Passiv ABŞ, aktiv Rusiya, iflic Türkiyə, iştaha gələn İran

İran və Hizbullah Hələbə, "Suriya demokratik qüvvələri" isə Rakkaya hücuma hazırlaşır

Rusiyanın Suriyada keçirdiyi hava hücumlarından sonra İran Suriyaya 1000-ə yaxın əsgər göndərib. İranın göndərdiyi əsgərlər Hizbullah və Suriya ordusu ilə birləşərək Hələbə hücuma hazırlaşır.

Bundan əlavə suriyalı üsyançılar və kürdlər birləşərək yeni "Suriya demokratik qüvvələri" adlı alyans yaradıb. Alyansın əsas məqsədi İŞİD-i məhv etməkdir. Hətda "Suriya demokratik qüvvələri"nin İŞİD-in paytaxtı olan Rakkaya hücuma hazırlaşdığı deyilir.

Bir zamanlar Suriya məsələsinin əsas aktyoru olan Türkiyənin başı isə daxili problemlərə qarışıb.

ABŞ-ın birdən-birə yaxın Şərqdəki passivliyi Rusiya və İranın əl-qol açmasına gətirib çıxarıb.

Bölgədə baş verən olayları politoloq Qabil Hüseynli Ölkə.Az-da analiz edib.

İranın dənizdən dənizə nəzarət sevdası

İran getdikcə Suriya ərazisində daha da fəallaşır. İran Rusiya ilə əldə olunan razılaşmaya uyğun olaraq hərəkət edir. Rusiya İranla razılaşarkən söz vermişdi ki, havadan zərbələri o endirəcək, quru əməliyyatlarını isə İranın islam keşikçiləri və İranın təsiri altında olan Hizbullah həyata keçirəcək. Bu çox təhlükəli bir oyundur. Çünki İranın və Hizbullahın bu cür fəallaşmasından İsrail və Türkiyə çox narahatdır, ABŞ və Avropa ölkələri isə xüsusilə narahatdır. Atom silahına dair imzalanmış müqavilənin mürəkkəbi qurumadan İran bütövlükdə Yaxın Şərqə nəzarət etmək kimi geostrateji planı həyata keçirməyə başlayıb. Hətta bəzi dairələrdə belə bir fikir var ki, vaxtında NATO və ABŞ bu məsələlərə müdaxilə etməsə İran Xəzər dənizindən Aralıq dənizinə qədər böyük bir hissəyə və bu bölgədə olan ölkələrə nəzarəti ələ keçirə bilər. Bu prosesdə Rusiyanın da payı olacaq və tamamilə neftlə zəngin olan bir bölgə Rus İran alyansının əlinə keçəcək. İraq ABŞ-ın təsiri altında idi, indi o da İranın təsiri altına düşür. Hal-hazırda çox qorxulu bir alyans formalaşmaqdadır. Ərəb ölkələri bu gəlişməyə narazılıqlarını bildirirlər, ancaq Səudiyyə Ərəbistanından başqa ortaya qüvvə, maliyyə qoyan ərəb ölkəsi hələki yoxdur.

ABŞ-ın dəyişən siyasəti

ABŞ qəflətən yaxın Şərqdəki siyasətini dəyişdi. Bölgəyə silah göndərməyi dayandırdı. Bu günlərdə yalnız PKK-nın Suriya qanadı olan PYD-yə havadan müəyyən qədər silah atdı. Suriya Azadlıq Ordusunun əsas hissəsi sağlam qüvvələrdir. Onlar döyüşdə kifayət qədər təcrübə qazanmış vətənpərvər qüvvələrdir. Onların əsas məqsədi Suriyada siyasi rejimi dəyişmək və demokratik cəmiyyət qurmaqdır. Kürdlərin məqsədləri haqqında birmənalı fikir söyləmək çox çətindir. Kürdlər gah Bərzaniyə tərəf meyillənirlər, gah da üzlərini Qəndilə tuturlar.

İflic olmuş Türkiyə

Hal-hazırda Türkiyənin xarici siyasəti iflic vəziyyətdədir. Türkiyə yaranmış vəziyyətə reaksiya verə bilmir, hələki vəziyyəti analiz etməklə məşğuldur Türkiyənin indiyə qədər yeritdiyi siyasət bumeranq effekti ilə onun əleyhinə çevrilib. Türkiyə Rusiya ilə dostluq siyasəti aparırdı. Türkiyənin Rusiya ilə qaz layihələri, ticarət dövriyyəsinin artırılması, hətta Avrasiya, Şanxay birliyinə daxil olmaq planları var idi. Bu tərəfdən də, NATO və Qərbin Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyalara qoşulmurdu. İndi isə Rusiya kürdlərə dəstək verir. Türkiyədə tutulan bir neçə PKK-lının üstündən rus istehsalı olan silahlar çıxıb. PKK-nı SSRİ yaradıb, indi isə bu siyasi xətti SSRİ-nin varisi olan Rusiya davam etdirir. Mediada Rusiyanın Ceyhan terminalını bombalamaq kimi ideyasının olması xəbərləri yayıldı. Bütün bunlar onu göstərir ki, Rusiya Türkiyə ilə qırmızı xətti istənilən vaxt keçə bilər. Türkiyə Atom elektirik stansiyasından, "Türk axını" qaz layihəsindən imtina etsə Rusiya ilə münasibətlər gərginləşə bilər. Bunun ilkin əlamətləri də görünməkdədir. Rusiya "Mavi axın" xətti ilə Qara dənizin dibindən Türkiyəyə göndərdiyi qazın miqdarını iki dəfə azaldıb. Hal-hazırda Türkiyədə ciddi qaz çatışmazlığı var.

Ankaradakı terror aktını kim törədib?

HDP liderləri iddia edir ki, Ankarada baş verən terror aktını hökumət təşkil edib. Bu çox cəfəng bir iddiadır. Terror aktı zamanı ölənlərin hamısı kürd deyil. Türkiyə öz vətəndaşlarına qarşı cümhuriyyət tarixinin ən böyük qətliamını təşkil edə bilməzdi. İŞİD açıq aşkar bu terror aktını öz boynuna götürüb. Türkiyənin Daxili İşlər Nazirliyi Türkiyə ərazisinə sızmış 31 nəfər təhlükəli kamikadzenin şəkillərini yayıb. Çox təəssüflər olsun ki, onların arasında bir azərbaycanlı qadın da var.

Bu partlayışı kürdlərin özləri də təşkil edə bilər. HDP yaxşı bilir ki, 1 noyabr seçkilərində barajı keçə bilməyəcək. AKP onlardan səslərin bir qismini nəyin bahasına olursa olsun alacaq. Ona görə də, PKK aranı qarışdırmaq üçün bu cür terror aktları törədir. Türkiyədə dəyişikliyə ehtiyac var. Ərdoğan kifayət qədər nüfuzdan düşüb. Konstitusiyanı dəyişdirmək, prezident üsulu idarəsinə keçmək, parlamentar sistemdən imtina etmək, rüşvət olayları Ərdoğanın gücünü zəiflədib. Üstəlik seçkilərin tam şəfaf olması mümkün olmaycaq. Ərdoğan artıq tükənmiş bir siyasətçiyə çevriləcək. Düzdü Ərdoğan hakimiyyətdə qalacaq, ancaq o, Türkiyə Cümhuriyyətinə xeyirdən çox ziyan verəcək.

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az