Amerikalı yazıçı: Ruslar Qarabağ problemini həll edə bilməz

Ermənilərin türk dilinə tərcümə etdikləri “Qarabağ” kitabının yazarı Yenicag.az-a müsahibə verdi

Hrant Dink Fondunun qonağı olan amerikalı yazar “Azərbaycan tərəfdən Arif Yunus bu gün yanımda olmalıydı” dedi

Ermənilərin Türkiyədə 2015 hazırlığı davam edir. Və bizlərin sadəcə izlədiyimiz prosseslər arasında Hrant Dink Fondu “Mühürlü qapı” projesindən sonra ikinci bir proqramı həyata keçirdi. Bu Azərbaycanda da məşhur olan Thomas de Waalın “Qarabağ: Barış və Savaş zamanında Ermənistan və Azərbaycan” kitabının türk dilinə tərcüməsinin tanıtımı ilə bağlı idi. İstanbulda Cəzayir Toplantı salonunda keçirilən təqdimetmə mərasiminə Yenicag.az adına tanınmış jurnalist Kəbutər Haqverdi qatıldı və dünənə qədər obyektiv görünən bu amerikalı yazara suallarımızı ünvanladı.

Azərbaycan pasportu ilə toplantı salonuna daxil olduğu üçün bütün baxışların üzərinə cəmləndiyi Kəbutər xanımın suallarını kitabın yazarı Thomas de Waal cavablandırdı. Müsahibədən də aydın olur ki, hazırda erməni yalanını ortaya qoymaq üçün istifadə etdiyimiz kitabın müəllifini biz unutsaq da, ermənilər unutmayıb və sonunda onların mövqeyindən çıxış etmələri üçün səfərbər olublar. Çox təəssüf ki, biz bu məsələdə düşməndən çox geridəyik.

Thomas de Waal kimdir?

Vaşinqton Carnegi Xalqlararası Sülh Vəqfində çalışır. Rusiya və Avropa üzrə mütəxəssisdir. 1991-ci ildən jurnalistika fəaliyyəti ilə məşğuldur.. Könüllü olaraq Rusiya ve Qafqaz haqqında xəbərlər hazırlamış və məqalələr yazmışdır. Bu barədə bir neçə kitabın müəllifidir. Sarkisyanın Xocalı ilə bağlı etiraflarının da yer aldığı “Qarabağ” kitabı Türkiyədə Hrant Dink Vəqfi tərəfindən nəşr olunmuşdur.

- Cənab Waal, “Qarabağ” adlı kitabınız Azərbaycanda da işıq üzü görüb və böyük maraq cəlb edib. Azərbaycanlıların rəğbət göstərdiyi bir kitabı, üstəlik tarixi faktlarından ermeni vəhşiliklərini isbat etmək üçün sitatlar gətirilən bir kitabı ermənilərin yayınlamasını necə anlayaq, cənab Tomas?

– “Qarabağ” k2003-cü ildə çapdan çıxdı və dərhal rus, Azərbaycan və erməni dillərinə tərcümə olundu. Ermənilər kitaba, o cümlədən yazı-pozuya o qədər həssas bir topluluqdur ki, mən də bəzən heyrətə düşürəm. Kitabın tərcüməsindən sonra mən ermənilərdən davamlı məktublar alırdım. Bu məktublar o qədər çox olurdu ki, heyrətlənirdim və düzünü deyim ki, qürur duyurdum. Onlar mənə “kitabın filan səhifəsində filan söz yazılıb və ya bu cümlədəki fikirdə nə qədər obyektiv olduğunuzu düşünürsünüz”- deyə yazırdılar. Mən onu deyim ki Qarabağ kitabı məhz bu münaqişədə istifadə ediləcək obyektiv bir dəlil olmadığı üçün yazıldı. Bakıda olarkən ermənilərin, Yerevanda isə azərbaycanlıların qatil kimi təqdim edilməsi ilə bağlı onlarla kitabla oxudum. Amma ortaq bir baxış nöqtəsindən yazılan kitaba rast gəlmədim. Odur ki qərara gəldim ki, bu kitabı yazım. Bəzi məktublarda məni tənqid edən ifadələr yer alırsa, bəzilərində də mənimlə qürur duyduqlarını bildirirdilər.

