Azərbaycanda ailə institutlarının qorunması

Əhalinin demoqrafik artımı istənilən ölkənin inkişaf istiqamətləri arasında mühüm yer tutur. Dünya təcrübəsinə nəzər yetirsək, xüsusən qərb ölkələrində əhalinin təbii artım tempinin olduqca aşağı düşdüyünü, hətta bəzilərində “mənfilərdə” dayandığını görə bilərik.

Lakin bunun əksinə, cənubi Qafqaz ölkələri arasında Azərbaycan, 1991-ci ildə əldə edilən müstəqillikdən sonra yüksək demoqrafik göstəriciləri ilə seçilib. Rəqəmlərə nəzər yetirsək, müstəqilliyin ilk illərində region ölkələri arasında Azərbaycanda 7, Gürcüstanda 5, Ermənistanda isə 3 milyon nəfər əhali yaşayırdı.

Azərbaycanın əksinə, digər iki ölkədə əhalinin demoqrafik azalması özünü göstərib. Belə ki, ötən 30 ildə Azərbaycanın əhalisi 10 milyonu ötdüyü halda, Gürcüstanda 4, Ermənistanda isə 3 milyon təşkil edib.

Burada dini baxış, mental dəyərlər və adət-ənənələr önəmli faktor kimi önə çıxsa da, başlıca məsələ sosial rifahla bağlıdır. Ancaq son illər, Azərbaycan cəmiyyətində daha fərqli tendensiya özünü göstərməkdədir. Statistikalara nəzər salsaq, ölkəmizdə evliliklərin azaldığını, boşanmaların isə olduqca artdığını görə bilərik.

Artıq sözün riyazi mənasında demək olar ki, evlənən hər 2 cütlükdən 1 boşanır. Bu isə özlüyündə gələcək dövrdə Azərbaycanın demoqrafik problemlərlə üzləşməsi ilə nəticələnə bilər.

Bəs görəsən, ölkəmizdə ailə institutlarının qorunması üçün hansı addımlar atılmalıdır? Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan sosioloq Mail Yaqub bildirib ki, hazırda boşanmaların sayının artımı yaxın gələcəkdə ciddi problemlərə səbəb ola bilər:

“Azərbaycanda son illər boşanmaların sayında artım olduğu kimi, evlənənlərin sayında da kəskin azalma var. Hətta 2024-cü ilin birinci rübünün statistikasına nəzər salsaq, evlənənlərin təxminən 50 faizdən çoxu boşanıb.

Bu özündə olduqca dəhşətli və Azərbaycana yaraşmayan rəqəmdir. Hazırda uzun müddətdir ki, nigaha girənlərin sayında ciddi azalma müşahidə olunur. Bunun isə müxtəlif səbəbləri var. Hər bir sosioloji hadisəni yaradan yüzlərlə səbəb olur. Onların hamısını araşdırmaq lazımdır.

Mənə görə əsas səbəb, sadəcə maddi məsələlər deyil. Burada mənəvi-psixoloji problemlər var. Azərbaycan efirində ən reytinqli verilişlərdə təəssüflər olsun ki, sözün əsl mənasında açıq-aşkar boşanmış, dava-dalaşla ayrılmış insanların reklamı gedir. Bu birbaşa Azərbaycan ailəsinin “başını kəsməkdir”. Bəli, həmin verilişlər “uğur” qazandı. Onların təsiri ilə, son illər ölkədə həm evlənənlərin sayı azaldı, həm də boşananların sayı artdı. Bu kimi şeylər bizim mentalitetə uyğun gəlmir”.

Sosioloq ailə institutunun qorunub-saxlanması üçün bir sıra addımların atılmalı olduğunu diqqətə çatdırıb:

“İkinci səbəb isə müasir dövrdə insanlarda eqoizmin artması və bir-birlərinə güzəştə getmək istəməməsidir. Ailədə hansısa xırda problem olan kimi, dərhal boşanmağa qaçırlar. Bu sırf son illərin məsələsidir. Əvvəllər belə deyildi.

Yanlış anlamayın, mən ailədə zorakılığa, şiddətə dözümlülüyü qətiyyən təşviq etmirəm. Amma adi bir sözdən əsəbiləşib və gedib boşanmaq ailə dəyərlərinə ciddi zərbə vurur. Əgər tendensiya belə davam etsə, hazırda 50 faiz olan boşanma göstəriciləri 60-70 faiz kimi qalxa bilər. Bununla bağlı mütləq şəkildə həyəcan təbili çalınmalıdır. Hamı bundan narahat olmalıdır. Çünki ailənin dağılması bütün cəmiyyəti təhdid edir.

Ailənin möhkəm olmadığı cəmiyyət inkişaf edə bilməz. Bu birmənalı olaraq belədir.

Üçüncü problem sosial məsələlər ola bilər. Düzdü, Azərbaycan ailəsində hər zaman müəyyən qədər sosial problemlər olub, amma yanaşma indiki kimi olmayıb. Əvvəllər ən kasıb vaxtlarda belə ailələr dağılmayıb, cütlüklər bir-birinə sədaqətli qalıb. Yəni bu birbaşa ciddi amil ola bilməz. Müşahidə etsək, sosial rifahı yüksək olan ailələrdə də boşanma halları kifayət qədərdir. Bəs burada problem nədir? Sadəcə bir səbəb var: mənəviyyat. İlk öncə ailələrdə mənəvi dəyərləri möhkəmləndirməliyik”.