Ramazan Əbdüllətifovun böyük səhvi

Bu fraza Rusyiyanın populyar mətbu orqanlarından birində dərc olunmuş geniş məqalədə vuğulanır. Qəzetin siyasət müxbiri Marat Hayrullinin materialının azərbaycan dilinə tərcüməsini Ölkə.az oxucularının diqqətinə çatdırırıq:

“Ramazan Əbdüllətifovun son zamanlar buraxdığı kobud səhvlərin nəticəsində Azərbaycanla münasibətlərin uzunmüddətli soyuqlaşma baş verə bilər. Daha dəqiq desək, OPEK-ə qarşı Moskvanın yaratmağı planlaşdırdığı MDB ölkələrinin neft-qaz alyansı üzrə işlərin aparılması artıq dayandırılıb.

Görünür ki, yazın sonunda ehtimal etdiklərim bu həftə baş verib. Dağıstanın rəhbəri Ramazan Əbdüllətifov bütün ölkəni diskomfort vəziyyətinə salmağı bacardı, bu dəfə isə qonşu dövlətlərin yanında. İndiki halda söhbət Azərbaycandan gedir. Və bütün bunlar Dağıstanın getdikcə daha çox iqtisadi və sosial xaosa yuvarlandığı bir vaxtda baş verir. Axı, söhbət nədən gedir? Öncəliklə kiçik tarixçədən başlamaq lazımdır. 

9 avqust tarixində Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev görüşüdülər.  Görüşün proqramı səslənmədi, lakin bütün müşahidəçi və ekspertlər bildirdilər ki, yalnız Ukrayna məsələsi müzakirə olunub. Eyni zamanda Dağıstanın da mürəkkəb beynəlxalq vəziyyətə baxmayaraq maraqlı olduğu məsələ - Azərbaycanın Gömrük ittifaqına daxil olması müzakirə predmeti olub. Bu görüşün nəticələrindən biri də Xəzər hövzəsi ölkələrinin neft-qaz konfederasiyasının yaradılması ola bilər. Bu ittifaqa Azərbaycan və Rusiyadan əlavə Qazaxıstan, İran və Türkmənistan da qoşula bilər. Gömrük ittifaqı çərçivəsində bu cür birlik ölkələrin maraqlarının müdafiəsi üçün güclü alətə çevrilə bilər.

Maraqlısı budur ki, bir sıra ekspertlər iddia edir ki, danışıqlar əsnasında ikinci dərəcəli məsələ - Dərbənd məsələsi müzakirə oluna bilərdi. Daha konkret desək, rayonun başçısı Qurban Qurbanov və Dağıstanın başçısı Ramazan Əbdüllətifov arasındakı münaqişə. Bu konfliktin ictimai tərəfi kifayət qədər sadədir. İyul ayının sonunda yerli televiziyanın canlı efirində Əbdüllətifov bəyan edib ki, yarım il ərzində 22 bələdiyyə sədrini dəyişib. Ramazan Əbdüllətifovun dediklərini olduğu kimi təqdim edirik:

Diqqət yetirin “Şəraitinə görə ən yaxşı...”, sual oluna bilər, niyə dəyişdirirsən?

Bu halda Əbdüllətifov böyük səhvə yol verdiynin fərqindədirmi? Dərbənd rayonunun başçısı Qurban Qurbanov 2010-cu ildə seçki yolu ilə bu vəzifəyə seçilib. Onun səlahiyyətlərinin müddəti hələ 2015-ci ildə bitirdi. Qurban Qurbanov özü isə məsələni belə şərh edib:

Məhz bu qalmaqaldan sonra Dərbənd rayonu yüksək dairələrdə müzakirəyə səbəb oldu. Çünki İlham Əliyevin babası Böyük Vətən Müharibəsi dövründə SSRİ Kommunist partiyasının Dağıstan bölgə komitəsinin birinci katibi olub. O zamanlardan bəri Əliyevlər və Qurbanovları böyük dostluq və qohumluq telləri bağlayır. Onlar bir-birinə o qədər yaxındılar ki, hətta Qurbanovun böyük qardaşı Məhəmməd Dağıstanın Bakıdakı nümayəndəliyinə rəhbərlik etdiyi dönəmdə istədiyi vaxt Azərbaycanın dövlət başçısının yanına gedə bilərdi.

