Yaxın Şərq, Türkiyə və alternativsiz müharibənin detalları

"Əgər türk sülhdən danışırsa müharibə, müharibədən danışırsa, qiyamət olacaq" - yunan atalar sözü

Türkiyədə koalisiya hökuməti qurmaq üçün hakim partiya ilə müxalifət arasındakı son görüşmə də bir nəticə vermədi.

Hökumət böhranı

Artıq üçüncü aydır ki, Türkiyə müvəqqəti hökumət tərəfindən idarə olunur. Ölkə Konstitusiyasına görə, parlamentdəki səs çoxluğu ilə bir və ya bir neçə partiyanın ortaqlaşaraq qurduğu koalisiya hökuməti ölkəni idarə edə bilər. Geniş səlahiyyətlərin verildiyi Türkiyə nazirlər kabineti isə konstitusiyaya görə bütün sahələr üzərində tam idarəçilik nəzarətinə malikdir. Konstitusiyada son 10 ildə edilmiş dəyişikliklərdən sonra ölkənin siyasi konyukturası tam olmasa da, kifayət qədər dəyişib. Artıq ümumxalq səsverməsi ilə seçilmiş bir prezident və üzərində vətəndaş nəzarəti olan bir türk ordusu var.

Üçüncü aydır koalisiya hökumətinin qurulmamasının isə əsas səbəbi hakim partiyanın 7 iyun seçkilərində ciddi səs itirməsi oldu. İndiyədək parlamentin ən böyük fraksiyasına sahib olan AKP bu seçkilərdən sonra tək başına hökumət qurmaq üçün xalqdan səlahiyyət ala bilmədi və məcburən müxalifətin qapısını döydü. Ərdoğanın prezident seçilməsindən sonra baş nazir postunu ondan təhvil alan keçmiş xarici işlər naziri Əhməd Davudoğlu artıq Türkiyə Böyük Millətlər Məclisindəki bütün qruplarla görüşləri keçirib və heç bir partiya ilə uzlaşma əldə edə bilməyib.

İŞİD və PKK əməliyyatı

Türkiyədəki hökumət böhranının fonunda regionda baş verən hadisələr elə bir məcraya yönəldi ki, daxili problemlər arxa plana keçdi. AKP-nin bağladığı "kürd açılımı", "sülh müddəti" bir anda öz aktuallığını itirdi. İŞİD və PKK-nın Türkiyəyə sərhəddi yaxınlığındakı görünməmiş fəallığı və ölkənin təhlükəsizliyinin təhdid altında qalması Ankaranı qəti addımlar atmağa məcbur etdi. Türkiyə silahlı qüvvələri Suriya və İraqla sərhəd zolağını təhlükəli zona elan edərək gələn təhlükəyə qarşı təkbaşına mübarizəyə başladı. Suriyada İŞİD-in, Şimali İraqda PKK-nın mövqeləri son bir neçə həftədə intensiv olaraq bombalanır. Ölkənin cənubi-şərq əyalətlərində, habelə PKK-nın tərəfdarlarının olduğu Türkiyənin başqa şəhərlərində terror aktları çoxalmağa başlayıb. Hər gün bir neçə şəhərdə və ya qəsəbədə polis idarəsinə hücumlar edilir, evlər, məktəblər, xəstəxanalar və iş yerləri yandırılır. Türkiyə tikan üstündə həm daxildə, həm də xaricdə türk dövlətinin düşmənləri ilə mübarizə aparmaqdadır.

