Azərbaycanda körpə uşaq faciəsi: \"Həyəcan təbili çalınmalıdır\"

Bu il iyulun 6-da Sumqayıtda zibil qabına atılmış yeni doğululmuş qız uşağı, həmin hadisədən 6 gün sonra (12 iyul) Ucarda rayon ərazisində fəaliyyət göstərməyən idarənin həyətindən isə körpə oğlan uşağı tapılıb. Bu gün isə Ağcəbədi rayonunda küçəyə atılmış yeni doğulmuş oğlan uşağı aşkarlanıb.

Bir ay ərzində 3-cü dəfə yeni doğulmuş körpələrin ölümə tərk edilməsi artıq cəmiyyətimizdə narahatlıq doğurub.

Bəs görəsən, bu hadisəyə rəvac verən amillər nələrdir. Ailələr nə üçün öz övladlarını zibilliyə atır?

Mövzu ilə bağlı “Ölkə.az” araşdırma aparıb.

"Həyəcan siqnalı çalmağın vaxtı çatıb”

Millət vəkili Razi Nurullayev Ölkə.Az-a açıqlamasında bildirib ki, artıq cəmiyyətimizdə bu mövzuda həyəcan siqnalı çalmağın vaxtı çatıb:

“Azərbaycanda və o cümlədən bütün dünyada insan övladı üçün yaşayır. Övladını küçəyə atan ana-atanı başa düşə bilmirəm. Düşünürəm ki, bu insanların ürəyi daşdır, qəlbi nifrətlə örtülüb. Çünki elə kasıb, acından ölən ailələr var ki övladını saxlamaq üçün gedib böyrəyini, ağciyərini və ya hansısa başqa bədən üzvünü satır ki, övladını saxlasın. Demək ki, bunlar normal insan deyil.

Təbii ki, hansı səbəbdən insanların övladından imtina etməsi araşdırılmalıdır. Doğulmuş uşağı zibil qutusa atırlar, yaxud atıb qaçırlar. Bunun özü böyük bir sosial problemdir. Son aylar ərzində üçüncü belə hadisənin baş verməsi, o deməkdir ki doğrudan da, həyəcan siqnalı çalmağın vaxtıdır. Bunu ailə və hüquq üzrə işləyən dövlət komitəsi, parlamentin müvafiq komitəsi əlavə olaraq, dövlət orqanları yəqin ki, araşdırıb cəmiyyətə məlumat verəcəklər. Bununla bağlı hansı tədbirlər görülməlidir. Təbii ki, Milli Məclisə də hər hansı məsələ daxil olarsa, müzakirə olunacaq və millət vəkilləri də buna fikrini bildirəcək”.

Deputatın fikrincə, belə hadisələrin kökündə hansısa səbəb olmalıdır:

“Bu halların kökü araşdırılmalıdır. Mənə elə gəlir ki, heç kim uşağını elə-belə çölə atmaz. Ya saxlaya bilmir, ya hansısa bir səhv və yaxud qorxu ucbatından bunlar baş verir. Digər bir səbəb isə insanların bilmədən, maraqlanmadan evləndirilməsidir. Belə ki, evlənən cütlüyün xasiyyətləri düz gəlmir və bir-birlərinə nifrət başlayır. Təbii ki, belə bir vəziyyətdə bəzən analar bu cür ataların övladını istəmir və yaxud atalar istəmir. Bundan əlavə son günlər 14-15 yaşlı uşaqların ərə verilməsi halları var. O yaşdakı şəxslərdə necə analıq hissi ola bilər, necə onu saxlaya bilər? Bütün bunlar hamısı cəmiyyətimizin yazılmayan qanunlarından irəli gələn məsələlərdir. Belə hallara qarşı hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən cəza tədbirləri gücləndirilməlidir”. 

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin mətbuat katibi Teymur Mərdanoğlu Ölkə.Az-a açıqlamasında körpələrin küçəyə atılmasının bir neçə səbəbdən qaynaqlana biləcəyini söyləyib:

“Yeni doğulmuş körpələrin küçəyə atılması, hər bir halda yolverilməzdir. İlk olaraq uşaqların həyatı təhlükəyə atılır. Qanunla uşaqların sağlamlığına zərər verildiyi üçün onu dünyaya gətirən və yaxud onu bu əməli törətməyə məcbur edənlər cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilərlər. 