Qurbanovun birbaşa xidməti 150-200 milyon dollarlıq Azərbaycan sərmayəsinin Dərbənd bölgəsinin iqtisadiyyatına yatırmasıdır. Görünür ki, yaranmış mürəkkəb vəziyyətə görə bu yatırımlar reallaşdırılmayacaq. Bu SSRİ-nin dağılmasından sonra bütün illər üzrə Dağıstanın rayonlarında ən yüksək göstərici hesab olunur. Bu maliyyə hesabına bölgədə tərəvəz saxlama kamerası, konserv zavodu, quş fabriki, ət kombinatı, istixana kompleksləri, olimpiya kompleksi və bir sıra logistik obyektlərin tikilməsi planlaşdırılırdı. Məhz bu infrastrukturun hesabına Dərbənd uzun illər boyu regionun ən yaxşısı adını qoruyub saxlaya biləcəkdi. Bütün bu məqsədlərin həyata keçirilməsi üçün hər şey hazırlanmışdı, hətta torpaq sahələri belə ayrılmışdı.

Oxucunun bu cür obyektlərin qiymətini daha yaxşı anlaması üçün misal olaraq bir rəqəmi deyəcəm. Əgər uzun illər Dağıstanın dotasiya səviyyəsi 70 % idisə, Əbdüllətifovun zamanında bu rəqəm 80%-i keçdi. Ekspertlərin fikrincə isə, Dərbənd rayonunun dotasiya səviyyəsinin bu il 40 % təşkil edəcəyi gözlənilirdi. Yəni, Qurbanov ayrıca rayonda Əbdüllətifovun bütün Dağıstanda bacarmadığını edə bilmişdi. Bu göstəricilər isə real olaraq işə qoyulan və talan edilməyən yatırımların hesabına meydana gəlmişdi.

Lakin məsələnin əsas tərəfi qəribə görünsə də, Qurbanovların qohumluq bağları və Azərbaycan yatırımları deyil, məsələ, mənim fikrimcə, Əbdüllətifovun qırmızı xətti keçə və sadəcə çirkli yox, həm də çox təhlükəli üsullara əl ata bilməsindədir. Söhbət Ukraynada baş vermiş münaqişənin səbəblərindən biri və Rusiyanın əsas düşməni sayılan faşizmə çevrilməkdə olan radikal millətçilikdən gedir. Prosselər onu göstərir ki, Əbdüllətifov Qurbanovlarla mübarizədə bu kartdan istifadə etməyi seçdi.

Respublika qəzetlərindən biri olan «Новое дело»-da “Dağıstan bu sifətləri qəbul etmir”( «Дагестан не воспринимает эти рожи…») məqaləsi dərc olunmuşdu. Bu mətbu orqan haqqında məlumat verməyim vacibdir. Bu, öz həmkarlarımı ittiham etmək məqsəd ilə yox( bunu mən heç sevmirəm), sadəcə oxucunun güclərin balansını daha yaxşı anlaması üçündür. «Новое дело» nəşri bizdə deyildiyi kimi, Ramazan Əbdüllətifovun şəxsi (“pulovski” «пуловским») nəşrlərindən biridir. Buna sübut isə nəşrin müxbirlərinin Əbdüllətifovun bütün səfərlərində onu müşaiyət etməsi və etdiyi bütün hərəkətlərinə, dediyi sözlərə və təşəbbüslərinə yalnız müsbət qiymət verməsidir. Yəni orqan bir növü Əbdüllətifovun müsbət imicini formalaşdırmaq və onu ideal kimi qələmə vermək vəzifəsini icara edir.