Əməliyyatlar və ictimai rəy

Türk ordusunun son əməliyyatlarının daxili əhval-ruhiyyəyə, vətəndaşların hakimiyyətə və müxalifətə münasibətinə necə təsir etdiyini isə fərqli şərh edirlər. Müxalifət hakimiyyətin, hakimiyyət isə müxalifətin reytinqinin son 3 ayda aşağı düşdüyünü iddia edir. Müstəqil analitiklər isə hələlik məsələyə şərh verməkdən çəkinirlər. Son proseslərin fakt qarşısında qoyduğu partiya 7 iyun seçkilərində səslərinin sayını xeyli artırmış kürdlərin HDP partiyasıdır. Ümumi səslərin 13,1% qazanan HDP Türkiyə parlamentinə 80 deputatlıq bir fraksiya ilə girdi. AKP-nin "barış süreci", "kürd açılımı" siyasi layihələri ətrafında öz maraqlarına uyğun olaraq spekulyasiya edən HDP-nin iç üzü son əməliyyatlardan sonra tam olaraq açıldı. Şimali İraqdakı PKK terror təşkilatının düşərgələrinin türk ordusu tərəfindən bombalanmasına sərt reaksiya verən HDP faktiki olaraq bu terror təşkilatının vəkilinə çevrildi. Ölkənin kürdlərin kompakt yaşadığı bölgələrində kütləvi iğtişaşların bu partiyadan olan bələdiyyə başçıları və deputatlar tərəfindən təşkil olunduğu haqda faktlar media vasitəsi ilə ictimaiyyətə çatdırıldı. Artıq xalqın gözündə HDP ilə PKK arasında fərq qalmayıb. AKP-nin koalisiya təklifini "barış süreci", "kürd açılımı"na görə rədd edən MHP isə qəti şəkildə Ərdoğanın kürdlərə, İraq və Suriyaya etdiyi güzəştləri qəbul etmədiyini, Türkiyənin bu vəziyyətdə bütün düşmanları ilə sərt davranmalı olduğunu elan etdi. Müxalifətin CHP qanadı da koalisiya hökuməti təklifinə isti baxsa da sonra bu təklifi bir sıra səbəb irəli sürərək rədd etdi. Ümumilikdə ayrı-ayrı media orqanlarının Türkiyənin müxtəlif bölgələrində apardıqları sorğuların nəticələrinə görə isə məlum olur ki, xalq İŞİD və PKK-ya qarşı aparılan əməliyyatı dəstəkləyir və hakimiyyətdən terrora qarşı daha sərt mövqe gözləyir. Bu isə ondan xəbər verir ki, erkən seçkilərin keçiriləcəyi təqdirdə Türkiyənin favorit partiyaları AKP və MHP olacaq.

Müharibə - alternativsiz yolun başlanğıcı

Hərbi əməliyyatların gedişinə münasibət bildirən Türkiyə rəhbərliyi isə terror bitməyənə qədər PKK və İŞİD-in yuvalarına zərbələrin endirilməkdə davam edəcəyini, hətta İraq və Suriya ərazisində quru əməliyyatlarının da keçirilməsinin gündəmdə olduğunu bəyan etdi. Çünki terror bu gün Türkiyənin qarşısında başqa seçim buraxmayıb və regionda müharibə artıq alternativsiz yola çevrilib. Türkiyə ya terrora sərt cavab verib onun ocağını söndürməlidir, ya da sonda Suriya və İraqın vəziyyətinə düşməlidir. Hadisələrin gedişi isə Ankaranın döyüş dəbilqəsini geyindiyi və birinci, həm də ən doğru yolu seçdiyini göstərir. Hazırkı vəziyyətdə Türkiyənin geriyə addım atması yaxın 10 il ərzində bu dövlətin dünya xəritəsindən silinməsi ilə nəticələnə bilər. Bu istiqamətdə Türkiyənin qarşısını kəsəcək bütün qlobal güclər mütləq və mütləq onun dağılmasında maraqlı olan qüvvələr olacaqlar. Türkiyəni idarə edən qüvvələr bu detalı unutmamalıdırlar. NATO-nun verdiyi arxayınçılıq Ankaranı rahatlamamalıdır, çünki digər alyans ölkələrindən fərqli olaraq müharibə artıq Türkiyənin qapısına dayanıb.

P.S. Yaxın Şərqdə baş verən proseslərin təsir etdiyi geosiyasi vəziyyət də gündən-günə dəyişməkdədir. Donbasda gərgin vəziyyət, qlobal iqtisadi kataklizmlər, enerji daşıyıcılarının qiymətlərinin ucuzlaşması, dünya valyuta bazarındakı böhran, son 20 ilin həmişə inkişaf edən Asiya regionundakı iqtisadi problemlər dünyamızın böyük fəlakətlər qarşısında olduğunu bir daha göz önünə sərir. Bu kataklizmlərdən isə yalnız milli birlik, ictimaiyyətin həmrəyliyi və vətəndaş hüquqlarına qarşılıqlı hörmət sayəsində qurtulmaq olar. Nə qədər ki, dünyada ədalətsiz bölgü prinsipi, ikili standartlar var, qlobal sülhdən danışmaq yersizdir. Bu isə dünyanın sonunu yaxınlaşdıran amillərdəndir. Dünyanın bir tərəfini öz əsarəti altına almaq istəyən dünyanın digər tərəfindəkilər Yerin kürə şəklində olduğunu və bütün insanlığın bir budaq üzərində oturduğunu unutmamalıdırlar, çünki hələlik insanlığın mühacirət edəcəyi ikinci dünya mövcud deyil.

Baş redaktordan
Ölkə.az