünyanı maraqlandıran Donald Trampın yürüdəcəyi xarici siyasətidir. Seçki kampaniyası dövründə Rusiya və İranla münasibətləri normaya salacağını, o ölkələrlə danışıqlar masasından qalxmayınca danışıqlardan vaz keçməyəcəyini bildirən Donald Trampın sözünə əməl edib-etməyəcəyi maraqla gözlənilir.

Donald Trampın prezident seçilməsi və aparacağı siyasətlə bağlı politoloq Şahin Cəfərli Ölkə.Az-a danışıb:

"Donald Trampın zəfərinə hazırda dünya miqyasında cərəyan edən ümumi proseslər fonunda yanaşdıqda, bu qələbənin mövcud tendensiyanın məntiqinə uyğun olduğunu görmək mümkündür. Dünyada antiqlobalizm hərəkatı başlayıb və bu əhval-ruhiyyə elə həmin o qlobalizmin mahiyyətinə uyğun şəkildə sərhəd tanımadan, okeanları aşaraq hər yerə yayılmaqdadır. Ənənəvi siyasətin və onun təmsilçilərinin qürubu başlayıb. Antisistem, antielit qüvvələr, sağ-populist liderlər önə çıxaraq populyarlaşır.

Kənardan baxdıqda ABŞ yüksək inkişaf səviyyəsinə çatmış qayğısız, xoşbəxt ölkə təsiri bağışlayır, lakin ölkənin daxilində sosial-iqtisadi xarakterli ciddi problemlər var və insanlar bu problemlərin mənbəyi kimi siyasəti və siyasətçiləri görürlər. Ciddi sosial ədalətsizlik mövcuddur, iri maliyyə korporasiyalarından və onları simvolizə edən “Wall Street”dən narazılıq pik həddinə çatıb. Bu gün ABŞ-da milli gəlirin təxminən 40 faizi əhalinin 1 faizini təşkil edən elit qrupun əlində cəmləşib və bu imtiyazlı təbəqə öz sərvətinə sərvət qatdığı halda, orta sinif və yoxsulllar yerində sayır, onların gəliri ya minimal səviyyədə artır, ya da ümumiyyətlə, artmır. Böyük şirkətlər ucuz işçi qüvvəsi və aşağı vergilər səbəbiylə istehsal sahələrini ABŞ-dan Asiya regionu başda olmaqla, başqa dövlətlərə köçürür, nəticədə ölkədə işsizlik yaranır və dövlət büdcəsi potensial vergi gəlirlərindən məhrum qalır. Ölkəyə miqrant axınının davam etməsi ciddi narazılıq, qlobal terrorrizm isə qorxu yaratmaqda davam edir. Əhali bütün bu problemlərin səbəbkarı və günahkarı qismində mövcud sistemi və onun ənənəvi təmsilçilərini (o cümlədən xanım Klintonu) gördüyü üçün Tramp kimi qeyri-standart, çərçivələri dağıdan sistem düşməninin meydana çıxması bir sosial sifariş halına gəlmişdi. Xalq bu baxımdan Trampı öz qəhrəmanı kimi gördü və bütün mənfiliklərinə rəğmən, ona dəstək verdi.

Təbii ki, hazırda bütün dünyanı, eləcə də Amerikadakı düşüncə mərkəzlərini, ekspertləri, medianı maraqlandıran əsas məsələ Tramp Amerikasının xarici siyasət kursudur. Seçki kampaniyası dövründə Tramp bu mövzuda özünəməxsus bəyanatları ilə yadda qaldı və indi hər kəs onun bu mövqeyinin real həyatda nə dərəcədə öz əksini tapacağını maraqla gözləyir. Mən şəxsən prezident Trampın namizəd Trampdan fərqlənəcəyini düşünürəm. O, hər hansı rəsmi vəzifə daşımayan müstəqil şəxs kimi seçki dövründə istədiyini söyləyə bilərdi, lakin dövlət idarəçiliyi ciddi məsuliyyət tələb edir. Trampın seçildikdən sonra ilk çıxışı göstərdi ki, o, üzərindəki məsuliyyətin fərqindədir. Tramp beynəlxalq siyasət məsələlərində xüsusi bilgi sahibi deyil, mən bu məsələdə onun komandasının mövqeyinin həlledici olacağını düşünürəm. Xüsusən dövlət katibi, Pentaqon rəhbəri kimi mühüm vəzifələrə təyinatlar, prezidentin milli təhlükəsizlik üzrə müşavirlərinin kimliyi çox böyük önəm daşıyır. Trampın təbii ki, öz dəst-xətti olacaq, lakin xarici siyasət məsələlərində onun öz komandasının məsləhətləri əsasında qərarlar qəbul edəcəyinə inanıram. Belə bir rəy yaranıb ki, guya Trampın prezidentliyi dövründə Amerika dünya məsələlərinə qarışmayacaq və öz içinə qapanacaq, Rusiyaya münasibətdə güzəştçi mövqe tutacaq, hətta bu ölkəyə qarşı sanksiyalar ləğv ediləcək, NATO buraxılacaq və s. ... Mən bu fikirlərə qatılmıram. Tramp əlbəttə ki, Putinlə və digər dünya liderləri ilə dialoqa can atacaq, münasibətlərdə ən azı psixoloji baxımdan yumşalma mütləq olacaq, lakin bu, Amerikanın və onun müttəfiqlərinin maraqlarının qurban verilməsi hesabına baş verməyəcək. ABŞ özünün Avropa və Avrasiyadakı maraqlarının əsas təminatçısı olan NATO-dan vaz keçməz, sadəcə, Tramp avropalı müttəfiqlərin təhlükəsizliyə daha çox vəsait ayırmasını istəyir. Mən yeni vitse-prezident Mayk Pensin bu mövzularda fikirləri ilə tanışam. O, Rusiyaya münasibətdə sərt mövqedədir və hətta Obama administrasiyasını yumşaq, güzəştçi siyasət yeritməkdə ittiham edir. Eləcə də, Trampın seçki proqramının xarici siyasətə dair bölümündə Rusiya Ukraynaya qarşı işğalçılıqda ittiham olunur və Ukraynanın ərazi bütövlüyü bərpa olunana qədər Rusiyaya qarşı sanksiyaların qüvvədə qalacağı bildirilir.

İrana gəldikdə isə, Tramp bu məsələdə radikal bəyanatlarla çıxış edib və İranla imzalanmış nüvə anlaşmasına yenidən baxacağını vurğulayıb. Konqresdəki respublikaçıların da bu məsələdə eyni mövqedə olduğu nəzərə alınarsa, İranla münasibətlərdə gərginlik gözləmək olar. Bunun fonunda İsrailə dəstək daha da artacaq. Trampın ən iddialı vədi isə İŞİD-in tez bir müddətdə tamamilə məhv ediləcəy barədə vədidir. Buna görə, ABŞ-ın Suriya və İraqda daha aktiv və daha müdaxiləçi siyasət yeridəcəyini təxmin etmək olar, hətta o, Yaxın Şərqə bu məqsədlə hərbi kontingent də göndərə bilər, hansı ki, Obama bu addımdan israrla qaçırdı.

Fikrimi ümumiləşdirərək onu qeyd etmək istərdim ki, Donald Trampın dövründə ABŞ-ın qlobal liderliyinin zəifləyəcəyini gözləmirəm. Üstəlik, unutmaq olmaz ki, Nümayəndələr Palatası və Senatın timsalında onun hər hansı səhvinin qarşısını almağa qadir güclü mexanizmlər var".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az