Donbas, Rusiya, Qərb və dünya müharibəsi

Artıq bir ilə yaxındır davam "Ukrayna böhranı" zaman keçdikcə daha da genişlənir və Avropa qitəsinin göbəyində ən ağrılı yaraya çevrilməyə başlayır. Bütün yayı davam edən, hələ də səngiməyən Donbas konflikti, Yanukoviçi devirən yeni hakimiyyətə tabe olmaq istəməyən moskvapərəst üsyançıların Donetsk və Luqanskda dünən keçirdikləri seçkilərdən sonra artıq yeni fazaya keçdi.

Ukraynanın şərqindəki iki vilayətdə müstəqillik elan etmiş "Luqansk xalq respublikası" və "Donetsk xalq respublikası"ında prezidentlər və yerli qanunvericilik orqanları seçildi. Bütün prosses Moskvanın ciddi nəzarəti altında keçdi. Artıq keçmiş İttifaqın ərazisində növbəti qaynar nöqtə, potensial müharibə yarandı. Donbass bir tərəfdən Qərbin ekspansiyasına müqavimət göstərən Rusiyanın bu ekspansiyaya verdiyi cavab, digər tərəfdən isə Qərbin özü üçün regionda istinad nöqtəsi, gələcəkdə hərbi qədəmlərini basa biləcəyi bir region və həmçinin geosiyasi oyunlar və beynəlxalaq müstəvidə aparılacaq siyasi al-ver predmetinə çevrildi.

Rusiya mediasının özlərinin daxili problemi kimi işıqlandırdığı Donbasdakı prosseslər artıq yetişmiş və ətrafında diplomatik oyunlar aparılmaq üçün tam hazır vəziyyətdədir. Dünən nəticələri elan olunmuş seçkilər isə Qərbin lənəti və Moskvanın xeyir-duası ilə başa matdıqdan sonra, DXR və LXR rəhbərləri Rusiya telekanallarına verdikləri müsahibələrində Moskva ilə birləşməyin vacibliyindən danışdılar. LXR rəhbəri İqor Plotniçki və DXR lideri Aleksandr Zaxarçenko, hər ikisi verdikləri ilk müsahibələrində rəhbərlik etdikləri regionların Krım kimi Rusiyanın tərkibinə keçməsinin vacibliyindən danışıblar. Amma geosiyasi durum, Rusiyanın ətrafında getdikcə daralan sanksiyalar zənciri Moskvaya belə bir addım atmaq imkanı verməyəcək. Krımın anneksiyasından sonra yarımadada öz varlığını yaxşı tərəfdən göstərmək istəyən Rusiya, sanksiyaların iflicə döndərdiyi iqtisadiyyatının gücü ilə hələ ki, burada heç nəyi dəyişə bilməyib. Krım əhalisinin əsas gəlir mənbəyi olan turizm sektoru əsasən avropalı turistlər hesabına dolan yarımadanın otelləri, pansionatları və istirahət evlərini boş qoydu. Hər il Krıma axan 1-2 milyard dollarlıq pul bu ilin turizm mövsümündə yarımadadan yan keçdi.

Donbasın Kiyevin nəzarətindən çıxarılması, faydalı qazıntılarla zəngin olan və böyük sənaye potensialına malik olan bu regionun hesabına Rusiya Krımın xərclərini qarşılamağı, "Ukrayna böhranına" xərclədiyi pulu çıxartmaq niyyətindədir. Donbas seçkiləri artıq Qərbin bütün qurumları tərəfindən "qanunsuz və Ukraynanın ərazi bütövlüyünə, müstəqilliyinə Rusiya tərəfindən edilmiş təcavüz kimi qiymətləndirildi". Sanksiyalar halqası daralır, neftin qiyməti düşür, dolların məzənnəsi artır və Rusiyanın böyük şirkətləri və banklarının kapitalı azalmaqda, səhmlərinin qiyməti düşməkdə davam edir. Sanksiyalar daraldıqca isə Rusiya yeni uzaq mənzilli raketlərini və hərbi texnikasını sınaqdan keçirir və güc nümayişini intensivləşdirir. Bu ondan xəbər verir ki, Rusiya iqtisadiyyatı artıq beynəlxalq təzyiqlər altında inildəyir və "son anda müharibəyə başlaya biləcəyi" siqnalları ilə Avropanı və ABŞ-ı qorxutmağa çalışır. Hələlik ləng də olsa Rusiyanın iqtisadi qüdrətinin çökdürülməsi prossesi davam edir. Moskva bir çox irihəcmli büdcə layihələrinin realizəsi prossesini dayandırıb. Büdcədən aparılan irihəcmli investisiya proqramları qeyri-müəyyən müddətə dayandırılıb, ölkənin Mərkəzi bankına bütün xərcləmələr haqqında ətraflı arayışlar hazırlamaq üçün Kremldən xüsusi göstəriş verilib. Bu həyəcan təbili deməkdir, artıq Rusiya altına girdiyi yükün ağırlığını tam olaraq çiynində hiss edir və batmamaq üçün ətrafına yapışıb sallaşa, onu qurtara biləcək dövlətləri yığmağı çalışır. Keçmiş SSRİ respublikalarından ən dinamik inkişaf edən Azərbaycan və Qazaxıstan hazırda Kremlin özünə cəlb etmək, öz İttifaqına qatmaq istədiyi bir nömrəli ölkələrdir.

P.S. Bir məqamı xüsusiilə qeyd etmək lazımdır ki, "Şanxay beşliyində" Rusiyanın ən yaxın müttəfiqi sayılan Çin Donbasda keçirilən seçkiləri tanımadı. Bu beşlik çərçivəsində aparılan danışıqlar, ABŞ hegimonluğuna qarşı görüləcək iqtisadi tədbirlər də hələlik kağız üzərində qalmaqdadır. Pekin və Moskva arasında bağlanacaq müqavilələrin böyük bir hissənin həyata keçməməsinin, bura dollara alternativ olan yeni valyuta da daxildir, əsas səbəbi bu yeni birlikdə kimin birinci olacağı problemidir. ABŞ-la geosiyasi müharibəyə girişən Rusiyanın "Şanxay beşliyində" Çinnin qanadı altına girmək istəməməsi isə hazırda Qərbə geosiyasi təşəbbüsü öz əlində saxlamaq imkanı verir.

Qafqaz Ömərov
Ölkə.az-ın analitika xidməti