Ermənilər panikada, Rusiya yerini Türkiyəyə verir - Azərbaycan hədəflərinə doğru...

Rusiya-Ukrayna müharibəsi Cənubi Qafqazda gedən proseslərə öz təsirlərini göstərməkdədir. Belə ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi nəticəsində Moskvanın Cənubi Qafqazda mövqelərinin zəifləməsi fonunda bölgədə marağı olan digər oyunçuların aktivliyi hiss olunmaqdadır. Bu mənada indiki məqamda biz daha çox Qərbin aktivliyini müşahidə etməkdəyik.  

Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 6 aprel Brüssel görüşü bu istiqamətdə ciddi dönüş nöqtəsi oldu.

Amma Qərblə yanaşı digər oyunçuların da bölgə uğrunda mübarizəsi göz önündədir. Hətta Qərbin özündə belə Cənubi Qafqazla bağlı məsələdə Fransa ilə Böyük Britaniyanın və digər ölkələrin mövqeyində fərqli yanaşmalar mövcuddur. Belə ki, ABŞ-Böyük Britaniya cütlüyü ilə yanaşı, Fransa da bölgədə marağını təmin etmək üçün ciddi cəhdlər göstəməkdədir. Bu baxımdan bu iki güc arasında gizli bir mübarizə də gedir. Fransaya bu məsələdə Almaniya və digər ölkələrin dəstək verdiyi istisna deyil.

Bunlardan başqa Türkiyə, İran və Çin də bölgədə gedən proseslərdə maraqlı tərəf kimi çıxış edirlər. Ona görə də bütün maraqlı tərəflər Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi kartından istifadə etməyə çalışır. Bu da bölgədə yeni maraqlı güclər arasına toqquşmaya gətirib çıxarır. Bu tendensiya getdikcə daha da güclənəcək. Bölgədə marağı olan Qərb, Türkiyə və Çin Ermənistan-Azərbaycan arasında münaqişənin tez bir zamanda bitib, sülh müqaviləsinin imzalanmasında maraqlı görünsə də, digər oyunçular olan İran və Rusiya münaqişənin bitməsində elə də maraqlı görünmürlər. Ona görə də bölgədə gərginliyin davam etməsi üçün Bakı ilə İrəvan arasında sülh sazişinin imzalanmasını istəmirlər. Bununla da vaxt udmaqla "yenə də qaytardılar" prinsipinə əsaslanırlar.  

Gedən proseslər onu göstərir ki, bölgə uğrunda  daha ciddi mübarizə Qərblə Türkiyə arasında gedəcək. Amma Qərblə Türkiyə bölgədə maraqlarını uzlaşdırıb ümumi razılığa gələcəklər.  Qərbin əsas məqsədi Rusiyadan enerji, logistik asılılığını azaldıb alternativ yol kimi Cənubi Qafqazdan istifadə etmək istəyir ki, bu da Ankaranın maraqlarına cavab verir. Çünki Orta yol Türkiyə ərazisindən keçdiyindən bu, Türkiyəni qovşaq ölkəyə çevirməklə dünyadakı rolunu və gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq. 

Düzdür, Qərbin Cənubi Qafqazda digər maraqları da mövcuddur. Amma bu maraqların təmin olunması Türkiyəsiz mümkün deyil.

Amma burada problem ondan ibarətdir ki, Rusiya Qərblə düşmən münasibətlərdə olduğundan  onun bölgəyə girişinə elə də asan razı olmayacaq. Moskva Cənubi Qafqazdakı yerini Türkiyəyə verəcək. Bu daha çox bölgənin gələcək təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələlər olacaq. Artıq proseslər də bu istiqamətdə getməkdədir. Bunu Putinlə Paşinyan arasında keçirilən son görüşdə imzalanan birgə bəyanatda Ankara-İrəvan münasibətlərinin normallaşdırması barədə bəndin yer alması sübut edir. Bu, dünyaya bir mesaj idi.

Qərb daha çox bölgədə iqtisadi və enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində maraqlı olacaq ki, bu da Ankaranı tamamilə qane edir. 

Çin bölgədə münaqişənin bitməsi və Orta yoldan maksimum iqtisadi cəhətdən faydalanmaq niyyəti güdür. Çinin xarici işlər naziri Vanq İnın aprelin 20-də Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan arasında telefon danışığı bunun bariz nümunəsidir. Bu telefon danışığında əsas diqqət iqtisadi əməkdaşlıq, investisiyaların cəlb edilməsi, infrastrukturun inkişafı və logistik problemlərin aradan qaldırılmasına,  bölgənin nəqliyyat və iqtisadi infrastrukturlarının açılmasına yetirilib. 

Bölgədə  gedən proseslərdən ən ciddi narahatlıq keçirən ölkə isə İrandır. Düzdür, nə qədər təmkinli mövqe sərgiləsə də, bunu tam gizlədə bilmir.  Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 6 aprel görüşündən sonra SEPAH-ın Twitter səhifəsində Zəngəzurla bağlı videorolik paylaşması və bölgədə hər hansı sərhəd dəyişikliyinə qarşı müqavimət göstərəcəyini bəyan edib. Bunun ardınca bir neçə gün öncə iranlı general Heydərinin də buna oxşaq açıqlaması olub.

İrəvanda da baş verən proseslərin fərqindədirlər. Onlar anlayır ki, indiyədək yürütdükləri işğalçılıq siyasəti və nökərçilik xidməti tamamilə fiaskoya uğrayıb. İndiki əsas həlledici mərhələdə bunlar heç bir fayda vermir. Əksinə, Ermənistanı çıxılmaz duruma salır. Ona görə də İrəvan  panika içindədir.

Erməniləri panikaya salan ən əsas məqam isə yeni geosiyasi proseslərdə Türkiyənin bölgədə aparıcı rola malik olacağı faktıdır. İrəvanda yaxşı anlayırlar ki, Rusiya bölgədən gedəcəyi təqdirdə indiki şəraitdə yerini ancaq Türkiyəyə verəcək. Məhz son günlərdə İrəvanda Paşinyan hakimiyyətinə qarşı etiraz aksiyalarının kökündə bu dayanır. Ancaq reallığı erməni cəmiyyətinə açıqlaya bilmirlər. Əgər həqiqət geniş ictimaiyyətə açıqlanarsa, o zaman ermənilər özləri həmin müxalifət liderlərini daş-qalaq edəcək. Onsuz da erməni cəmiyyəti artıq müxalifəti dəstəkləmir. Son günlərdə keçirilən aksiyalar bunun göstəricisidir.

Bölgədə gedən proseslər Azərbaycanın 44 günlük müharibədən sonra yaratdığı yeni geosiyasi reallıqların tələblərinə və postmüharibə dövrü ilə bağlı yürütdüyü siyasətin şərtlərinə uyğun şəkildə inkişaf edir. Azərbaycan addım-addım qarşısına qoyduğu hədəflərə doğru irəliləyir. Düzdür, bu elə də asan olmasa, ancaq proses uğurla nəticələnəcək. Azərbaycan yürütdüyü  ardıcıl siyasət nəticəsində həm suverenliyini tam bərpa edəcək, həm də yeni dünya düzənində əhəmiyyətli rola malik bir ölkə olacaq.

Mürtəza Bünyadlı
Ölkə.Az