Tükənmə sindromunun 7 fazası 

Müasir zəmanəmizin geniş yayılmış patoloji sindromlarından biri tükənmə sindromudur.

"Medicina" xəbər verir ki, sindromun yaranmasında əsas rolu uzunmüddətli və həllini tapmamış streslər oynayır.

Sindromun artıq bir ciddi problemə çevilməsi və ağır fəsadlar yaratması ilə əlaqədar ÜST stresi XXİ-ci əsrin əsas problemlərindən hesab edir. Sindromun digər psixoloji səbəblərinə insana qarşı şox yüksək tələblərin qoyulmasını, daimi təzyiqi və artıq dərəcədə rəqabətli mühiti aid etmək olar.

Bu faktorlar insanın istirahət və fasiləsiz işləməsinə, özünü bütövlükdə bu fəaliyyətə həsr etməsinə səbəb olur; onlar hətta evdədə dincəlmədən aktiv işləməyə davam edirlər. Gördüyü işin müqabilində lazımi dəyər və qiyməti almadıqda isə özünəinam azalır, daxili balans pozulur və psixoloji kriz qaçılmaz olur.

Tükənmə sindromuna meyilli insanlar sırasına bir neçə qrup ixtisas sahiblərini aid etmək olar. İlk növbədə bura müxtəlif ixtisaslı həkimlər, müəllimlər, menecer və şirkət rəhbərləri, sürücü, pilot və maşinistlər, həmçinin elektronika və informatika üzrə mütəxəssislər aiddir.

Bu insanlar müntəzəm olaraq, başqa insanların taleyi ilə əlaqəli vacib qərarlar qəbul etməli olduqlarından daim gərginlik və narahatlıq keçirirlər.Tükənmə sindromu öz inkişafında 7 əsas fazadan keçir.

Patoloji prosesin hər fazası müəyyən əlamət və simptomlarla xarakterizə olunur. Birinci fazada xəstələr çox yüksək aktivlik və güclü iradə nümayiş etdirir: onlar ən çətin işin öhdəsindən asanlıqla gəlir.

İkinci fazada xəstə lazımi qiymət almadığına görə işdən bir qədər soyuyur, özünə qapanır. İş qabiliyyəti və işə olan həvəsi azalır.

Üçüncü fazada işə olan həvəs tam tükənir və 2 tip reaksiya müşahidə oluna bilər: derpessiv (özünəqapanma, özünü günahlandırma), yaxud aqressiv (bütün günahı ətrafdakılarda görür, hər qıcığa qəzəblə reaksiya verir). Bu məqamadək sindromun inkişafı ətrafdakılar üçün nisbətən gizli keçir.

Dördüncü fazadan başlayaraq, psixoloji durum və iş qabiliyyətində olan dəyişikliklər artıq qabarıq şəkildə özünü büruzə verir.

Beşinci fazada ətraf mühit onun üçün bütün əhəmiyyətini itirir, psixi simptomlara fiziki (somatic) simptomlar əlavə olunur: yuxusuzluq, güclü baş ağrıları, bütün bədəni əhatə edən naməlum mənşəli ağrılar, residivləşən infeksiyalar, mədə- bağırsaq şikayətləri. Altıncı fazada fiziki simptomlar ön plana keçir, sadalanan əlamətlərə ürək—damar sistemi tərəfindən simptomlar əlavə olunur, metabolik pozulmalar yaranır.

Yeddinci faza tam ümidsizlik, depressiya, yalqızlıq və ətraf mühitdən təcrid ilə xarakterizə olunur; suisidal fikirlər baş qaldıra bilər. İlk növbədə xəstə həyat tərzinin dəyişməsinə, özünə və ailəsinə daha çox vaxt ayırmasına motivasiya olunmalıdır.