Bizim peşə jarqonumuzda bunu birinci şəxsi “yalamaq” adlandırırlar. Və bu tamamilə normaldır, çünki redaksiyanın siyasəti bu cürdür. Lakin, zənnimcə bu yaltaqlanma prossesi Əbdüllətifova layiq yerinə yetirilmir, hətta çox aşağı səviyyədə edilir. Bu, necə deyərlər, jurnalistlərin seçimindən asılıdır. 

Ona görə ki, gün kimi aydındır redaksiya region administrasiyası ilə sıx şəkildə əməkdaşlıq edir və bu cür qəzetdə yuxarıda göstərilən yazıya oxşar yazılar çıxdıqda, mənə aydın olur ki, onlar əvvəlcədən razılaşdırılıblar.

Çünki bu məqalədə “sifətlər” (rojalar) adı altında təkcə rayon başçısı Qurbanov və onun qardaşı yox, həm də Dağıstanın bütün azərbaycanlıları nəzərdə tutulur. Məlumat üçün qeyd edim ki, Dərbənd rayonunun 100 min sakinindən 60 mini etnik azərbaycanlılardır. Mənim fikrimcə, bu məqalə Dağıstan xalqları arasında nifaq salmağa xidmət edir.

Vaxtılə faşistlər “Allahın seçilmişləri” adlandırdıqlarına görə yəhudiləri kütləvi şəkildə sobalarda diri-diri yandırırdılar. Bu gün isə Yaroş adlı faşist qonşu Ukraynada bəyan edir ki, rusları məhv etmək lazımdır, çünki onlar özlərini xüsusi missiyaları olan seçilmiş xalq hesab edirlər. Razılaşın ki, bu çox tanış mövzudur.

Bununla yanaşı, müəllif heç bir sənədli sübutlar gətirmir və onun iddia etdikləri yalnız eşitdikləri və ya kimlərinsə “sirr olaraq” danışdıqlarına əsaslanır. Mən bir daha qeyd edirəm ki, yazılanların hamısı olduğu kimi yazılır və müəllif tərəfindən imzalanır və hər şey Əbdüllətifovu açıq şəkildə təbliğ edən qəzetdə yayımlanır.

İndi isə təsəvvür edin ki, bu qəzet İlham Əliyevin masasına qoyulr və bir anlıq nə baş verdiyini düşünün. Elə bu yerdə bizim yavaş-yavaş unutmağa başladığımız yaxın keçmişi xatırlamaq lazım gəlir. Azərbaycanın ən yeni tarixi postsovet məkanında ən faciəlivə bizimkinə ən çox oxşar tarixlərdən biridir.

SSRİ-nin dağılmasından sonra ölkə əməlli başlı qanlı müharibəyə, xaosa büründü. Dövlət çevrilişləri, vətəndaş müharibəsi, 20 % torpaqların işğal olunması, 25 %-dən artıq əhalinin qaçqına çevrilməsi, yüz minlərlə insanların həyatını itirməsi bu ölkənin tarixinə yazıldı. Kiçik Azərbaycan üçün bu çox dəhşətli faciə deməkdir. Təsəvvür edin ki, ölkənin hər dördüncü sakini evsiz-eşiksiz və yaşayış üçün vasitələri olmayan qaçqındır. Lakin azərbaycanlılar yenilmədilər. Bundan əlavə, bu ölkə postsovet məkanında ən yaxşı inkişaf nümunələrini nümayiş etdirdi. Bakı bu gün Qafqazın ən gözəl şəhərinə çevrilib. “Avroviziya” yarışmasından sonra avropalı jurnalistlər Bakını “Qafqazın Parisi” adlandırmağa başladılar.

Aydındır ki, Azərbaycanda Əliyev soyadına qarşı böyük hörmət bəslənir. Ona görə ki, bu soyad xaos və dağıntıların yerinə inkişaf və çiçəklənmə ilə vəhdət təşkil edir. Eyni ilə necə ki, Qurbanovlara Dərbənddə sadəcə əhalinin çoxunun azərbaycanlı olduğuna görə yox, məhz Qurbanovun çətin illərdə bölgədə vəziyyəti qoruyub saxlaya bildiyinə görə ehtiramla yanaşılır. 