- Sizcə, 100 ildən çox kökü olan və artıq pataloji nifrətə çevrilmiş bir münaqişəni sizin bir kitabınızla barış nöqtəsinə gətirmək mümkün olacaq?

– Baxın siz də pataloji nifrət dediniz. Mənim də məqsədim məhz o fikirləri alt-üst etmək, bunun belə olmadığını dünyaya anlatmaqdır. Ermənilərlə azərbaycanlılar arasındakı münaqişə haqqında bu fikir sadəcə bir mifdir və mən bu mifi dağıtmağa çalışmışam. Mən Gürcüstanda olanda erməni və azərbaycanlı ailələrin bir-biri ilə necə mehriban dostluq etdiklərini gördüm. Hər iki tərəf bu müharibəni mənasız hesab edirdi, amma həll yolu tapa bilmirdilər.

- Azərbaycan işğala uğrayıb torpaqlarını itirib. Ermənilər isə o torpaqlara sonradan gəlmə olduqları halda, təcavüzkarcasına bu torpaqlara sahib çıxırlar. Bu paradoks sizin kitabınızda necə yer alıb ki, onu hər iki tərəf belə dəyərli bilib maraq göstərsin?

– Mən bu kitabda tənqidlə üzləşəndə cavab olaraq belə bir fikir yazdım ki, Azərbaycanlılar üçün Sumqayıt hadisələrini, ermənilər üçün də həmçinin Xocalı ilə bağlı hissələri oxumaq çox çətindir. Amma bunlar həqiqətdir və biz barış istəyiriksə hadisələrə real qiymət verməyi bacarmalıyıq.

Ancaq Sumqayıt hadisələri ilə Xocalı soyqırımı bir-biri ilə müqayisə oluna bilməz. Və bu hadisəni ermənilərin törətdiyinə dair faktlar var…

– Bu Azərbaycanın mövqeyidir. Erməni tərəf isə fərqli düşünür.

- Bəs siz bu barədə hansı mövqedəsiniz?

-Mənim vəzifəm bütün tərəflərin fikirlərini öyrənib, oxucuya çatdırmaqdır.

- Söhbətinizdə 2003-cü ildə yeni Qarabağ kitabı çapdan çıxandan dərhal sonra hər iki dilə hətta rus dilinə tərcümə olunduğunu dediniz. Növbəti dil türkcə oldu və bunu Hrant Dink Vəqfi həyata keçirir. Bir az şübhəyə düşürsən ki, bu addımda güdülən məqsəd nədir?

– Türkiyədə Qarabağla bağlı daha bir mif var-rus mifi. “Ruslar icazə versələr, Qarabağ problemi həll olunar və bu münaqişə əvvəldən rusların əməlləridir.” Dağıtmaq məqsədi güddüyüm növbəti mif budur. Qarabağ müharibəsi hər iki dövlətin iqtidarından-İlham Əliyev və Serj Sarkisyandan asıldır. Bir sabah səhər açıldıqda telefonun dəstəyini götürüb, Fransa və ABŞ-a zəng edib “ biz müharibəni bitirdik” desələr, müharibə həmin an bitər. Son bir neçə gündə erməni mətbuatını zəbt eden başlıca məsələ Azərbaycan tərəfindən vurulan helikopterin rus raketleri ile vurulmasıdır. O zaman necə olur ki, ermənilərə ruslar kömək edir?! Daha bir mif isə Azərbaycan tərəfinin dünya mətbuatında yaydığı və hələ də gündəmdə saxladığı ermənilərin 20 % Azərbaycan torpaqların işğal etməsidir. Məsələni araşdırdıqda,məlum olur ki, Azərbaycan torpaqlarının sadəcə 14 %-i işğal altındadır.

– Kitabınız yayımlandıqdan sonra çoxlu erməni dostlarınızın olduğunu söylədiniz. Kitab Azərbaycan oxucuları tərəfindən maraqla qarşılandığını da bildirdiniz. Amma nədənsə, azərbaycanlı dostlarınızdan bu gün yanınızda heç kim yoxdu?

– Azərbaycan tərəfdən Arif Yunus bu gün yanımda olmalıydı. Amma təəssüf ki, Bakıda həyat yoldaşı ilə birgə həbsdədir. Arif Yunusun bu işdə əvəzsiz xidməti olmuşdur və çox istəyərdim onu bu gün aramızda görüm.

Ölkə.Az