Əsgərlərə araq verilməsəydi, qələbə də olmazdı

“Şərikli çörək” filmində kartoçkalarını itirən uşaq evdə qənqqabını da ovcuna boşaldır ki, bəlkə mədəsi doya. Uşaq çörək ümidi ilə əziyyət çəkir, evlərin üstünü qırlayan Məhəmmədə köməkçi də durur. 

Amma müharibəyə baxmayaraq sovet rəhbərliyi adamları çörəksiz qoymamağa çalışıb. “Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün” şüarı təsadüfən əsas götürülməyib. Azərbaycan filmi “Türtək səsi”ni xatırlamamış olmazsınız. Kolxoz sədri torpağı şumlamaq istəməyən kəndin gənclərinə qırmanc çəkməkdən belə çəkinmir. Orada bildirir ki, Ukrayna və Belarusiyanın da yerinə taxıl əkməliyik. Adamlar yarıac, yarıtox dolanırdılar ki, düşmənlə üzbəüz duran əsgəri ac qalmasın, faşizmi məhv etsin, torpaqlarını işğaldan qurtarsın. Qadınlar isti corablar toxuyur, köynəklər tikir, qızlar şanlı məktublar yazıb əsgərləri ruhlandırırdılar. 

Sovet rəhbərliyi hər vəchlə çalışıb ki, ordu ərzaqsız qalmasın. Əsgərlərin ərzaq təminatı dövlətin vacib saydığı məsələ olub. O illər zarafatla deyilib ki, “sıyıq və tütün varsa, Hitlerin başını əzəcəyik”. Təsadüfi deyil ki, Böyük Vətən müharibəsində ordunun ərzaq təminatına dair 100 sərəncam qəbul edilib. İlk belə sərəncam 1941-ci ilin yayında verilib. Ancaq bu tələskən sərəncam sayıldığından, elə həmin ilin sentyabrın 12-də “Qızıl Ordunun ərzaq təminatı normaları” adlı mükəmməl işlənən yeni sərəncam imzalanıb. Həmin sərəncama əsasən hərbi qulluqçular bir neçə kateqoriyaya bölünüb. Bununla da həmin kateqoriyalara uyğun qida normaları nəzərdə tutulub. 

Ön cəbhədə vuruşan əsgərlərin qida norması belə olub:

Çörək – 800 qram; 
Kartof – 500 qram; 
Kələm, yerkökü, soğan – 320 qram; 
Yarma və makaron – 170 qram; 
Ət – 150 qram; 
Balıq – 100 qram; 
Piy – 50 qram;
Qənd – 35 qram;
Tütün – 25 qram;
Siqaret – 25 ədəd.  

Oktyabrdan mart ayına qədər havalar soyuduğundan 800 qramlıq çörəyin üzərinə 100 qram da əlavə edilib. Komandirlərə, ümumiyyətlə, yüksək çinli hərbçilərə əlavə olaraq 40 qram yağ və donuz piyi, 20 qram peçenye, 50 qram balıq konservi verilib.  

Hərbi Hava Qüvvələrində çalışan qulluqçulara da digərlərinə nisbətən yüksək ərzaq norması verilib. 

Çörək – 800 qram; 
Yarma və makaron – 190 qram; 
Kartof – 500 qram; 
Tərəvəzlər – 385 qram; 
İnək, qoyun və quş əti – 390 qram; 
Balıq – 90 qram; 
Qənd – 80 qram; 
Adi süd – 200 qram;
Kəsmik – 20 qram;
Xama – 10 qram;
Yumurtanın yarı hissəsi; 
Kərə yağı – 90 qram; 
Bitki yağı – 5 qram;
Pendir -  20 qram; 
Qatılaşdırılmış süd - 20 qram;
Sabun 20 qram. 