Bu gün bura öz istehsal göstəricilərinə görə yüksək nəticələr verən ən çiçəklənən bölgədir(əlbəttə, respublikanın yaşadığı çətin və mürəkkəb vəziyyətin fonunda). Burada əhalinin məşğulluq faizi ən yüksək, kriminal və banditizm səviyyəsi isə Dağıstanın digər rayonlarıiləmüqayisədə qat-qat aşağıdır.

İndi gəlin görək, necə birisi olmalısan ki, sərhədyanı bölgədə millətçi oyununu başladasan? Xüsusən Ukrayna hadisələrindən sonra Rusiyaya belə bir münaqişə, düz cənub sərhədlərində lazımdırmı? 

Azərbaycanda Qurbanovlarla Əliyevlər yaxın olmasaydı belə, hansı həyəcan siqnalları hansı hadisələri körükləyə bilərdi? Düşünürəm ki, İlham Əliyev görüş zamanı bu məsələni qaldıra bilərdi. Yüksək səviyyəli rəhbərlər qonşuların əsl provokasiyalarına dözməlidirlərmi? Bilirsinizmi, amerikalılar görünür, hələ ki yuxudadılar və növbəti millətlərarası münaqişəni alovlandıracaq adamı görmürlər. Amma yavaş-yavaş amerikalıların arzuları Dağıstanda həyata keçməyə başlayır. Bu şəxs görünür regionda artıq var.

Əbdüllətifovun Qurbanovun istefası haqqında bəyanat verməsi vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. Minə yaxın narazı sakin rayon şurası qarşısında toplaşaraq etirazını bildirdi. Əslində daha çox insan bununla bağlı şura qarşısına gələrdi, sadəcə Qurban Qurbanov insanların qarşısına çıxdı və kütlə dağılmayana qədər oranı tərk etmədi. Yenə Qurban Qurbanovun nüfuzu ortalığı sakitləşdirdi.

Elə bu epizoddan xalq həyəcanını alovlandıran və ya əksinə onu söndürməyə çalışan aydın şəkildə görünür. İş orasındadır ki, bu, Əbdüllətifovun günahı ucbatından baş verən ilk xalq həyəcanı deyil. Buna qədər Kizlyarda yerləşən konyak zavodunun “özəlləşdirilməsi” məsələsi gündəmdə idi. O vaxtlar «Черновик» adlı qəzet digər mənbəyə istinad edərək yazırdı ki, “Ramazan Əbdüllətifov “Kavpolit” portalına müsahibəsində işçiləri ac və gözü doymayan sıçovul və tarakan adlandırıb”.

Yeri gəlmişkən, Kizlyar zavodu ilə bağlı əhvalatla xeyli paralellər mövcüddur. Misal üçün, növbəti yazılarımda da biləcəksiniz ki, hər iki halda eyni menecerlər komandası hərəkət edirdi. Lakin bu barədə növbəti materiallarda danışacam, indi isə əsas məsələyə keçirik.

Bir çox müşahidəçilərin fikirlərinə əsasən, prezidentlərin görüşündən sonra Rusiya tərəfi vəziyyəti düzəldə və hətta Əliyevi sakitləşdirə bilmişdi. Bunu sonrakı addımlardan bilmək mümkündür. Sözügedən görüşdən sonra Əbdüllətifov Qurbanovun yerinə təyin etmək istədiyi şəxsi başqa vəzifəyə gğndərdi və qalmaqallı istefa baş vermədi. Görünür ki, Əbdüllətifov başqa yolla getməyi seçdi. Rayon administrasiyasına birdən-birə axtarış məqsədilə respublika polisi gəldi. Dərbənd rayon administrasiyasının rəsmi saytında bildirilir ki, qanunla götürülmüş sənədlərin siyahısı tərtib olunmalı idi, lakin bu baş vermədi. 

“Götürülmüş bütün sənədlər siyahıya yazılmalı idi, çünki mən indi hətta verdiyim qərarların nömrələrini belə atırlamıram və yenidən sənədlərin hazırlanması aparılmalıdır”, - deyə Qurban Qurbanov mətbuat konfransında bildirib. Bundan sonra isə RİA “Dağıstan” məlumat yaydı ki, Dərbənd rayonunun başçısına qarşı cinayət işi açılıb.

