Hansı halda sistem şoka sala, qızdırma ölümə səbəb ola bilər? - AÇIQLAMA

Ötən həftə Şəkidə 5 yaşlı uşağa sistem köçürüləndən sonra dünyasını dəyişməsi barədə yayılan məlumat valideynlər arasında təşvişə səbəb olub. Hələlik azyaşlının ölüm səbəbi ilə bağlı rəsmi açıqlama verilməsə də, son günlər uşaqlar arasında yüksək qızdırma ilə müşahidə olunan xəstəliyin yayılması valideynlərin narahatlıqlarının əsassız olmadığını göstərir.

Bundan əlavə, influenza ilə əlaqədar sistem köçürülən şəxslərin şoka düşməsi, böyüklər arasında yüksək qızdırma nəticəsində ölüm hallarının olması barədə də məlumatlar yayılır.

Bəs bu məlumatlar nə dərəcədə doğrudur? Yüksək qızdırmadan və sistemdən sonra şoka düşmək mümkündürmü?

Mövzu ilə bağlı Ölkə.Az-a danışan İnfeksionist-hepatoloq dr. Mərdan Əliyev “qızdırmalı şəxsə sistem köçürmək olarmı” sualını cavablandırıb:

“Qızdırmalı uşağa sistem köçürmək olmaz” deyə bir qayda yoxdur. Təbii ki, sistemi köçürəndə onun temperaturuna-filan baxmaq lazımdır. Sistem normal otaq temperaturunda olmalıdır. Bəzən sistem soyuq şəkildə köçürülə bilər, lakin çox isti halda da olmaz. Digər tərəfdən qızdırmaya nəyin səbəb olduğuna da baxmaq lazımdır. Misal üçün qripdirsə, xüsusi sistemlər deyilsə, problem yoxdur. Uzun müddət yüksək temperaturu olan xəstə çoxlu maye itirir və bu, ağırlaşmalara səbəb olur. Sistem də itirilən mayeni bərpa etmək üçün köçürülür”.

İnfeksionist qızdırmalı xəstələrin hansı halda sistemdən sonra şoka düşməsindən də danışıb:

“Əgər şəxsin dərmanın tərkibində olan maddələrdən hər hansı birinə qarşı həssaslığı, yəni allergiyası varsa, bu zaman ona sistem şəklində köçürüləndə o, allergiya verir. Bu allergiya bəzən kəskin, yəni sürətli olur və şoka düşmələr (“allergik şok”) baş verir. Belə olan halda xəstəyə təcili yardım göstərilməli, ona şok əleyhinə dərmanlar veriməlidir. Ümumiyyətlə, sistem ev şəraitində köçürülməməlidir. Bu ona görə lazımdır ki, xəstə həm həkim və tibb bacılarının nəzarəti altında olsun, həm də lazım gələrsə, şok əleyhinə dərman verilsin”.

M.Əliyev yüksək hərarəti aşağı salmaq üçün görülməli olan tədbirlərdən də söz açıb:

“Əslində, qızdırma orqanizmin reaksiyasıdır və hər orqanizm onu müxtəlif şəkildə göstərir. Misal üçün, influenzaya yoluxan 2 şəxsdən birində qızdırma 38, digərində 39.5-40 ola bilər. Bu o demək deyil ki, qızdırma yüksək olanda xəstəlik ağır keçir. Temperaturu hər daim salmağa ehtiyac yoxdur və düzgün deyil. Çünki qızdırma olanda həm orqanizmin immun sistemi aktivləşir, həm də virusların inkişafı zəifləyir. Buna görə əgər bədən temperaturu 38-ə qədərdirsə, onu salmağa ehtiyac yoxdur, amma 38-i keçir və xəstə özünü narahat, halsız hiss edirsə, qızdırmasalan dərmanlardan istifadə etmək olar. İlk növbədə “panadol”, ya da “ibuprofen” tərkibli “nurofen” dediyimiz dərmanlardan istifadə etmək mümkündür. Çünki bu dərmanlar ən zərərsiz olandır, dünyada çox istifadə olunur və təsir göstərir.

Əgər davamlı qzdırma 39-u keçərsə və dərmanla düşmürsə, "smes"dən (analgin, dimedrol, novokain) istifadə etmək olar”.

Mütəxəssisin sözlərinə görə, normal orqanizmdə yüksək temperatur heç bir fəsada səbəb olmur. O, qızdırmanın ölümlə nəticələndiyi halları da sadalayıb:

“Qızdırma patoloji olmadıqca heç bir problem yoxdur və ölümlə nəticələnmir. Bəzi uşaqlarda qızdırma yüksələndə qıcolmalar müşahidə edilə bilir. Amma bu da ölümcül deyil. Qıcolma tutan şəxsin boğazına bir şey getməsə, onu düzgün tutmağı bilsək, boğulma olmasa, insan ölməz. Bəzi hallarda susuzlaşma uzunmüddətli qızdırmadan sonra fəsad törədə bilər.

Çox yüksələn patoloji qızdırmalar isə “hipertermiya” adlanır və bu, nadir hallarda baş verir. Bu zaman beyindəki zülalların quruluşunun pozulması ölümcül ola bilir. Belə vəziyyət daha çox adi qripdə yox, günvurmalarda və qızdırmalı şəxsin isti şəraitdə saxlanması zamanı müşahidə oluna bilər. Məsələn, uşağın qızdırması varsa, biz onu yüngül geyindirməli, paltarını çıxarmalı, evi sərin etməliyik. Amma bəzən valideynlər bilmədən üşüməsin deyə qızdırmalı uşağın üstünü örtür, evi isti saxlayırlar. Bunu etsək, onun temperaturu daha da arta bilər. Sadaladığım elementar tibbi qaydalara riayıət etsək, qızdırma ilə bağlı ciddi bir problem olmayacaq”.

Qeyd edək ki, Baş Prokurorluqdan Ölkə.Az-ın sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, Şəkidə 5 yaşlı uşağın sistem köçürüləndən sonra vəfat etməsi ilə bağlı iddialar araşdırılır və nəticəsi barədə ictimaiyyətə məlumat veriləcək.

Xatırladaq ki, Şəki Rayon Mərkəzi Xəstəxanasından uşağın kəskin tənəffüz çatışmazlığından öldüyü bildirilib.

Billurə Yunus