Azərbaycanın ərəb dünyası ilə əməkdaşlığı nə vəd edir? - Perspektivlər və imkanlar...

Son vaxtlarda Azərbaycanla ərəb dünyası arasında qarşılıqlı münasibətlərdə yeni bir mərhələni müşahidə etməkdəyik. Misir Prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisi yaxın günlərdə Azərbaycana səfər edəcək. Onun səfəri bir sıra baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Bu gün biz dünyada baş verən qlobal proseslər və yeni dünya düzəni fonunda Azərbaycan-Səudiyyə Ərəbistanı, Azərbaycan-Birləşmiş Ərəb Əmirliyi, Azərbaycan-Misir arasında yeni əməkdaşlıq formatları yaranmaqda və inkişaf etməkdədir. Bunu zəruri edən bir sıra amillər mövcuddur. 

Birincisi, formalaşan yeni dünya düzənində, xüsusən də Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda enerji dünya bazarında yeni oyun reallıqları, qaydaları, ixrac marşrutları formalaşmaqdadır. Azərbaycanın da bu bazarda özünəməxsus yeri və rolu var. Və buna uyğun olaraq da bu bazarda özünün yerini, mövqeyini müəyyənləşdirməyə və daha əhəmiyyətli rola malik olmaq üçün çapalar göstərməkdədir. Azərbaycan təkcə bazara xammal çıxarmaqla kifayətlənmir, həm də əsas enerji idxalatçısı olan Avropanın enerji infrastrukturunun formalaşmasında ciddi oyunçu iddiasını ortaya qoyub və bu istiqamətdə aktiv fəaliyyət göstərməkdədir. Azərbaycanın təşəbbüsü və aktiv iştirakı ilə reallaşan TAP, TANAP, Cənub Qaz Dəhlizi bunun göstəricisidir. Azərbaycan bu marşrutlar vasitəsi ilə daha çox Avropa ölkələrinin qaz xətlərinə qoşulmaq niyyətindədir. Təbii ki, Azərbaycanın hasil etdiyi təbii qaz bu marşrutları doldurmaq üçün yetərli deyil və bunun üçün əlavə qaza ehtiyac var. Bu baxımdan qaz ehtiyatı olan ərəb ölkələri əməkdaşlıq  edib, həmin ölkələrin qazını bu kəmərlər vasitəsi ilə ixrac edə bilər. Xüsusən də Misir və İsrail qazını Türkiyə üzərindən bu kəmərlər vasitəsi ilə nəql etmək olar. 

İkincisi, Azərbaycan Qafqazda enerji qovşağı olmaqla yanaşı, enerji mərkəzi olmağı da qarşısına hədəf qoyub. Yəni neft-qaz ixracatçısı kimi deyil, həm də bərpaolunan enerjinin potensialından yararlanıb “yaşıl enerji” ixracatçısı rolunda çıxış etmək niyyətindədir.   

Burada diqqət çəkən xüsusi məqam isə İkinci Qarabağ savaşından sonra işğaldan azad olunan Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda müxtəlif “yaşıl enerji” layihələrinin icrasının həyata keçirilməsi məsələsidir. Bu yolla Qarabağla Şərqi Zəngəzura xarici investisiya cəlb etməklə qısa zamanda iqtisadi inkişafa nail olunmaq priotetdir. Artıq bərpaolunan enerji layihələrinin işlənməsi sahəsində BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanı ilə razılığa gəlib. 

Üçüncü əsas amil isə yeni dünya düzənində tranzit yükdaşımalar və logistika çox mühüm rola malik olacaq. Azərbaycan isə enerji sahəsində olduğu kimi, logistika sahəsində də ciddi qovşaq rolunu oynamaqdadır. Azərbaycan Qərb-Şərq, Şimal-Cənub, Qərb-Cənub nəqliyyat marşrutlarının qovşağında yerləşdiyindən yükdaşımaların böyük bir hissəsi buradan keçməkdədir. Bu sahədə də ərəb ölkələri ilə sıx əməkdaşlıq üçün geniş imkanlar mövcuddur. Ərəb ölkələri və Şimali Afrika ölkələri ən qısa yolla Orta Dəhlizdən istifadə etməklə öz yüklərini Azərbaycan üzərindən Mərkəzi Asiya və şimal istiqamətinə daşıya bilər.
Misir-Azərbaycan münasibətlərinə gəldikdə isə burada digər mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlər mövcuddur:

Birincisi, Azərbaycanın Regional və beynəlxalq aləmdə rolunun artması baxıəmdan;
İkincisi, Şimali Afrika ölkələri ilə əlaqələrinin genişləndirilməsi baxımdan;
Üçüncüsü, Türkiyə üzərindən Misir qazının Avropaya nəqli baxımdan;
Dördüncüsü, yükdaşımalar baxımından;
Beşincisi, Misir-Türkiyə münasibətlərinin normallaşması baxımından;
Altıncısı, Azərbaycan-Türkiyə-İsrail-Misir birgə əməkdaşlığı baxımdan əhəmiyyət kəsb edir.

Onu da qeyd edək ki, İsrail tərəfi də Misir Prezidentinin Azərbaycana bu səfərinə böyük önəm verir. İsrailli diplomat yerli mediaya verdiyi açıqlamasında bildirib ki, Misir kimi bir ərəb ölkəsinin Qafqazda Azərbaycana səfər etməsi, Bakının regional əhəmiyyətinin getdikcə artması ilə bağlıdır.

“Bu səfər Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda yaranan yeni düzənlə və yükdaşımalarla bağlıdır.  Yükdaşıma marşrutlarının şimaldan cənuba və şərqdən qərbə böyük bir hissəsi Azərbaycandan keçməkdədir. Bundan əlavə, Azərbaycan Avropanın enerji resurslarının, ilk növbədə qazın əsas təchizatçılarından birinə çevrilir. Yeri gəlmişkən, Misir də Aİ-yə qaz nəqlində rolunu artırır və bu sahədə əməkdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır”, - o qeyd edib.

İsrailli diplomat onu da əlavə edib ki, bura İsrail, Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji müttəfiqliyin bərpası da əlavə olunur. 

“Türkiyə-İsrail münasibətlərinin normallaşması 2021-ci ilin sonunda - 2022-ci il ərzində böyük ölçüdə Bakının gizli iştirakı ilə baş verdi. Qahirə də Ankara ilə münasibətlərini tədricən bərpa edir. Bu kontekstdə Bakı misirlilər tərəfindən çox dəyərli bir halqa kimi qəbul edilir. Bundan əlavə, Əs-Sisi təhlükəsizlik sahəsində İsraillə sıx əməkdaşlıq edir. Bu mənada şübhəsiz ki, regionun təhlükəsizliyində ciddi rol oynayacaq İsrail Azərbaycan və Türkiyənin strateji müttəfiqliyi Misiri də kifayət qədər maraqlandırır”, - diplomat qeyd edib.

Mürtəza
Ölkə.Az