Əgər müşahidəçilərin məlumatına inansaq, mövcud vəziyyətdə aşağıdakı mənzərə alınır. Rusiya Əliyevə nəyisə söz verə, sakitləşdirə bilərdi. Lakin Əbdüllətifov siyasi böhran vəziyyətində öz yolu ilə gedərək qanunsuzluqlara əl ataraq ümumilikdə Rusiyanın maraqlarnı zərbə altında qoydu. Məsələ ondadır ki, gələn il Rusiyanın ən qədim şəhərlərindən biri sayılan Dərbənd öz 2000 illik yubileyini keçirir. Qonşu Azərbaycan isə 1 milyard rubl smetsı olan müasir olimpiya sandartlarına cavab verən yüksək səviyyəli mədəni-idman kompleksinin Dərbəndə hədiyyə olunması barədə qərar qəbul edib və vacib cəhətlərdən biri də budur ki, Azərbaycan uzun illər ərzində bu kompleksi təmin etməyi və saxlamağı da öz üzərinə götürüb. Bu gün isə qeyri-rəsmi kanallardan gələn məlumatlardan aydın olur ki, Azərbaycan bu qərara yenidən baxılması üzərində düşünür.

Təəssüf ki, bu cür ağılsızlıq Rusiyaya müttəfiqlərin ən çox lazım olduğu bir zamanda baş verir. Biz isə regional hökumətin aşkar şəkildə ediyi ağılsız hərəkətləri nəticəsində özümüzə düşmənlər qazanırıq. 

Axı, Qurbanov əhvalatında daha diplomatik davranmaq olardı. Nə üçün nifrəti qəzet məqalələrində, televiziya efirlərində nümayiş etdirmək lazımdır? Mən düşünürəm ki, bu gələn il bizim ziyanımıza işləyəcək və İlham Əliyev Rusiyaya yerinə yetirilməmiş vədini xatırladacaq.

Əbdüllətifov Başqırdıstanın prezidenti Murtaza Rəhimovun yolunu getmək istəyir. Bu respublikada qeyri-rəsmi formada olsa da artıq seçilmiş millət və seçilmiş rayon mövcüddur. Məhz bu regionun sakinləri hakimiyyətin müxtəlif qollarında təmsil olunurlar. 

Konkret olaraq söhbət Dərbəndin ən dəyərli üzümlükləri uğrunda mübarizədən gedir. Bu üzümlüklərin özəlləşdirilməsi bir müddət əvvəl elan olunmuşdu. Əgər Kizlyar məsələsində müəyyən vəsait ortada var idisə, bu halda heç bir puldan söhbət gedə bilməz və üzümlüklər pulsuz olaraq özəl əllərə ötürülür. Qurban Qurbanovun günahı onda olub ki, o üzümlüklərin heç olmasa bir hissəsini dövlətin hesabında saxlamaq istəyirmiş.  

Materialımı zarafatlarla bitirmək istəyirəm. Hər kəsə məlumdur ki, Əbdüllətifov Putini çox sevir və onun gəlişindən sonra regionda 

Putinin reytinqi qalxdı. Son zamanlar bu sevgi haqqında lətifələr dolaşmaqdadır.

1999-cu il hadisələri barədə çıxış edərkən Ramazan Əbdüllətifov bildirib.

Dağıstanın hazırcavabları isə bu hərəkəti bu cür qiymətləndirmişdilər: əgər təltif edə bilirsə, deməli cəzalandıra da bilər. Bizim Əbdüllətifov böyük adamdır...

Lakin ciddi yanaşsaq, bu farsdan başqa bir şey deyil. Necə ola bilər ki, sadəcə respublikada vəziyyəti normallaşdıra bilməməsinin müqabilində region başçısı dövlət başçısını təltif etsin? Bütün bunlar təəssüf və narahatlıq doğurur.