Qlobal istiləşmə niyə daşqınlara və daha çox ölümlərə səbəb olur?

Son həftələrdə yağan güclü yağışlar Afrika, Avropa, Asiya və ABŞ-ın bəzi yerlərində yüzlərlə insanın ölümünə səbəb olan sel və torpaq sürüşməsinə səbəb olub.

Ölkə.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, iqlim dəyişikliyi səbəbindən bu cür ekstremal hadisələr zamanla artacaq.

Təbii fəlakətlər nəticəsində ölənlərin sayı zəngin ölkələrdə daha az olsa da, daşqınlar əksər ölkələri onlara hazırlıqsız qoyub. 2021-ci ildə Almaniyada leysan yağışlar və bunun nəticəsində yaranan daşqınlar nəticəsində azı 220 nəfər ölüb.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının himayəsi altında fəaliyyət göstərən İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel özünün son icmalında qlobal istiləşmə nəticəsində planetdə sürətlənmiş su dövranı aşkar edib. Bu, kəskin hava dəyişkənliyi ilə nəticələnir.

Atmosferdə istixana qazlarının yüksək konsentrasiyası quruda və dənizdə temperaturun artmasına səbəb olur. Öz növbəsində, isti okeanlar buxarlanma yolu ilə havaya nəm buraxaraq, tez bir zamanda böyük miqdarda yağış yağdıra bilən sıx buludları qidalandırır. Bəzi hallarda, adətən bir və ya iki gündə yağan yağış miqdarı iki və ya üç saat ərzində tökülür.

Vaşinqtonda ekoloji konsaltinq firmasının sahibi, dəniz və iqlim alimi Deborah Brosnanın fikrincə, atmosfer nə qədər isti olsa, bir o qədər çox nəm saxlaya bilər. Artım hər 1 dərəcə istiləşmə üçün orta hesabla 7% daha çox su deməkdir.

"Hazırda qlobal temperaturun sənayedən əvvəlki dövrlə müqayisədə orta hesabla 1,2°C isti olduğunu nəzərə alsaq, bu, güclü yağışların orta hesabla 8% daha intensiv olduğunu göstərir", deyə Brosnan bildirib.

Problem ondadır ki, əksər müasir şəhər və kəndlər fərqli iqlim tipi üçün tikilib və intensiv və uzun sürən yağışlara tab gətirməyə hazır deyillər.

Bundan əlavə, qlobal istiləşmənin müxtəlif təzahürləri bir-biri ilə üst-üstə düşərək dağıdıcı effekti artıra bilər. Məsələn, istilik səthi torpaqların qurumasına və sərtləşməsinə səbəb olur ki, bu da onların yağış sularını udmasını çətinləşdirir və buna görə də daşqın riski artır. Bundan əlavə, qızdırılan torpaqdan gələn istilik onun üstündəki fırtınanın gücünü artırır.

Lakin icmaların daşqınlarla mübarizə qabiliyyəti hələ də yerli şəraitdən, məsələn, torpağın eroziyası və meşələrin qırılma səviyyəsi, körpülərin, bəndlərin və daşqından müdafiə vasitələrinin möhkəmliyindən asılıdır.