Türkiyə NATO-nun strateji planını bloklayır: Rusiya məmnundur, Ərdoğana "qızıldan heykəl" vəd olunur

"Ölkə.az" musavat.com-a istinadla bildirir ki, rəsmi Ankara indiki mövqeyini sona qədər qorumaq üçün ilk növbədə ABŞ və Böyük Britaniyanın israrlı təzyiqlərinə müqavimət göstərmək məcburiyyətində qala bilər...

Ukrayna savaşının başlamasının səbəbləri sırasında NATO-nun Şərqə doğru genişlənməsi ilə bağlı proqram da xüsusi rol oynamışdı. Xüsusilə də, Rusiya Ukraynanın NATO-ya üzvlük cəhdlərini əsas bəhanələrdən biri kimi qabardırdı. Və NATO-dan Rusiyanın təhlükəsizliyinə təminat verilməsini tələb edirdi.

Ancaq NATO Rusiyanın tələblərinə heç bir əhəmiyyət verilmədi. Bu hərbi-siyasi alyans Rusiyaya təhlükəsizlik təminatı vermədi, üstəlik NATO-nun genişlənməsi ilə bağlı proqramın qüvvədə qalacağını bəyan etdi. Və Kreml bütün bunları bəhanə gətirərək, Ukraynaya qoşun yeritdi.

Halbuki, indi məlum olur ki, Kremlin NATO-nun Şərqə doğru genişlənmə cəhdlərini bəhanə edərək, müharibəyə başlaması əslində, Rusiyanın əleyhinə çevrilməkdədir. Yəni, Rusiyanın təhlükəsizlik maraqları və ya bu məsələ ilə bağlı təminat tələbləri artıq heç kəsi maraqlandırmır. Əksinə, hərbi-siyasi proseslər məhz Rusiyanın hərbi təhlükəsizliyinə qarşı yönəlib.

Əgər, savaşdan öncə Rusiya yalnız Ukraynanın NATO-ya üzvlük cəhdlərini bloklamağa çalışırdısa, hazırda Kremlin problemi daha da genişlənib. Çünki, Ukrayna savaşına qədər NATO-ya üzvlük məsələsinə ehtiyatlı, hətta böyük tərəddüdlərlə yanaşan bəzi dövlətlər artıq öz gələcək təhlükəsizlik problemlərini məhz NATO-nun "müdafiə çətiri" altına sığınmaqla, həll etməyə çalışırlar. Buna misal olaraq, Rusiya aqressiyasından qorumaq üçün Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlük barədə qərar qəbul etməsini göstərmək olar.

Belə anlaşılır ki, Rusiyanın təhlükəsizlik problemləri Finlandiya və İsveçlə olan sərhədləri qədər böyümək üzrədir. Ukrayna savaşının başladılma bəhanələrini nəzərə aldıqda, indi Kreml Finlandiya və İsveçə qarşı da müharibə elan etməlidir. Halbuki, Ukrayna savaşında məğlub durumda olan Rusiyanın buna risk edəcəyinə inanmaq çətindir.

Çünki, Ukraynadan fərqli olaraq, Finlandiya və İsveçə hərbi müdaxilə NATO-nun Rusiya ilə birbaşa savaşa qərar verməsinə səbəb ola bilər. Hər halda, bu iki ölkənin Avropaya və NATO-ya Ukraynadan "bir köynək daha yaxın" olduğu, daha strateji əhəmiyyət daşıdığı qətiyyən şübhə doğurmur. Ordusunun qüdrəti, döyüş qabiliyyəti barədə bütün miflərin Ukraynada dağıldığı Rusiyanın NATO ilə müharibə imkanlarına isə yəqin, Kremldə də heç kim inanmaz.

Təbii ki, Rusiya siyasi dairələri Finlandiya və İsveçi də artıq hərbi müdaxilə ilə hədələməyə başlayıb. Ancaq Kremlin bu hədələri Rusiyadan Finlandiyaya verilən elektrik enerjisinin kəsilməsindən başqa heç nəyə yaramır. Və bu baxımdan, Rusiyanın kifayət qədər əlacsız duruma düşmək üzrə olduğunu düşünmək olar.

Hətta Finlandiya və Rusiya prezidentlərinin son telefon danışığı belə, problemin həllini təmin etməyib. Belə ki, Finlandiya prezidenti Niinistö Kreml sahibi Vladimir Putinə Rusiyanın 2021-ci ilin sonunda NATO-ya üzv olmamaq tələblərinin və 2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı müdaxiləsinin Finlandiyanın təhlükəsizlik mühitini dəyişdiyini söyləyib. Prezident Niinistö Finlandiyanın yaxın günlərdə NATO-ya üzvlük üçün müraciət etmək qərarını açıqlayıb: “Müzakirə birmənalı və dürüst olub və mübaliğəsiz aparılıb. Gərginlikdən qaçmaq vacib hesab olunub".

Göründüyü kimi, Rusiya Finlandiyanı NATO-ya üzvlük niyyətindən çəkindirməyə çalışsa da, bu, hələlik mümkün görünmür. Ancaq bu məsələdə yalnız Türkiyənin mövqeyi Rusiyanın təhlükəsizlik maraqlarına uyğundur. Və rəsmi Ankara indiki mövqeyində sabit qalarsa, Rusiyanı düşdüyü əlacsız durumdan çıxara bilər.

