Rusiyanın Qərbin sanksiyalarına qarşı \"aclıq\" planı

Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsindən sonra Moskvaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalara cavab olaraq dünyanı növbəti bir böhrana sürükləyəcək planı həyata keçirməyi reallaşdırmaq istəyir. Rusiya müharibəni uzatmaqla onsuz da son bir neçə ildə artan ərzaq qıtlığını məqsədli şəkildə sürətləndirməyə çalışır. Moskva hesab edir ki, bu yolla həm Ukrayna ilə bağlı şərtlərini qəbul etdirməyi, həm də üzləşdiyi sanksiyaları ən azı minumuma endirməyi düşünür. Necə ki Moskva neft-qaz amilindən istifadə edərək Qərbə şərtlərini diktə edirdisə, indi də isə taxıl, qarğıdalı və qarğıdalı yağından öz məqsədlərini həyata keçirmək üçün spekulyativ amil kimi istifadə etməyə üstünlük verib. Məhz bunun nəticəsidir ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlayandan sonra dünya bazarında neft və qazla yanaşı, taxılın qiymətində kəskin artım qeydə alınıb. Sanksiyalara qarşılıq olaraq Rusiya artıq taxıl və bir sıra digər məhsulların ixracatını məhdudlaşdırıb. Rusiya Ukraynada hərbi əməliyyatları bir az da uzatmaqla bu ölkə ərazisində taxıl əkinini maksimum şəkildə əngəlləməyə çalışır. Belə ki, həm yazlıq taxıl əkininə imkan vermir, digər tərəfdən isə cənubda Ukraynanın dənizə çıxışını bağlayıb.

Bundan başqa öz ərazisində istehsal edəcəyi taxıldan siyasi spekulyasiya və təzyiq amili kimi istifadə edəcək. Bu yolla dünyanın bir çox ölkələrində ərzaq böhranı yaratmaq istəyir.

Rəsmi statistik məlumatlara görə, 2021-ci ildə dünyada buğda ixracının təxminən 30 faizi, qarğıdalının 17 faizi, arpanın 32 faizi, günəbaxan yağının 75 faizi Rusiya və Ukraynanın payına düşüb. Şəkər və şəkər çuğunduru ixracatı baxımından Rusiya dünyada ilk beşlikdə yer alan ölkələr sırasındadır. Bu statitik rəqəmlərə nəzərə salsaq, gözlənilə biləcək təhlükəli mənzərə aydın olar.  

Şimali Afrika və Yaxın Şərq ölkələri ən çox Rusiya və Ukrayna təchizatından asılıdır. Amma yaranmış durum Qərbdə də çətin anlar yaşadacaq.

Ukrayna ayda beş milyon ton taxıl ixrac edirdi. İndi logistik çətinliklər ucbatından Rumıniya, Macarıstan, Slovakiya, Polşa ilə sərhəddən cəmi 600 min yük daşımaq mümkündür. Digər tərəfdən isə Ukrayna öz daxili təlabatını ödəmək üçün taxıl ixracatını məhdudlaşdırmaq məcburiyyəti qarşısında qalacaq. Rusiya isə bəllidir. Bundan spekulyativ siyasi təsir mexanizmi kimi istifadə edəcək.

Artıq Qərb ölkələri və BMT bunun fərqindədir. Fransa prezidenti Makron bu yaxınlarda açıqlamasında deyib ki, görünməmiş ərzaq böhranı yaxınlaşır. BMT iddia edir ki, Rusiyanın Ukraynadakı hərbi xüsusi əməliyyatı səbəbindən bəzi ölkələr ərzaq fəlakəti ilə təhdid olunur. 
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) bildirir ki, Ukraynanın taxıl bazarından itkisini başqa ölkələrdən gələn tədarüklərlə tam kompensasiya etmək qeyri-realdır. İstənilən halda istehsal xərcləri artacaq və bu, növbəti raund qiymət artımına səbəb olacaq. Bu baxımdan da Ümumdünya Ticarət Təşkilatı baş verə biləcək ərzaq böhranından qorxur. BMT-nin Ümumdünya Ərzaq Proqramının direktoru Devid Bisli hesab edir ki, dünya problemlərin əsl miqyasını daha payızda dərk edəcək. Çünki dünya bazarında taxıl məsələsində bu iki ölkəni əvəz edə biləcək kimsə yoxdur.

Bəzi analitiklər isə hesab edir ki, yaranacaq problemi Hindistanın taxıl ehtiyatı müəyyən  miqdarda aradan qaldıra bilər. Ekspertlərin fikrincə, Hindistan mövcud taxıl ehtiyatı ilə əsasən  üçüncü dünya ölkələrini aclıqdan xilas edə bilər. Martın sonuna olan statistik məlumata əsasən  Hindistanın taxıl anbarları doludur və yerli fermerlər bu il daha bir rekord məhsul yığmağa hazırlaşırlar. Amma yaranmış durum ciddi problemlərin ortada olduğunu göstərir. Odur ki dünya yeni böhranın astanasındadır. Rusiyanın da ona qarşı sanksiyaların aradan qaldırılmasına və Qərbə təzyiq vasitəsi kimi dünyanın bir çox bölgələrində aclıq böhranlarının yaranmasına çalışacaq. Artıq bu istiqamətdə müəyyən planları da istisna deyil.

Mürtəza Bünyadlı
Ölkə.Az