Mariana çökəkliyindən gələn qorxulu səslərin sirri 10 il sonra açıldı
Tədqiqatçılar nəhayət ki, okeanın ən dərin hövzəsindən - Mariana çökəkliyindən gələn sirli səslərin mənbəyini müəyyən ediblər. "Biotvanq" səsləri kimi təsvir edilən qəribə səslər bir qədər elmi fantastika filmlərindəki ulduz gəmilərinin səslərinə bənzəyir və əslində Brayd balinalarının (Balaenoptera edeni) qışqırtılarıdır.
Ölkə.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, tədqiqatçıların fikrincə, balinalar bu çağırışlardan bir-birlərinin yerini müəyyən etmək üçün istifadə edə bilərlər.
Alimlər qeyri-adi səsləri ilk dəfə 2014-cü ildə Yaponiyadan 2400 kilometrdən çox cənubda uzanan və maksimum dərinliyi 10935 metr olan dünyanın ən dərin okean çökəkliyi Mariananın akustik tədqiqi üçün sualtı planerlərdən istifadə edərkən aşkar ediblər.
"Biotvanq"ın səsini iki ayrı hissəyə bölmək olar:
- birincisi, dərinliklərdə əks-səda verən alçaq, gurultulu səs;
- ikincisi, tədqiqatçıların Ulduz Yolu və Ulduz Döyüşlərində kosmik gəmilərinin çıxardığı səslərlə müqayisə etdikləri cızıltılı metal cingiltisi.
Bu səslər əvvəlcə alimləri çaşdırıb. Lakin 2016-cı ildə tədqiqatçılar aşkar edib ki, "biotvanq" böyük ehtimalla mavi balinalar (Balaenoptera musculus) və ya donqar balinalar (Megaptera novaeangliae) kimi böyük balinaların çağırışıdır. Ancaq bu səslər heç bir məlum balina səsinə uyğun gəlməyib.
"Frontiers in Marine Science" jurnalında dərc olunan yeni araşdırmada tədqiqatçılar nəhayət ki, bu səslərin Brayd balinaları tərəfindən edildiyini sübut edə biliblər.
Tədqiqatçılar Mariana adaları yaxınlığında üzən 10 cetasianı görərkən və onlardan doqquzunun fərqli səs çıxardığını qeyd edərkən, Brayd balinalarının "biotvanq"ın arxasında olduğundan güclü şübhələniblər.
Milli Okeanoqrafiya və Atmosfer Administrasiyasının Sakit Okean Adaları Balıqçılıq Elm Mərkəzinin okeanoloqu Ann Allen deyib: "Bir dəfə bu təsadüfdür. İki dəfə təsadüfdür. Amma doqquz dəfə mütləq Brayd balinasıdır".
Lakin səsləri çıxaranın Brayd balinaları olduğunu qəti şəkildə sübut etmək üçün komanda səs-küyün baş verməsini növlərin miqrasiya marşrutları ilə əlaqələndirib, bu da Mariana adaları və onun ətraflarında monitorinq stansiyaları tərəfindən illərlə əldə edilən səs yazılarının çeşidlənməsi deməkdir.
Onlar süni intellektdən istifadə edərək biotvanqı maşın öyrənmə alqoritmindən istifadə edərək digər səs-küydən asanlıqla fərqləndirilə bilən spektroqramlar kimi tanınan şəkillərə çevirmək üçün bu prosesi sürətləndiriblər.
Tədqiqat həmçinin müəyyən eduib ki, Brayd balinaları daha geniş ərazidə gəzsələr də, "biotvanq" yalnız Sakit Okeanın şimal-qərbində eşidilə bilər, bu da balinaların yalnız müəyyən bir populyasiyasının səs-küy saldığını göstərir.
Məlumatlar həmçinin 2016-cı ildə El Ninonun səbəb olduğu okean temperaturlarının istiləşməsi Brayd balinalarının əraziyə gəlməsinin artmasına səbəb olan "biotvanq" səslərində bir artım göstərib.
Bu səslərin niyə bu qədər qəribə səsləndiyi hələ də aydın deyil, lakin tədqiqatçılar onların nə üçün edildiyi barədə təxminlərə malikdirlər.
"Bəlkə onlar okeanın Marko Polosu kimi "biotvanq"dan əlaqə siqnalı kimi istifadə edirlər. Ancaq dəqiq bir şey söyləmək üçün bizə daha çox məlumat lazımdır", deyə Allen bildirib.