Sabun demişkən...Xatırlayırsınızsa, “Bizim Cəbiş müəllim” filmində bazarda bir nəfər digərindən xahiş edir ki, bir sabunun əvəzinə 2 qatılaşdırılmış süd verir. Sabun o illərdə daha çox əsgərlərə yollandığından, arxa cəbhədə qızıl qiymətinə dəyərləndirilib. Bunu Cəbiş müəllim də, həyat yoldaşı da, müharibəyə getməmək üçün “ayağımda göbələk var” deyən Əbülfəzlər də yaxşı biliblər.

 Böyük Vətən müharibəsində hərbi qulluqçuların ərzaqla təminatına dair maraqlı bir detal ondan ibarətdir ki, həmin illərdə siqaret çəkməyən qadınlara ay ərzində 200 qram şokolad və 300 qram konfet verilibmiş. 

Bir sərəncam var ki, onun barəsində gizli danışılır. Həmin sərəncam qəbul olunsa da, o illərdə qəzetlərdə dərc edilməyib. Burada söhbət əsgərlərin ruhlanması və Rusiyanın soyuğunda qızınması üçün onlara verilən araqdan gedir. Belə ki, 1941-ci ilin avqustun 25-də qəbul edilən sərəncama əsasən ön cəbhədə vuruşan əsgərlərə hər gün 100 qram araq verilib. İçməyənlər öz normalarını içənlərə verə bilərmişlər. Buna icazə varmış. Özü də arağın dərəcəsi 40 olmalı imiş. 1942-ci ilin mayında qəbul edilən digər sərəncama əsasən gündəlik norma 200 qrama qaldırılıb. Ön cəbhədə vuruşmayanlara isə yalnız ilin 10 günü, yaxud dövlət bayramlarında araq verilərmiş. Yeri gəlmişkən, cəhbəyə əsasən spirt göndərilib. Gizirlər isə həmin spirtə su əlavə etməklə 40 dərəcəyə çatdırarmışlar. 1945-ci ilin mayın 9-da əldə edilən qələbədən sonra hərbi qulluqçulara araq verilməsinə dair sərəncam qüvvədən düşüb.

 
Bəs, döyüş mövqeyində olan əsgərlərə yeməklər necə çatdırılıb? Qeyd edək ki, faşistlərlə üzbəüz mövqedə dayanan əsgərlərə yemək aparanların həyatı əksər hallarda təhlükədə qalırmış. Bəzən düşmən yük maşınlarını partladır, yaxud yeməkləri çatdırmağa çalışan adamları öldürərmişlər. Faşistlər sovet qoşunlarını məğlubiyyətə uğratmaq üçün bütün vasitələrdən istifadə ediblər. 

Ərzaqları çatdırmaq istəyənlər isə həyatlarını riskə atıblar. Əgər sovet qoşunları atəş altında olarmışsa, onlara yemək yalnız gecələr, özü də termosla çatdırılıb. Ümumiyyətlə, müharibə illərində döyüş mövqeyində çalışan aşbazlar hörmətli adamlardan sayılıb. Onları qoruyar, böyük hörmət bəsləyərmişlər. Aşbazlar yayın istisində, qışın soyuğunda açıq havalarda mətbəxlər təşkil edər, ocaq qalamaq üçün meşədən odun yığarmışlar. İstər yağış olsun, istərsə də qar yağsın, əsgər isti yeməklə təmin olunmalı imiş. Aşbazlar bütün işləri özləri görər, onlara əsgərlərdən köməkçi verilməzmiş. Çətinlik həm də ondan ibarət olub ki, aşbazlar nəinki əsgərləri, eləcə də dinc sakinləri də yedirməyə çalışıb. Çünki kəndlər faşistlərdən azad edilərkən, düşmən həmin obalara böyük zərbələr vuraraq oranı tərk etdiklərindən, bəzən dinc sakinlər günlərlə aclığa məruz qalıblar. 

Bu da müharibə. Belə şəraitdə hamı üçün bir şüar olmalıdır: Hər şey cəhbə üçün. Hər şey qələbə üçün. 

Azər Qismət

Ölkə.Az