ABŞ-ın oyunu, Əfqanıstan üzərindən aparılan siyasət - Dünya güclərinin planları

“ABŞ İngiltərə ilə birlikdə 2001-ci ildə Əfqanıstana ona görə daxil oldu ki, həm Orta Asiyanı, həm də Rusiyanı və İranı mühasiyrəyə alsın”.

Bu sözləri Ölkə.Az-a açıqlamasında siyasi analitik Teymur Qasımlı deyib. O, Əfqanıstanda baş verənlərin ABŞ-ın oyunu olması ilə bağlı səsləndirilən fikirlərə münasibət bildirib. T.Qasımlı ABŞ-ın “oyunu”na nələrin daxil olduğunu açıqlayıb:

“ABŞ Əfqanıstana daxil olduqdan sonra ona ən çox müaxlif olan İran və Rusiya oldu. Sabiq ABŞ Prezidenti Barak Obama dövründə ABŞ belə bir siyasətə başladı ki, bütün xarici ölkələrdə olan hərbi bazalarındakı əsgərlərin çıxarılması və sayın azaldılması prosesi start götürdü. Obama prezident seçkiləri öncəsi söz vermişdi ki, həm İraqdan, həm də Əfqanıstandan ABŞ əsgərlərinin hamısı çıxacaq.

Heç kim gözləmirdi ki, Taliban qısa zamanda Əfqanıstanı ələ keçirəcək. Çünki ABŞ-ın beyin mərkəzləri raportlarında yazırdılar ki, Əfqanıstanın indiki hökumətinin 6 ay dözmək şansı var. Çünki ABŞ deyirdi ki, biz 20 ildə orada 8 milyard pul xərcləmişik, Əfqanıstan silahlı qüvvələrini qurmuşuq. Amma ABŞ-ın çıxması ilə Taliban bütün Əfqanıstanı ələ keçirdi. Hökumət və prezident yoxdur. Hətta bəzi səfirlikləri belə Taliban qoruyur. ABŞ-ın Əfqanıstandan çıxmasının birinci səbəbi odur ki bu ölkə ABŞ-a kifayət qədər baha başa gəldi. ABŞ maliyyə xərclərini azaltmalı idi. Amma düşünmürəm ki, ABŞ Əfqanıstandan tam şəkildə çıxıb. Fikrimcə, müəyyən qüvvələri və kəşfiyyat hələ oradadır. ABŞ Əfqanıstandan çıxacağını bəyan etdi, eyni zamanda məlumat yaydı ki, Kabilə əsgər göndərir. Əfqanıstan isə deyir ki, ABŞ hərbi bazaları ölkəni səssiz-səmirsiz tərk edib. Bu oyunun pərdəarxası o ola bilər ki, ABŞ Əfqanıstan üzərindən Mərkəzi Asiyaya, əsasən də Tacikistan və Özbəkistana nəzarət eləsin. Çünki ABŞ bu 2 ölkədə hərbi baza qurmaq istəyir və bu barədə onlarla gizli danışıqlar aparıb. Rusiya isə bu oyunu bildikdən sonra Tacikistan və Özbəkistanla bağlı müəyyən planlar qurur”.

Ekspert Əfqanıstanla bağlı təkcə ABŞ-ın yox, digər dövlətlərin də müxtəlif maraqlarının olduğunu söyləyib:

“Dünən Rusiya xarici işlər nazirliyinin Asiya departamentinin rəhbəri dedi ki, bizim hələ ki A planımız işləyir, B planımız da var. Rusiyanın açıqlamasından məlum olur ki, ABŞ-ın Əfqanıstandan çıxmasına sevindilər. Həmçinin İran da sevinir. Burada ola bilər ki, ABŞ Talibanı irəli verərək onları içəridən məhv etsin.

Taliban da strateji oyun oynayır. Həm Rusiya, həm də Çinlə görüşlər aparır. Bu faktdır ki, ABŞ Talibandan istifadə edərək Orta Asiyaya nüfuz etmək istəyir. Bunun nəticəsidir ki, dünən Özbəkistan hərbi hava qüvvələri Əfqanıstana məxsus təyyarəni vurub. ABŞ Mərkəzi Asiyada qarışıqlıq yaradaraq Rusiyanı zəiflətmək istəyir ki, Tacikistan və Özbəkistanı öz tərəfinə çəksin.
Əfqanıstanda indiki xaosa ən çox sevinən Pakistan olsa da, onların oyunundan ən çox əziyyət çəkəcək ölkə də məhz adıçəkilən ölkə olacaq. Ona görə əziyyət çəkəcək ki, Pakistanın indiki hakimiyyəti ABŞ-a qarşıdır. Çünki ABŞ Pakistan-Çin, Rusiya-Çin və Pakistan-Rusiya münasibətlərindən narahatdır. Ona görə də ABŞ oyun oynayır ki, həm bu münasibətlərə hərtərəfli zərər versin, həm də Orta Asiyada Rusiyaya zərbə vurmaq istəyir. Ona görə də Rusiya Tacikistana ordu yığıb, Özbəkistanla danışıqlar aparır”. 

T.Qasımlı Əfqanıstanın nə üçün başqa dövlətlərin maraq dairəsində olmasının səbəbini də belə izah edib:

“Əfqanıstan uğrunda 100 il əvvəl Çar Rusiyası ilə İngiltərə döyüş aparıb. İngiltərə ona görə Əfqanıstana gəlirdi ki, Mərkəzi Asiyaya çıxış əldə etsin, Çar Rusiyasını mühasirəyə alsın. Sonda Əfqanıstan uğrunda Çar Rusiyası məğlub oldu. Sonra onlar arasında müqavilə də imzalandı. Sovet birliyi isə Əfqanıstana daxil oldu. Belə olmasaydı, ABŞ ölkəyə daxil olacaqdı ki, sovet Rusiyasını mühasirəyə alsın. Əfqanıstan Mərkəzi Asiyaya çıxış üçün çox strateji bir yerdədir. 

Sovet Rusiyası Əfqanıstana girməklə bununla İran və Çini mühasirəyə almaq istəyirdi. Amma bataqlığa batdı. Bu dəfə hər kəs, hətta İran da ABŞ-la birlikdə Rusiyaya qarşı əməkdaşlığa başladı. 2001-ci ildə İngiltərə ilə ABŞ birləşərək eyni siyasəti apardı. Məqsəd Mərkəzi Asiyada Rusiyanı mühasirəyə almaq idi. Ona görə indi ABŞ orada fəqli oyun oynayır”. 

Billurə Yunus