Araşdırmalar göstərir ki, valideynlər əksər hallarda bunu maddi vəziyyətlərinin yaxşı olmaması ilə əlaqələndirir. Valideynlər arasında pozulmuş münasibətlər, həmçinin psixoloji durumlarının yerində olmaması, bu kimi hadisələrə rəvac verir.

Eyni zamanda səbəblərdən biri də qadağan olunmuş münasibətdir. Bu, rədd edilən analar üçün də keçərlidir. Ümumən araşdırmalar göstərir ki, bu cinayəti bir qayda olaraq qadınlar yenicə ana olduqları gündə törədir. Qadınlar əsasən, qeyri-rəsmi münasibət ucbatından öz körpələrindən vaz keçirlər”. 

Qurum rəsmisinin sözlərinə görə, bu mövzuda mütəmadi olaraq komitə tərəfindən maarifləndirmə tədbirləri aparılır:

“İstər gənc analar, istər psixoloji vəziyyəti yerində olmayanlara köməklik göstərilir. Bizim regionlarda uşaq və ailələrə dəstək mərkəzlərimiz var. Orada puluz olaraq psixoloji yardım göstərilir, kənd-kənd, şəhər-şəhər müraciət olunur ki, kimin ehtiyacı varsa müraciət edə bilər”.

Norma hüquq mərkəzinin direktoru Şamil Paşayev də Ölkə.Az-a açıqlamasında körpələrin küçəyə atılmasının qanunvericilikdə yaratdığı məsuliyyətlərdən bəhs edib:

“Burada nəzərə alınmalı olan əsas xüsusiyyətlərdən biri odur ki özünü qorumaq imkanından məhrum olan şəxsin - yəni əgər bu azyaşlı uşaqdırsa, özünü qoruya bilmirsə, onu küçəyə atan şəxs də onun özünü qorumadığını dərk edirsə, qəsdən həmin şəxsi küçəyə atmaqla həyat və sağlamlığı üçün real təhlükə olacağını görürsə, bu şəxs Cinayət Məcəlləsinin 143-cü maddəsi ilə cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilər. Bu halda həmin əməli törətmiş şəxs 1000 manatdan 1500 manatadək cərimələnir, eyni zamanda 6 aya qədər müddətdə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır. Azərbayan Respublikasının Konstitusiyasında, eyni zamanda Ailə Məcəlləsində göstərilir ki, uşağa qayğı göstərmək valideynlərin öhdəliyidir. Həmin körpəyə qayğı göstərmək öhdəliyi olan kəs dərk edərək onun həyatını təhlükəyə atırsa (çünki dərk edir ki, azyaşlı acından, təbii fəlakət nəticəsində ölə bilər, vəhşi heyvanlar parçalaya bilər və s.), bu, təbii ki, cinayət əməlidir. Ailə Məcəlləsində qeyd olunur ki, uşaqların qayğısına qalmaq, uşaqların tərbiyəsi ilə məşğul olmaq valideynin borcudur və onu yerinə yetirməlidir. Valideynlik hüquqlarını həyata keçirərkən valideynlər uşaqların mənəvi inkişafına, fiziki və psixi sağlamlığına xələl yetirməməlidirlər”.

Hüquqşünas həmçinin bildirib ki, öz valideynlik vəzifələrini yerinə yetirmədikdə, valideynlik hüquqlarından sui-istifadə etdikdə, uşaqlara qarşı məişət zorakılığı ilə bağlı hərəkətlər törətdikdə valideyn bu hüquqdan məhrum edilə bilər.

“Azyaşlı uşağı küçəyə atmaq da valideyn hüququndan məhrum etməyə əsas hesab edilir”.

Digər bir hüquqşünas Fərhad Mehdiyev isə Ölkə.Az-a açıqlamasında söyləyib ki, bu məsələlərdə uşağın atıldığı məkanın da önəmi var:

“Cinayət Məcəlləsində “təhlükədə qoyma” maddəsi cinayət məsuliyyəti yaradır. Atılan uşaq tələf olsa, ehtiyatsızlıqdan adam öldürmə maddəsi məsuliyyət yaradır. Valideyn əgər uşağı görülmə ehtimalı az olan yerə - zibilliyə  və s. qoyubsa, insanlar onu görüb götürməyəcəksə, orada dolayı qəsdin olduğunu irəli sürmək olar. Həmin uşaq ölərsə, valideyn cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilər. Əgər valideyn körpəni kiminsə görəcəyi yerə qoyarsa, bu zaman orada dolayı qəsd yaranmır”. 

Billurə Yunus