Məsələ ondadır ki, rəsmi Ankara həm Finlandiyanın, həm də İsveçin NATO-ya üzvlüyünə etiraz edir. Bunun əsas səbəbləri isə Rusiyanın təhlükəsizlik problemləri deyil, məhz Türkiyənin milli maraqları ilə birbaşa bağlıdır. Və Türkiyənin öz veto hüququndan istifadə edəcəyi təqdirdə, hər iki ölkə bu hərbi-siyasi blokun qapısı ağzında gözləməli olacaq.

Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bildirib ki, rəsmi Ankara Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlük cəhdlərini diqqətlə izləyir. Ancaq Türkiyə lideri bu məsələyə neqativ yanaşdığını da qətiyyən gizlətməyib: "Bizdən əvvəlki hakimiyyətlər Yunanıstanla bağlı səhv buraxmışdı. Yunanıstanın Türkiyəyə münasibəti hər kəsə məlumdur. Biz bu məsələdə ikinci dəfə səhv buraxmaq istəmirik. Skandinaviya ölkələri terrorçuların yuvasına çevrilib. Və biz buna müsbət yanaşa bilmərik".

Türkiyə prezidentinin açıqlamasına Finlandiya və İsveçdən reaksiya gecikməyib. Hər iki ölkənin xarici işlər nazirləri Türkiyə liderinin mövqeyini çox ehtiyatla şərh etməklə yanaşı, bildiriblər ki, NATO üzvləri ilə produktiv dialoqa ümid bəsləyirlər. Halbuki rəsmi Ankara Finlandiya və İsveçin PKK terror təşkilatına münasibətini dəyişməyəcəyi təqdirdə, bu ölkələrin NATO-ya üzvlüyünü bloklayacağına eyham vurmasından belə anlaşılır ki, həmin ümidlərin doğrulması o qədər də asan olmayacaq.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ Türkiyənin mövqeyindən ciddi şəkildə narahat olub. Ancaq bu süperdövlətin siyasi rəhbərliyi rəsmi Ankaranın mövqeyinə maksimum səviyyədə ehtiyatlı və təmkinli yanaşmağa üstünlük verir. Tələskən açıqlamalardan yayınan Ağ Ev təmsilçiləri Türkiyə ilə dialoqa başlandığına işarə ediblər.

ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinken bildirib ki, Ağ Ev İsveç və Finlandiyanın NATO-ya üzvlüyünə müsbət yanaşmayan Türkiyənin mövqeyini aydınlaşdırmağa çalışır. ABŞ diplomatiyasının Avropa üzrə təmsilçisi Karen Donfrid bu barədə suallardan yayınmağa çalışaraq, yalnız onu vurğulayıb ki, Ağ Ev əvvəlcə rəsmi Ankaranın mövqeyini dəqiqləşdirməyə çalışmalıdır.

Təbii ki, prezident R.T.Ərdoğanın açıqlaması NATO-da da ciddi əndişə yaradıb. NATO baş katibi Yens Stoltenberq bu məsələ ilə bağlı dərhal Türkiyənin xarici işləri naziri Mövlud Çavuşoğluna telefonla zəng edib. Türkiyə Xarici Nazirliyinin açıqlamasında danışıqların məzmunu ilə bağlı detallı məlumat verilməsə də, NATO baş katibinin İsveç və Finlandiyanın alyansa üzvlük məsələsi ilə bağlı rəsmi Ankaranın mövqeyini bir daha dəqiqləşdirməyə cəhd göstərdiyi ehtimal edilir.

Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlük cəhdlərini əngəlləmək niyyəti ABŞ-da və bu hərbi-siyasi alyans daxilində ciddi narahatlıq yaratsa da, Rusiyada böyük məmnunluq ilə qarşılanıb. Rusiya siyasi dairələri hesab edirlər ki, əgər, Türkiyə öz veto hüququndan istifadə edərsə, Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlüyü ilə bağlı məsələ ən azından bir müddət problem yaratmaz. Və Kremlin işini bir qədər asanlaşdıra bilər.

Ancaq Kremldə onu da anlamamış deyillər ki, Türkiyəyə qarşı ciddi təzyiqlər də olacaq. Xüsusilə də, rəsmi Ankara indiki mövqeyini sona qədər qorumaq üçün ilk növbədə ABŞ və Böyük Britaniyanın təzyiqlərinə müqavimət göstərmək məcburiyyətində qala bilər. Rusiyalı politoloq İqor Korotçenko isə NATO-nun strateji planını poza biləcək Türkiyənin bu mövqeyinin Rusiya üçün olduqca böyük əhəmiyyət daşıdığını bildirib. O, hətta əgər, rəsmi Ankara təzyiqlərə tab gətirib, Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlüyünü bloklayacağı təqdirdə, Rusiyanın siyasi rəhbərliyinin Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana Moskvada "qızıldan heykəl" ucaltmağa borclu olacağını da vurğulayıb.